Notae ad caput VI.

Sub angelo. Innuere videtur ministrum baptismi, alludens ad angelum illum in piscina Bethsaida, Cap. praeced.

Praeparamur. An non autem paulo ante dixerat, recipere nos per baptismum Spiritum S. quem per peccatum amiseramus? Verum hic sedulo notandum, in S. Scriptura saepe inter Spiritum S. et Gratiam sanctificantem, quam per peccatum amissam in baptismo recipimus, distingui. Certum imprimis est, Apostolos ante diem Pentecostes jam baptizatos, aut certe aliunde Spiritus S. gratiam consecutos fuisse: 1161A et tamen primum in die Pentecostes de illis, Act. II, v. 4. dicitur; Repleti sunt omnes Spiritu Sancto, et coeperunt loqui variis linguis prout Spiritus Sanctus dabat eloqui illis. Deinde Act. V, 14 et seq. Cum audissent Apostoli, qui erant Hierosolymis, quod recepisset Samaria verbum Dei, miserunt ad eos Petrum et Joannem. Qui cum venissent, oraverunt pro ipsis, ut acciperent Spiritum Sanctum, nondum enim in quemquam ipsorum venerat, sed baptizati tantum erant in nomine Domini. Baptizati ergo erant, et a peccatis suis per baptismum emundati, utique gratiam Spiritus S. vivificantis habebant; nondum autem Spiritum Sanctum habuisse dicuntur. Tunc imponebant manus super illos, et accipiebant Spiritum Sanctum. Apostoli igitur in die Pentecostes acceperunt Spiritum S. non quomodocunque, sed plenitudinem ejus, quae non solam inundabat animam, sed in corpus ipsum per certa quaedam signa visibilia redundabat: Repleti sunt Spiritu Sancto, et coeperunt loqui variis linguis, prout Spiritus Sanctus dabat eloqui illis. Sic et Samaritae 1161B illi Act. V, 17, jam baptizati per impositionem manuum accipiebant Spiritum Sanctum, id est, plenitudinem ejus.

Atque hic est ille Spiritus S. quem pecunia sibi mercari impius ille Simon voluerat, ibid. v. 18: Cum vidisset autem Simon, quia per impositionem manus Apostolorum daretur Spiritus Sanctus, obtulit eis pecuniam, etc. Ita quoque alius locus, Act. XIX, 5 et seqq. exponendus est: His auditis baptizati sunt (Ephesiorum quidam) in nomine Domini Jesu. Et cum imposuisset illis (post Baptismum utique) manus Paulus, venit Spiritus Sanctus super eos, et loquebantur linguis, et prophetabant.

Porro illa impositio manuum, recens baptizatis facta erat ipsissimum Sacramentum Confirmationis. Sicut enim per Baptismum a Spiritu S. per quasdam velut gratiae suae primitias ad Fidem initiamur, sic per Confirmationem ipsum Robur Fidei, ac illius Spiritus plenitudinem, ceu per novam gratiam in fide jam adultiores 1161C facti, consequimur. Spiritus ergo ille, qui per Baptismum erat invisibiliter datus, per Confirmationem ab Apostolis dabatur quoque visibiliter, cum annexis videlicet gratiis, ut appellamus gratis datis, scilicet curandi aegrotos, prophetandi, interpretandi, diversis linguis loquendi, etc., aliisque ejusmodi donis, sacramentali gratiae tunc adhaerentibus. Haec ante signa diu quoque postea in Ecclesia perseverasse, S. Justinus, qui A. C. 166, et S. Irenaeus, qui 12 annis postea martyrium subierat, et ille quidem in Apol. I. et Dialogo cum Tryph., hic vero L. V. haeres. c. 6 et alibi, perhibent. Sed satis constat, etiam versus finem II. Saec. in aliquibus Ecclesiis ejusmodi gratias gratis datas adhuc viguisse; multosque nimium credulos, aut alias incautos, propterea quod inter veras ac pseudo-prophetias non recte distinxissent, a Montano, ejusque mulierculis, donum prophetiae ac Spiritus Sancti afflatum temerarie et fallaciter jactantibus, seductos fuisse, ipsumque cumprimis Tertullianum nostrum foedissime in Montani haeresin prolapsum, 1161D ut in Qq. Crit. Libro de Praescr. praemissis, Q. 4, ostendimus. Vide etiam ea, quae in Spicil. Theol. de Ecclesia Christi Diss. VI. Num. XIII. et seqq. diximus.

Sic ergo per Baptismum jam recepto, sed invisibiliter, Spiritus Sanctus per gratiae infusionem a peccatis mundamur, simulque ad eumdem in sacramento Confirmationis plenius (non quidem jam sub ejusmodi signis visibilibus, sed cum invisibili plenitudine ac fidei contra internas et externas tentationes robore) recipiendum praeparamur.

Baptismi arbiter. Ministrum hic intelligo, in cujus velut arbitrio ac potestate administratio Baptismi posita est. Quo sensu in lib. de Monog. c. 6, Noster 1162A inquit: Habes Moysen, Dei de proximo arbitrum. Non obscure autem hic rursus alludit ad saepius jam memoratam historiam Piscinae Probaticae Joan., V, eo quod, sicut Angelus illic descendebat de coelo, commovens aquas, etc., et sicut S. Joan. Baptista, tanquam Angelus missus est ad praedicandum et administrandum Baptismum poenitentiae in Jordanis flumine: ita nunc sacerdos, tanquam alter Angelus ex officio suo ad hoc deputatus, seu missus, per ministerium Baptismi viam praeparet Spiritui Sancto per confirmationem, ut diximus, plenius infundendo.

Fides impetrat. Non ipsius baptizantis, aut baptizandi (neque enim affectus Baptismi dependet ab opere operantis, aut subjecti recipientis; quis enim a parvulo fidem, seu actum fidei, exigere poterit?) sed fides intrinseca ipsi Sacramento, ceu operi operato, in quantum scilicet Baptismus a Christo institutus fuit ut administraretur in fide et nomine totius Sanctae Trinitatis: quae fides est intrinseca forma hujus Sacramenti.

1162B Spiritu Sancto. Igitur ad formae hujus substantiam et valorem requiritur distincta invocatio trium Personarum Divinitatis, per quam Fides illa in Baptismo obsignatur, ut idem Noster in l. de Idol. cap. 12, ait. Unde ab antiquis Patribus a forma sua Sacramentali appellatur Baptismus sigillum, signaculum, obsignatio fidei, Sacramentum Trinitatis, Fidei, etc., ut apud Tourn. in Tr. de Bapt. Q. 1. a. 1. p. 146, videre est. Caeterum autem ex hoc loco manifeste colligitur, jam Tertulliani tempore in forma Baptismi tres Personas Divinas necessario exprimendas fuisse, et nequaquam Baptismum tunc in nomine solius Christi collatum fuisse, ut idem in l. adv. Prax. c. 26, habet, dicens: Nec semel, sed Ter, ad singula nomina in Personas singulas tingimur.

Per benedictionem. Nomine benedictionis intelligit formam Sacramentalem Baptismi.

Arbitros fidei. Multum hic nonnulli interpretes circa hanc vocem ex ipso Tertulliano laborant; 1162C etenim in Apol. advers. Gent. c. 7, arbitros pro testibus, qui rei cuipiam gerendae intersunt, accipere videtur, inquiens: Semper etiam impiae initiationes arcent profanos (id est, ab impiis illismet superstitionibus alienos) et arbitros (scilicet ne illis tanquam testes intersint) cavent. Et ib. c. 16, ait: Verebatur extraneos arbitros (testes, aut inspectores) vanae culturae. Et in l. de carne Christi, c. 24, de Christo transfigurato loquens, in secessu montis in ambitu nubis sub tribus arbitris clarum dicit. At in eod. lib. cap. 21. arbitrum pro Auctore videtur sumere, de Christo ita inquiens: Hujus igitur gratiae disciplinae. Arbiter et Magister, illuminatorque, ac deductor generis humani, Filius Dei annuntiabatur. Vid. etiam, quae supra de hac voce arbiter diximus. Caeterum hoc loco arbitros pro testibus videtur sumere, fortasse ad illud 1 Joan. III, 7, alludens: Tres sunt, qui testimonium dant in coelo: Pater. Verbum, et Spiritus Sanctus.

Sponsores salutis. Hoc nempe sensu, quo in Epist. ad Hebr. VII, 22, Melioris Testamenti Sponsor factus 1162D esse Jesus dicitur. Igitur etiam Pater, mittens Filium, et Spiritus Sanctus missus a Filio, Sponsores erunt; namque Pater per Filium, Filius ipse in Spiritu Sancto nobis salutem promisit.

Nominum divinorum, id est, Personarum Divinarum ne quis inde Sabellianismum extundere conetur, quasi solorum nominum, nulla rerum in Divinis distinctio esset. Ut autem ternus est numerus Personarum, ita nominum quoque, scilicet in grammaticali sensu; at in Theologico unum Nomen est, id est, in tribus illis Personis una eademque dignitas et auctoritas. Quare irritus esset Baptismus in tribus nominibus Patris, Filii, etc. collatus; necessarium ergo est, ut in Nomine Patris et Filii, etc. fiat. Qua de re videndi Theologi, ubi de forma Baptismi tractant.

Pignerentur. Non male pro pignorentur; nam et apud Cic. in Philipp. IV, et activo quidem sensu, invenio: Mars ipse fortissimum quemque pignerari 1163A (seu sibi vindicare ac velut in pignus sumere) solet. Caeterum a Nostro hic in passivo sensu, pro oppignorari, sumitur, ut sensus sit: quod et testatio fidei et sponsio salutis per Baptismum, cui haec duo velut innectuntur, ceu quo jam dato pignore, obfirmentur.

Ecclesiae mentio. Fortasse sic intelligendum est, quod necessario etiam Ecclesiae implicita mentio fiat, tanquam cui haec fiat oppignoratio.

Trium corpus est, scilicet in tribus Personis Divinis, earumque Fide adunatum.