Caput XXXVI. I. Pelagius haeresim suam importat in Palaestinam. II. Quem Hieronymus in Jeremiam scribens, perstringit. III. Mox impugnat data ad Ctesiphontem Epistola. IV. Et praefationibus secunda et tertia in Jeremiam. V. Tum proprio opere, sive tribus libris Dialogorum. VI. Recipit se iterum ad Commentarios: quod tamen opus imperfectum relinquit. VII. Male habetur a Pelagianis, qui in Monasterium ejus igne et caedibus saeviunt. VIII. Consolatorias ea de re accipit ab Innocentio Papa. IX. Sedes mutat, nec tamen desinit haeresi infestus esse. X. Eustochium moritur. XI. S. ipse Pater diem obit.

I. Jam se se itaque in Palaestinam ex Africa intruserat Pelagiana pestis, nonnullosque de ipsius Jerosolymitanae Ecclesiae primoribus corripuerat. Huic haeresi a Pelagio, ejus auctore, nomen esse, nemo est qui nesciat. Ipse quis fuerit, paucis accipe. Natus est humili loco in Scotia, unde Scotorum pultibus praegravatus Hieronymo dicitur (Prol. I et II in Jer.) et Albinus canis et corpulentus, ab Albin sive Albion, quo nomine patriam insulam Scoti appellabant: aliis Britannus coluber, et Brito cognominatus (Prosp. de Aug. ng. I. Ep. 186) . Sequutus Monasticae Vitae institutum, diu Romae, nec sine sanctitatis existimatione aliqua vixit, erroris sui semina clanculum spargens, sibique valde a publica luce metuens. Venit postea in Africam semel atque iterum, ubi Caelestium erroris sui discipulum omnium facile principem instituit: qui Carthagine Presbyterii honorem consecutus, contra Christi gratiam prae magistro suo classicum cecinit. Ipse in Palaestinam contendit, et Jerosolymae commoratus est, ubi et familiaritatem cum Hieronymo, dum bene ei notus adhuc non esset, fertur junxisse. Sanctus certe Pater testatus est postea, se patienter adversus illam haeresim gessisse, ne veterem laedere videretur necessitudinem (Prol. IV. in Jerem.) . Caeterum latere sub ejus verborum melle, cordis venena, satis mature animadvertit, jamque a superiore anno 413, cum sextum in Ezechielem Commentarium elucubraret, in Prologo questus est, reviviscere Hydrae novella plantaria, et haereticis Dei percussis manu, haeresin ipsam non mori, haereditariis odiorum suorum catulis derelictis, qui nostra simulantes, genitricis antiquae venena non deserunt. Ad Demetriadem quoque scribens (ad quam ipse etiam Pelagius, nobilissimae virginis instituendae obtentu, Epistolam dederat haeresis suae veneno suffusam) monet, ut sibi caveat ab impia et scelerata doctrina (Pelagiana utique, quam prognatam suspicabatur ab Origeniana) quae, inquit, olim in Aegypto et Orientis partibus versabatur, et nunc abscondite, quasi in foveis viperarum apud plerosque versatur, illarumque partium polluit puritatem, etc.

II. Insequenti anno Hieronymus Commentarios in Jeremiam scribere aggressus est: volebat enim, si 0170 per haereticos aemulosque suos licuisset, extremam operi Prophetali manum imponere. Ipsa autem haec haeresis in causa fuit, ut explere, quod in votis habebat, nequaquam potuerit, dum verba subinde ac stylum in eam coactus convertere, coeptum opus intermittit, et senio ingruente, atque aliis quae mortem proxime antecedunt incommodis, sensim deserit. Nec continuit se tamen hoc ipso scriptionis genere ab impugnanda impia doctrina, ejusque auctore exagitando, tametsi nomini parceret. Et prioris quidem Prologo libri indoctum calumniatorem eum vocat, et nimia stertentem Vecordia: Grunii, imo et Joviniani asseclam stolidissimum, qui alienis vocibus blasphemaret, et in tantum imperitum, ut ne maledicta quidem haberet propria.

III. Hoc absoluto libro, Ctesiphon nescio quis, Urbicus, vel Urbicius, ut in Mss. nonnullis dicitur, ex sanctae atque illustris domus conciliabulo, quod videtur Pelagio et suis opes ad sustentandam vitam contulisse, Hieronymum de hujus doctrina, quae plurimos jam movebat, consuluit. Ad quem statim ille Epistola CXXXIII. quae ad Tractatus instar ordinata est, respondit, nihil haereticorum veritus minas, quin potius idcirco animos sibi sumens, quod illi scriptorum suorum fulmina minitarentur. Ac primo quidem ἀπαθείαν et ὰμαρτησίαν quo veluti gemino tibicine superbissima haeresis fulciebatur, id est, immunitatem ab animi perturbationibus, et impeccantiam, utpote diabolicae superbiae figmenta refutat, ostenditque ex Philosophorum coenosis fontibus, et maxime Pythagoricorum, qui hominem exaequant Deo, ad Christianae fidei exitium derivari. Hinc Dei gratiam, cujus per singula opera nitamur et regamur auxilio, ita adstruit, ut verborum fallaciis, quibus, obtentu liberi arbitrii, simplicioribus illudebant, reliquum locum nullum faciat. Tum illos ad respondendum lacessit, ut libere loquantur quod credunt, et quod semel scripserint, negare haud possint. Denique Ctesiphontem rogat, et commonet, ne per unum, aut ut multum tres homunculos sancta illa atque illustris domus suscipiat tantarum faeces haereseon, ut ubi primum virtus, et sanctitas laudabatur, ibi praesumptionis diabolicae et sordidissimae societatis turpitudo versetur: sciantque qui hujuscemodi hominibus opes suggerunt, haereticorum multitudinem congregare, et Christi hostes facere, et enutrire adversarios ejus. De anno, quo haec scripta sunt, et quem diximus 415, dubitare non sinit dudum laudatus Orosius Apologetici cap. IV. ubi de Jerosolymitano conventu, quem constat hocce anno sub Julii mensis finem celebratum, deque Pelagii errore loquens, quod homo suis viribus possit mandata Dei custodire, Hoc, inquit, Beatus Hieronymus in Epistola sua, quam nuper ad Ctesiphontem edidit, condemnavit.

IV. Recepit statim se Sanctus Pater ad Commentarios in Jeremiam: et secundi Prologo libri se ait, avertere parumper aures, ne audiat judicium sanguinis et interfectorum animas deploret, qui opinione virtutum quotidie corruunt in superbiam, et Deo se similes arbitrantur. 0171 Quorum, subdit, furori respondimus, ut potuinus, et si Dominus vitam dederit, plenius responsuri sumus. Interim et tertium librum excudit eadem in Prologo conquestus, non pati Diabolum, quo nomine sectam Pelagii notat, se optata quiete contentum, Scripturarum sanctarum explanationi insistere, sed id agere diebus et noctibus, et aperte, et per insidias, veris falsa miscendo, imo universa mendacia subdolo melle circumlinentem, ut qui audit verborum dulcedinem, venena pectoris non formidet. Et post alia id genus, Latrare per Albinum canem (Pelagium) grandem et corpulentum, et qui calcibus magis possit saevire, quam dentibus. Habet enim progeniem Scoticae gentis de Britannorum vicinia, quia juxta fabulas Poetarum spirituali percutiendus est clava, ut aeterno cum suo magistro Plutone silentio conticescat. Verum hoc alias, etc.

V. Coactus revera est iterum, hoc absoluto libro ab explanatione Prophetali manum revocare, ut proprium opus, quod facturum se receperat, in haereticos aggrederetur. Contexit hoc autem forma dialogorum sub persona Attici catholici, et Cretobuli haeretici, ex ordine omnem de Divina gratia, deque libero arbitrio controversiam explicans, et verbum verbo ad singulas haereticorum sententias reponens. Sed utique scitu digna temporis, quo id moliretur, notatio est. Extremo scilicet Julio praesentis anni, adnitentibus contra hostem antiquae fidei Presbyteris Jerosolymitanis, Joannes Episcopus, qui primas haeretico deferebat, totius Cleri synodum indixit. Eo vocatus est etiam Orosius, et quid ex Africa contra Pelagianam doctrinam advexisset, jussus exponere. Tum Pelagius quoque introductus est, qui judice usus suarum partium studioso, deque sua factione interpretibus, qui Orosii Latine dicta in Graecum refunderent, judicium Synodi declinavit, quin etiam haereseos invidiam in accusantem convertit. Nempe Orosium aliquot post dies Joannes blasphemiae arguit, quam ille criminationem edita mox Apologia abs se coactus est amovere. Eo autem Opere laudans interdum adsertam Hieronymi testimonio fidem, eum etiam refert, tunc temporis conscribendis contra haereticum dogma libris Dialogorum insudasse, Hoc, inquiens, Beatus Hieronymus . . . in libro, quem nunc scribit, collata in modum Dialogi altercatione, confutat. Jam itaque ad finem annus properabat quum absoluti atque in lucem editi libri sunt: nam September mensis, quum eam Apologiam Presbyter Hispanus scriberet, jam trahebatur.

VI. Aliquanto post contulit se tertium Sanctus Pater ad Commentarios in Jeremiam, quos per tres adhuc libros sive ad sextum usque, et ad Prophetae caput trigesimum secundum, aliis subinde occupationibus distentus, adornavit. Oblivisci tamen contra haereticos pugnae non poterat, et insectandi fidei hostes occasioni semper imminebat. In prologo quarti libri Patriarchas nefariae ejus sectae Pythagoram, Zenonem, Origenem, Grunnium, Evagrium Ponticum, Jovinianum dicit: scriptaque sua ingerens, Cui, inquit, respondere diu tacens, et dolorem silentio devorans, crebra fratrum 0172 expostulatione compulsus sum, nec tamen hucusque prorupi, ut auctorum (Pelagii cum primis, et Caelestii) nomina ponerem, malens eos corrigi quam infamari, etc. Et prologo quinti, altero ait apud Jeremiam Calatho haereticorum perfidiae amaritudinem demonstrari, notarique illos personis Ananiae, et Semeiae, et Sophoniae sacerdotis, qui in prophetae interitum conjurabant. Denique ex sexto libro sub finem Scripturarum testimonia congerit multa, ad retundendam eorum impudentiam, qui putant, hominem omnia posse complere, quae se facturum esse pollicitus est. Alios praeterea libros Commentariorum in reliquum Prophetae contextum non elucubravit Sanctus Pater, ut suo nos loco, et in generali praefatione certis argumentis probasse visi sumus. Aut certe si duos aut tres postea adjecit, quibus opus compleret (non utique alios quatuordecim, ut hactenus perperam existimatum est) illi jam tum advivente S. Auctore, antequam in vulgus ederentur, in direptione illa monasterii, quam paulo post Pelagiani satellites perpetrarunt nos imus narratum, deperierunt.

VII. Facinoris ejus longe nequissimi historia ita habet. Pelagius a Jerosolymitano conventu, Joannis, ut diximus, opera, liber cum evasisset, post quinque fere menses Diospolim, quae urbs in Scripturis Lydda appellatur, ad Concilium, cui admodum quatuordecim e Palaestina Episcopi aderant, vocatus est. Quae sibi objiciebantur errorum Capitula, ut loquitur Innocentius Papa, partim vitando suppressit, partim multa in se verba retorquendo tota obscuritate confudit, aliqua magis falsis argumentis, quam vera ratione, ut ad tempus poterat videri, purgavit, negando alia, alia falsa interpretatione vertendo. Nempe haereticas opiniones latine scriptas Graeci Antistites cum haud satis per se possent expendere, nullusque esset ex adverso, qui urgeret (Erotes enim et Lazarus, qui in eam rem ex Galliis venerant in Palaestinam, propter gravem unius eorum aegritudinem ((Aug. de Gest. Pel.)). Synodo interesse minime potuerunt) Judices denuo fefellit, deque Diospolitano concilio velut absolutus, suo tamen palam damnato dogmate egressus est. Tum vero haereticus triumphum agere, sparsaque in vulgus Epistola carnalis ventositatis et elationis (Idem, ibid.) , tanquam Gallorum insultus fregisset, efferri atque insolescere, sibique animos et suis contra rectae fidei adsertores addere. In Hieronymum autem praesentem inimicum, ejusque sanctos Monasterii fratres, non scriptis, aut verbis, sed igne et caedibus saevitum est. Tunc (verba sunt Augustini libro de Gestis Pelagii sub finem impie factum non sine exsecratione et lacrymis enarrantis) a nescio quo cuneo perditorum, qui valde in perversum perhibentur Pelagio suffragari, incredibili audacia perpetrata dicuntur tanta mala, ut Dei servi et ancillae ad curam sancti Hieronymi pertinentes sceleratissima caede afficerentur, Diaconus occideretur, aedificia monasteriorum incenderentur, vixque ipsum Hieronymum ab hoc impetu, atque incursu impiorum in Dei misericordia turris munitior tueretur.

VIII. Tanti sceleris haud inscium fuisse ipsum Joannem Episcopum, qui Pelagio favebat, pleraque 0173A indicio erant. Hieronymus sane, itemque Eustochium et Paula junior, scriptis continuo hac de re litteris Romam ad Innocentium (quarum tamen nulla aetatem tulit) multa conquerentes Pontifici de perditorum hominum facinore impio atque immani, ut opis aliquid ferret extremum laborantibus, implorarunt, cum plus se adhuc metuere dicerent, quam conquererentur esse perpessas. Nomen tamen hominis causamque reticuerunt: quae earum christiana modestia fuit. Respondit sanctus Pontifex tribus Epistolis, quae inter Hieronymianas a num. CXXXV. per subsequentes duos recensentur. Prima ad Aurelium, quae et paucissimis versibus constat, hunc precatur ut quamprimum alteram Hieronymo reddendam curet. Hac autem S. Patrem verbis lenissimis consolatur, et bono esse animo jubet, quod pro veritate perpessus, exspectet beatitudinem, laborum in Christo mercedem: quam ipse aliis continuo praedicabat. Tum si, inquit, deposueris apertam manifestamque in homines aliquos accusationem, aut judices competentes tribuam, aut si aliquid urgentius sollicitiusque a nobis fieri potest, non retardabo. Interea quid sibi pro tempore faciendum duxerit, ac porro fecerit, declarat. Tertiam ad ipsum dedit Joannem episcopum, quem pro Sedis Apostolicae auctoritate satis acriter reprehendit, in eoque reum agit, quod prospicere debuisset, ne scelus admitteretur: prorsus enim, ait, Sacerdotis gravitatem condemnat tantum nefas in Ecclesia fuisse completum. Quod nisi deinceps corrigat, vel retundat, fore ut jus Ecclesiasticum de labefactatis causas eum, qui non defenderit, praestare compellat. Has Epistolas in chronologicis ad eas notis anno scriptas fuisse 417 ineunte ostendimus, post aliquot ab illo in Hieronymum facinore perpetrato menses. Ex eo loco momenta rationum repete. Innocentius paulo post, sive duodecima die mensis Martii obiit, cui Zosimus successit: nec diu post fato quoque functum esse Joannem Jerosolymitanum, quem Praylus excepit, vetera monumenta persuadent.

IX. Sunt vero alia, quae ejus scriem temporis, atque historiae scripta Sancti Patris continuant. Epistola CXXXVIII ad Riparium, fuisse demum Pelagiana dogmata rejecta indicat, et pulsum esse non solum de urbe, sed etiam de Palaestinae finibus Catilinam, quo nomine alium quam Pelagium denotare voluisse, non est verosimile. Dolet autem plurimum, quod multi conjurationis socii remanserint, qui in Joppe remorantur. Nobis autem (subdit) melius visum est, locum mutare, quam fidei veritatem, aedificiorumque et mansionum amaenitatem amittere, quam eorum communione maculari, quibus impraesentiarum aut cedendum erat, aut certe quotidie non lingua, sed gladiis dimicandum. Quanta autem passi simus, et quomodo excelsa manus Christi pro nobis in hostem saevierit, puto te celebri nuntio omnia cognovisse. Item in subsequenti ad Apronium, profligatos jam haereticos in Oriente nuntiat. Hic enim, inquit, quieta sunt omnia: et licet venena pectoris non amiserint, tamen os impietatis non audent aperire, sed sunt sicut aspides surdae et obturantes aures 0174 suas. Nostra autem domus secundum carnales opes, haereticorum persecutionibus penitus eversa, Christo propitio, spiritualibus divitiis plena est. Eadem plus minus renuntiat scribens ad Augustinum Epistola CXLI. et subsequente, quarum altera congaudens ejus in Pelagianos strenuitati, verae eidem gloriae vertit, quod eum omnes haeretici detestantur; et me, inquit, pari persequuntur odio, ut quos gladiis nequeunt, voto interficiant. Altera significat, multos adhuc assequi, ne fractis quidem cervicibus inclinantur, habentes affectum erroris pristini, cum praedicandi eamdem non habent libertatem. Esse etiam nonneminem potentem qui dissimulanter eis faveat. Capta, inquit, Jerusalem tenetur a Nabuchodonosor, nec Jeremiae vult audire consilia. etc. Haec autem omnia cum reliquum quod erat anni 417 tum subsequentem, aut totum, aut maximam certe partem per historiae Pelagianae adjuncta statusque varios, satis manifesto denotant.

X. Insequens annus 419 laborum cumulum et miseriarum, jamjam properanti ad vitae finem Hieronymo attulit. Eustochium, quae ejus instituti jam inde a Bethleemitici Monasterii conditu post Paulam matrem reliqua una lux erat, occubuit. Virgo rei Christianae tum Monasticae vitae sanctissimae decus praecipuum: cujus ego laudes, totque edita per annos ferme viginti quinque virtutum exempla complecti verbis haud possim. Nata principe apud Romanos loco, patre Toxotio, de Julia gente, unde et Julia appellata ipsa est, matre, ut diximus, S. Paula, de Scipionum et Paulorum stirpe, in tanta opulentissimae domus, atque Urbis frequentia, pro nihilo habuit humana omnia, contraque adnitentibus summo studio Hymetio avo, et Praetexata ejus uxore, castitatem Deo vovit. Secuta deinde est S. matrem in Palaestinam, et Bethleemi constructo Virginum monasterio, secum illa in sancto proposito, ad perfectionis Evangelicae summa contendit. Matre ad superos evocata ante annos ferme quindecim, Monasterium sola administravit, quod virginibus quinquaginta constasse, Palladius tradit: incidisse autem in difficillima tempora, quae superius narrata sunt, monstrant. Annum, quo vivere desiit, hunc nimirum 419 asserunt eruditiores (Laus cap. 26) ; diem, quo memoria ejus agitur, Martyrologium Romanum consignat Septembris 28, eo scilicet qui proxime Praeceptoris sui Hieronymi memoriam antecedit. Hic autem tanto ob illius mortem, moerore affectus est, ut animum fere desponderit. Testatur ipse, scribens paulo post, hoc tamen vertente anno, Epistolam CXLIII. ad Alypium et Augustinum, afflictis jam rebus omnibus, nec fuisse sibi amplius cordi, suis sive Ecclesiae hostibus respondere. Quod, ait, quaeritis, utrum rescripserim contra libros Aniani pseudodiaconi Celedensis, qui copiosissime pascitur, ut alienae blasphemiae verba frivola subministret, sciatis me ipsos libros in schedulis missos a Sancto fratre nostro Eusebio (Cremonensi) Presbytero suscepisse, non ante multum temporis, et exinde, vel ingruentibus morbis, vel dormitione Sanctae et venerabilis filiae vestrae Eustochii ita doluisse, ut propemodum contemnendos putarem, etc.

0175 XI. Nullum ab hac Epistola exstat aliud Hieronymi scriptum, gestorum quoque ejus nulla deinceps est mentio. Facile sanctum senem aetate, laboribus, morbis confectum, trahentemque magis, quam agentem vitam, hocce anno 420 Deus ad coelestem patriam, meritamque gloriae coronam vocavit. Certe Augustinus eodem hoc anno ad Optatum Milevitanum scribens Epistolam in recensione nostra CXLIV. quae non ita pridem detecta, et vulgata primum est Vindobonae, testatur se nihil abs Hieronymo litterarum accepisse, super quaestione de origine animae, quam ille si per vitam licuisset, explicaturum receperat. In Enchiridio autem, quod insequenti proxime anno quadringentesimo primo scripsisse dicitur (q. 2. n. 10 et q. 1. n. 4) Hieronymi tanquam defuncti jamdudum meminit, et titulo sanctae memoriae ornat. Concinit Prosper, cui fidem in hac temporis notatione deferri par est, tametsi in natali ejusdem adsignanda epocha, haud satis constare eum sibi, ostendimus. Ait vero, eum anno 420 videre desiisse, Theodosio IX. et Constantio III. Coss. et pridie quidem kalendas Octobris: quam Ecclesiae fasti diem memoria ejusdem consignant. Nisi itaque fallimur, ab anno circiter 446, natalitia ejus repetentes (quod nobis quidem multis, nec sane infirmis argumentis capite hujus historiae I. adprobasse visi sumus) quum fato functus est Sanctus Pater, annum agebat aetatis quartum et septuagesimum. Nec movet nos, quod se ipse pene decrepitum (Ep. CXLII) alicubi dicat, et senio confectum, quae homini annos septuaginta paulum praetergresso imputanda non videantur: ut et illud quod Augustinum vix octo post annos natum dignitate quidem patrem, 0176 aetate autem filium vocet (Ep. CXXXIV) . Sunt enim ista, ut dudum laudato cap. I. ostendimus, ex vetere illa aetatis humanae per vicennia computandae ratione desumpta, saepe etiam corpusculi infirmitatem potius quam aetatem notant. Sed ea quidem sequiorum temporum Scriptoribus, quorum testimonia mox recitabimus, causa fuit, cur Sancti Patris Vitam per plures adhuc annos, et ad septimum usque et nonagesimum, eoque amplius proferrent. Nec desunt qui centesimum eum scribant praeteriisse. Narrant etiam ita eum vires defecisse, ut nisi fune manibus apprehenso, quod ad hoc ei de trabe pendebat, surgere de lecto haud posset. Tum in levem incidisse febriculam, quae illum, jam in carne praemortuum dissolvit. Adfuisse juxta eum monachos, et Christo dicatas Virgines, atque alios undique de sanctis Locis, quos ipse alacri vultu et laeto conspiciebat: aliaque his similia, quae ut probabilitate non carent, nullo tamen certo Auctore adseruntur. Praetereo pseudo Eusebii ad Damasum Portuensem fabulas, quarum rationem nullam haberi velim. Sepultus in Bethleem est, ubi maximam vitae partem egit: inde Romam postea translatus, super Exquilias in templo S. Mariae Majoris summa cum veneratione populi frequentis colitur, et Maximi inter Ecclesiae Doctores titulo donatus est.

Haec sunt, Rivera Cardinalis Eminentissime, quae de Hieronymi Vita litteris consignanda habui, Tuoque volui amplissimo Nomini inscribere, ut palam omnibus sit, me Tuo praesidio, Tuisque adhortationibus acceptum referre, si quod res erat, in ejus adornanda Operum editione sum assequutus.