Caput XVI.

Bona igitur et severitas, quia justa, si bonus judex, id est justus. Item caetera bona, per quae opus 0303A bonum currit bonae severitatis, sive ira, sive aemulatio, sive saevitia. Debita enim omnia haec sunt severitatis , sicut severitas debitum est justitiae. Vindicanda erit procacitas aetatis verecundiam debentis. Atque ita non poterunt judici exprobrari quae judici accidunt , carentia et ipsa culpa, sicut et judex. Quid enim, si medicum quidem dicas esse debere, ferramenta vero ejus accuses, quod secent, et inurant, et amputent, et constrictent? quando sine instrumento artis, medicus esse non possit. Sed accusa male secantem, importune amputantem, temere inurentem, atque ita ferramenta quoque ejus, ut mala ministeria, reprehende. Proinde est enim, cum Deum quidem judicem admittis, eos vero motus et sensus, per quos judicat, destruis. Deum nos a Prophetis 0303B et a Christo, non a philosophis, nec ab Epicuro, erudimur. Qui credimus Deum etiam in terris egisse, et humani habitus humilitatem suscepisse ex caussa humanae salutis, longe sumus a sententia eorum qui nolunt Deum curare quidquam. Inde venit ad haereticos quoque definitio ejusmodi: Si Deus irascitur, et aemulatur, et extollitur, et exacerbatur; ergo et corrumpetur, ergo et morietur. Bene autem quod Christianorum est, etiam mortuum Deum credere, et tamen viventem in aevo aevorum. Stultissimi, qui de humanis divina praejudicant , ut quoniam in homine corruptoriae conditionis habentur hujusmodi passiones, idcirco et in Deo ejusdem status existimentur. Discerne substantias, et suos eis distribue sensus, tam diversos, quam substantiae exigunt, licet 0303C vocabulis communicare videantur. Nam et dexteram, et oculos ostendunt: quam 0304C semotam a judicariis sensibus, et in suo statu puram nolunt Marcionitae in eodem Deo agnoscere, pluentem super bonos et malos, et solem suum oriri facientem super justos et injustos (Matth., V. 45) : quod alius Deus omnino non praestat. Nam etsi hoc quoque testimonium Christi in Creatorem Marcion de Evangelio eradere ausus est, sed ipse mundus inscriptus est , et omni a conscientia legitur; et erit haec ipsa patientia creatoris in judicium Marcionis: illa patientia, quae exspectat poenitentiam potius peccatoris, quam mortem; et mavult misericordiam, quam sacrificium (Os., VI, 6) ; avertens jam destinatum exitium Ninivitis, et largiens spatium vitae Ezechiae lacrymis, et restituens statum regni Babylonis tyranno poenitentiam functo. Illam 0305A dico misericordiam, quae et filium Saulis moriturum ex devotione populo concessit: et David, delicta in domum Uriae confessum, venia liberavit: et ipsum Israel toties restituit, quoties judicavit; toties refovit, quoties et increpuit. Non solum igitur judicem aspiciens, convertere et ad optimi exempla. Notans cum ulciscitur, considera cum indulget. Repende austeritati lenitatem: cum utrumque conveneris in Creatore, invenies in eo et illud, propter quod alterum Deum credis. Veni denique ad inspectationem doctrinarum, disciplinarum, praeceptorum, consiliorumque ejus. Dices forsitan, haec etiam humanis legibus determinari. Sed ante Lycurgos et Solonas omnes, Moses et Deus. Nulla posteritas non a primordiis accipit. Tamen non a tuo Deo didicit Creator 0305B meus praescribere : Non occides; non adulterabis; non furaberis; non falsum testimonium dices; alienum non concupisces; honora patrem et matrem; et: diliges proximum tuum ut temetipsum. Ad haec innocentiae, pudicitiae, et justitiae, et pietatis principalia consulta, accedunt etiam humanitatis praescripta: cum septimo quoque anno servitia libertate solvuntur (Levit., XXV) ; cum eodem tempore agro parcitur, egenis cedendo locum; bovi etiam terenti vincula oris remittuntur ad fructum praesentis laboris, quo facilius in pecudibus praemeditata humanitas in hominum refrigeria erudiretur.