49

γ'. Ποιητικαῖς: Ὅτι καί ποιητικαῖς τισι πλάσεσιν ἐχρήσατο ἡ Γραφή πρός χειραγωγίαν τῆς ἀνθρωπίνης διανοίας, ἀλλ' ὡς οὐ δυναμένης τήν τῶν μειζόνων παραλαβεῖν διδασκαλίαν· ἐοικέναι γάρ τά οὐράνια σύμβολα τοῖς παρά ποιηταῖς φανταζομένοις, ὡς ὁ ἱερός ἀνήρ οὗτός φησι (ποιητάς δέ νόησον ἤ τούς παρ' Ἕλλησι θαυμαζομένους, οἷον Ὅμηρον, Ἡσίοδον, καί τούς ἑξῆς), ἤ ποιητικαῖς ὡσανεί πλαστικαῖς ὑποτυπώσεσιν. Εἰδυῖα γάρ ἡ τοῦ Θεοῦ σοφή συγκατάβασις τόν ἡμέτερον νοῦν ἀσθενῆ καί πρός ὑφηλοτέραν θεωρίαν ἀνεπιτηδείως ἔχοντα, ἀναγωγήν αὐτῷ συμφυῆ πλασαμένη, οὕτω τάς ἀρχαγγελικάς εἰς φανερόν ἤγαγε διακοσμήσεις, οὐχ ὅπως ἔχουσι τῇ ἀληθείᾳ διασαφήσασα, ἀλλ' ὅπως ἡμεῖς δυνάμεθα καταλαβεῖν· μηδέν οὖν ἀνοίκειον φαντάζου τῶν οὐρανίων.

§ 2. Συνθέσεις: Συνθέσεις φησί τάς εἰρημένας πλάσεις καί σχηματοποιίας. Ἐφ' ἑαυτῶν: Ἐφ' ἑαυτῶν, τουτέστιν ὡς ἔχουσι φύσεως, ἄγνωστοι ἡμῖν, φησί,

καί ἀθεώρητοι ὑπάρχουσιν. Ἀπότομον: Ἀπότομον, οἶμαι, λέγειν αὐτόν τήν ξένην, καί οἷον τῶν συνήθων

ἀποτετμημένην ὁδόν καί πλάσιν· διό καί σκηνήν αὐτήν ὀνομάζει, σαφηνίζων οὐκ ἀληθεῖς εἶναι τάς ἀναγεγραμμένας τῶν ἁγίων ἀγγέλων μορφάς· οὔτε γάρ τῇ ἀληθείᾳ τοιοῦτοί εἰσιν, οἵους αὐτούς ἡ ἱερά παραδίδωσι Γραφή, ἀλλ' ἵνα ἡμεῖς ἐφικώμεθα τῆς μεγαλειότητος αὐτῶν. Αὐτός δέ ὁ θεῖος ∆ιονύσιος πειρᾶται συμβάλλειν τά εἰρημένα περί αὐτῶν καί δεικνύειν, ὅτι δυνατόν δι' ἀναπτύξεως οὕτω νοεῖν τάς ἀγγελικάς διακοσμήσεις, ὡς εἴρηται.

Ἀΰλων ποσῶς: Ποσῶς ἀΰλων, τουτέστιν μερικῶς οὐ γάρ 14Ε_210 πάντῃ ἀΰλων· ὑπερκειμένας δέ οὐσίας οὐρανόν καί τά κατ' οὐρανόν λέγει, οἷον ἀστέρας· τό γάρ λεπτομερέστατον αὐτῶν καί μονοούσιον ἐγγύς ἐστί πως ἀϋλίας.

Θεοειδέσιν: Θεοειδεῖς ἁπλότητάς φησι τάς νοητάς οὐσίας· ἄϋλοι γάρ οὐσίαι καί ἀσύνθετοι πάντως εἰσίν, οὐκ οὖσαι κρᾶμα καί σύγκριμα τῶν στοιχείων· τά γάρ σώματα ἐκ τούτων, ἐκεῖνοι δέ ἀσώματοι.

Ἐνιζάνον: Ἐγκαθίζον καί ἐναπομένειν ποιοῦν. Λεοντείων: Αὕται αἱ μορφαί τῶν θείων καί ἁγίων χερουβίμ καί παρά τῷ θείῳ

Ἰεζεκιήλ καί παρά τῷ θεσπεσίῳ Ἰωάννῃ ἐν τῇ Ἀποκαλύψει ἀνεγράφησαν. Ἐσμῶν: Ἐσμός ἐστι τό συμπεπληρωμένον πλῆθος. Καί τό ὀρνιθείας. Οἷον ὀρνιθοειδοῦς μορφῆς καί ἐξ ὀρνίθων. Ζώων: Ζῶα ἄλλα φησίν, οἷον ἵππους, ἡμιόνους, καί τά τοιαῦτα, ὕλας δέ

ἀτιμοτέρας, οἷον θρόνους ὡς ἐκ ξύλων, καί τροχούς, καί ρομφαίας ἐκ σιδήρου, ὡς τήν ρομφαίαν τήν ἐξεσπασμένην ἐπί τόν Βαλαάμ, καί ἥν εἶδεν ὁ ∆αβίδ, ὡς ἐν ταῖς Βασιλείαις εἴρηται, βιβλίῳ β', καί ἅρματα ὡς ξύλινα.

Ἐμπαθές: Ἐμπαθές λέγει, ἐπειδή τό λεοντόμορφον θυμικόν τι σημαίνει, καί τό μόσχειον εἴδος ἐπιθυμητικόν, ἅτινα πάθη καί μεγάλα ὑπάρχουσιν. Ὁμοιότητας δέ φησι τάς ὁμοιωτικάς ὑπονοίας· τοιγαροῦν λέγει ὁ Ἰεζεκιήλ, ὡς ὁμοίωμα ἑωρακέναι τοῦ θρόνου· καί ὁμοίωμα λέοντος, ὅπερ δηλοῖ τήν πλασματώδη τῶν δοκούντων φαντασίαν· διό κἀνταῦθα εἴρηται, 'ἀνόμοιοι ὁμοιότητες'· οὐ γάρ πάντας ὁμοίους ὁρᾷ ὁ προφήτης, ἀλλά τούς μέν τοιώσδε, τούς δέ τοιώσδε· ἀλλά καί ἀνόμοιοί εἰσι παντελῶς, οἷς δοκοῦσιν εἶναι ὅμοιοι· οὐδέν γάρ λέοντος ἤ μόσχου ἤ τῶν ἑξῆς ἀληθῶς ἔχουσι· τί δέ δηλοῖ τό ἀνόμοιον, ἐν τοῖς ἑξῆς εὑρήσεις.

14Ε_212 Ἀλλ' ἡ: Ἀπολογητικῶς. α'. Ὡς μήτε εἰς τά θείας: Ἐπαγγέλλεται διά τῆς ἰδίας ἑρμηνείας δεικνύειν

ἑκάτερον, ὡς μήτε δόξαι ὑβρίζεσθαι τά οὐράνια, μήτε ἡμᾶς εἰς χαμαιζήλους ταπεινότητας ἐμπαγῆναι περί τῶν ἐν ἀγγέλοις λεγομένων ζώων.