Notae ad caput XII.

Praeter Paulum. Qui ab Anania baptizatus memoratur, Act. IX, 18. De caeteris autem Apostolis id in Ss. Literis proditum non invenimus. Attamen vide quae Cap. praeced. Not. Struxerant, diximus.

Induerit. Jam enim Cap. praec. Not. Baptismo Joannis, Noster docuerat, caeteros Apostolos non Baptismo Christi, sed solo Joannis baptizasse, consequenter et illos nonnisi baptismum Joannis obtinere potuisse.

De caeterorum periculo. Locus mihi quidem obscurior, fors tamen ex I Tim. V, 21, nonnihil elucidandus, ubi ita Apostolus: Testor coram Deo . . . ut haec custodias (χωρὶς προκρίματος) sine praejudicio, nihil faciens (κατὰ πρόσκλησιν) ad alteram partem declinando. Πρόσκλησις autem proprie advocationem significat, qua uni parti magis assistitur quam alteri, quod fit in acceptione personarum. 1178D Ubi quidem non dissimulandum in multis sane exemplaribus, teste Calmeto, legi πρόσκλισιν, quod proprie inclinationem, seu propensionem, maxime autem animi, significat, et aeque ad rem nostram est. Hoc enim ipso sensu locus ille intelligi posse videtur: Caeteros Apostolos per praevium quoddam judicium, ac singularem animi propensionem et favorem a communi illa lege exemptos fuisse, ut adeo jam aliunde eorumdem salus ex carentia et defectu Baptismi non periclitaretur, proindeque praescriptio, seu lex illa de Baptismo Jo. III, 5, Apostolos, utpote jam praevia a Deo exemptos, nunquam affecerit, sed solum quoad alios deinceps immobilis perseveret. Sed quid tam sollicito verborum circuitu opus? aut quidni potius praejudicatum, pro praecautum, ac singulari quodam privilegio provisum esse contra salutis periculum, intelligi queat?

Rescindi. Seu infirmari ac revelli illam legem.

Statuta est. Vis ergo totius argumenti contra Baptismum 1179A objecti haec esse videtur: si Apostoli Baptismum non susceperunt, et nihilominus salutem consecuti fuere, aut eos specialiter a Christo exemptos fuisse oportuit (de qua tamen exemptione nullibi in Evangelio legimus), aut etiam aliis non baptizatis salutis januam patere, sicque legem illam de Baptismo suscipiendo nullum robur habere.

Ejusmodi. Homines nimirum, qui scilicet hoc argumentum ad evertendam necessitatem Baptismi procuderant.

Libidinem styli, i. e. ut, velut ex petulantia ingenii novaturientis, argumenta ejusmodi ultro confingam.

Perfundi volenti. Istud enim longe malo, quam nolenti, quod meus codex habet; cum enim initio, velut nimirum indignus, renuisset, sane mox postea eo promptius annuit.

Destinabantur. Namque Apostolis Christus post Resurrectionem mandaturus erat: Euntes docete omnes gentes, baptizantes eos, etc. Erat autem Baptismus Christi janua ad Ecclesiam, et via proximior, magisque 1179B directa, quam Baptismus Joannis, ad salutem.

Tinctus est. Et Baptismo quidem Joannis, qui in aliis non erat nisi Baptismus poenitentiae in remissionem peccatorum (Marc. I, 4) : jam vero a Christo institutore ad rationem Sacramenti elevabatur, ut communius Theologi nostri tenent.

Non fuit necesse. Neque enim Apostoli, homines nimirum, tunc omni peccato, quod per Baptismum elui posset, caruisse dicendi sunt, ut neque ipsi essent Baptismi poenitentiae subjectum.

Aemuli, i. e. adversarii, inimici, aut invidi, quos mox postea adversantes Domino appellat. Sic etiam Noster in Apolog. c. 21, de fabulis loquitur, tanquam aemulis ad destructionem veritatis: sicque alibi saepius. Alias autem hanc vocem in bonam quoque partem, pro sedulis imitatoribus, accipi constat.

Suggeritur, i. e. subministratur argumentum, scilicet a contrario doctum, ferme sicut secundum Jesum Christum flatum, exceptio firmat regulam in 1179C oppositum.

Disciplina religionis, i. e. secundum disciplinam, aut ritum, seu ordinationem Religionis. Ad disciplinam autem pertinent quaecumque ad Dei cultum, sive ab hominibus Ecclesiae gubernandae praefectis, sive ab ipsomet Deo, ad communem observantiam, ordinata sunt; quanquam ea, quae nonnisi humanae ordinationis sunt, res merae disciplinae appellentur. Licet autem Tertulliano alias disciplina etiam doctrinam significet, videtur tamen, in pressiori sensu, doctrinam dici, quae a docente egreditur, tum vero hanc in discentibus receptam, horumque moribus efformatam, disciplinam appellari.

Per patientiam. Dissimulationem, ac permissionem, qua patitur, seu sinit, haec evenire. Hoc sensu Tullius in Act. VIII contr. Verr. ait: non feram, non patiar, non sinam; et in I de Offic. de iis loquitur, qui, quos tutari debeant, desertos esse patiuntur.

In ultimis. Hellenismus est; sic enim Graeci dicere solent ἐπ᾽ ἐσχάτων, in ultimis: quod Latini per 1179D tandem, ultimato, vel denique, efferre solent.

Tantumomdo spectet. Ad Petrum enim Jo. XIII, 10, dixit Christus: Qui Lotus est, non indiget nisi ut pedes lavet; ostendens fortasse, nobis nonnisi uno corporis lavacro seu baptismo opus esse, neque Baptismum semel acceptum deinceps iterari posse.

Aestimare. Pro judicare aut decernere, verbo aestimare hic uti videtur; quasi temerarium foret, de Apostolorum salute (etsi forte Baptismum non accepissent) sinistri quidpiam judicare.

Adlectionis. Seu assumptionis ad Apostolatum.

Compendium baptismi. Ita scilicet singularis illa praerogativa Baptismi instar illis esset, ac velut compendio, et breviori via, anticipato hunc suppleret.

Conferre posset. Totum hunc locum ab imperito librario per ineptam verborum transpositionem mire luxatum, proindeque sic restituendum censet Junius: Et exinde individuae familiaritatis Cum Llo praerogativa 1180A compendium Baptismi conferre posset. Opinor, sequebantur illum, etc. Quanquam autem hoc loci illius medicamen minime respuendum arbitrer, puto tamen et vulgatam lectionem sustineri posse, ita ut novae periodi sensus sit: Cum illo (compendioso scilicet Baptismi supplemento) sequebantur illum, etc.

Salvum fecit. His enim verbis usus fuerat ad mulierem, quam a fluxu sanguinis, Matth. IX, 22, liberaverat: Confide, filia, Fides tua te salvam fecit. His etiam Samaritanum, Luc. XVII, 19, a lepra mundatum: et mox, c. XVIII, 42, caecum illum Jerichuntinum, cui visum restituit, affatus fuerat. Et hi quidem non corporis duntaxat, sed multo magis animae salutem per fidem illam tam vivam consecuti fuerunt, cui jam aliunde ac multoties, a Christo salus adpromissa fuerat, ut Jo. III, 16: Sic Deus dilexit mundum, ut Filium suum unigenitum daret, ut omnis, qui credit in eum, non pereat, sed habeat vitam aeternam. Et ibid. v. 36: Qui credit in Filium hominis, habet vitam aeternam. Nec mirum; quoniam et ipsi Baptismo Christi nonnisi 1180B cum fide suscepto salus promissa fuerat: Qui crediderit, et baptizatus fuerit, salvus erit; qui vero non crediderit (etsi jam baptizatus), condemnabitur.

Non tamen tincto. Nullibi enim legimus, illos antea a Christo, aut Apostolis, baptizatos fuisse.

Quorum fides. Seu in quibus, aut apud quos alios fides requirenda sit. Mox autem exempla subjicit.

Suscitatus. Junius ita legit: Qui uno verbo, etc. Et sane videtur id contextus postulare ut vocula illa saltem subintelligatur, hac quidem ratione: Ille, qui uno verbo Domini suscitatus fuit, etc.

Teloneum. Τελώνιον, vel, ut Suidas habet, τελωνεῖον, stricte sumendo, locus est, ἐν ὣ, ut idem ait, καθέζεταί ὁ τελώνης, in quo sedet telones, seu telonarius, sic dictus ἀπὸ τοῦ τέλους (Graecis enim τέλος aliquando etiam vectigal aut tribulum significat) et ὠνεῖν, quod iisdem emere est; illis namque temporibus vectigalia sub annuis plerumque censibus sibi redempta possidebant, indeque proprie τελῶναι, Redemptores vectigalium, 1180C apud Romanos vero Publicani, nominabantur, ceu publicae pecuniae, publico nimirum aerario inferendae, vel ab eodem redimendae, aut praefecti, aut sub his exactores: quod posterius hominum genus, ob importunitatem suam et avaritiam, pessimasque huic conjunctas artes, ferme, ubilibet, Judaeis vero maxime, invisum erat, qui prae caeteris se ingenuos ac libertati natos credebant, Joan. VIII, 33, contra Christum ipsum vociferantes: Semen Abrahae sumus: nemini servivimus unquam. Atque hinc ejusmodi telonarii seu publicani velut publici peccatores, imo velut ethnici habebantur, a quorum communione pariter abstinendum esset. Atque inde Pharisaei contra Christum ejusque discipulos insurgebant, Matth. IX, 11, dicentes: Quare cum publicanis et peccatoribus manducat Magister vester? Et apud eumd., c. XVIII, 17, ipse Christus ad discipulos suos, de fraterna correctione disserens, ait: Si Ecclesiam non audierit, sit tibi velut ethnicus et publicanus.

Patrem. Innuit hic Petrum et Andream, quibus 1180D cum Christus dixisset: Venite post me, et faciam vos fieri piscatores hominum. At illi continuo, relictis retibus, secuti sunt eum, Matth. IV, 20. Maxime autem cum vocasset Jacobum et Joannem, illi statim, relictis retibus et patre, secuti sunt eum. Ibid. v. 22. Quin et matrem simul reliquerant, quae postea Matth. XX, 20, tantopere circa illos sollicita erat de primatu in regno coelorum obtinendo.

Despexit. Hunc Clem. Alexandr. Lib. III Strom. credidit fuisse S. Philippum Apostolum, qui Domino vocanti Matth. VIII, 21, et seq. aiebat: Domine, permitte me primum ire, et sepelire patrem meum. Jesus autem ait illi: Sequere Me, et dimitte mortuos sepelire mortuos suos. Sed quid vetat integrum illum Tertull. locum ex. L. de Idolol. c. 12 hic attexere, qui etiam supra adductis exemplis congruit? Jam, inquit, tunc demonstratum est nobis, et pignera, et artificia, et negotia propter Dominum derelinquenda, cum Jacobus et 1181A Joannes, vocati a Domino et patrem navemque derelinquunt: cum Matthaeus de telonio suscitatur: cum etiam sepelire patrem tardum fuit fidei. Neque autem poenitebit, spondeo, integrum hoc caput legisse.

Quam audivit. Nam jam antea (scilicet Matth. VIII, 21) superior illa vocatio discipuli contigit; at primum postea (nimirum Matth. X, 37) sententia haec: qui patrem, etc. a Christo prolata fuit.