Notae ad caput IX.

Patrocinia naturae, dotes scilicet naturales, Aquam prae caeteris elementis commendantes, de quibus Cap. III, per tot.

1170A Privilegia gratiae. Gratuita, atque ejusdem naturae superaddita, de quibus Cap. IV itidem per tot.

Solennia disciplinae, ritus videlicet, in Baptismo ex Ecclesiae ordinatione adhiberi soliti: ut supra Cap. VII et VIII.

Praestructiones, seu praeparationes, et caeremoniae antecedentes. Hoc enim sensu noster hanc vocem in L. adv. Hermog. c. 16, usurpat: Igitur in praestructione hujus articuli, etc. Nec minus in L. de Resur. carn. c. 4: Deinde haeretici inde statim incipiunt, et inde praestruunt. Vide etiam L. de Praescr. Cap. XV.

Precationes, precum formulae, praesertim in benedictione fontis baptismalis, aut in ipso Baptismo adhiberi solitae. Vide supra Cap. IV ( Not. Invocato Deo).

Religionem aquae. Religionem hic vocat sanctitatem illam, quae ipsi aquae baptismali, tanquam rei sacrae, et ad Sacramentum Baptismi destinatae, inest.

Expeditus. Expeditos proprie dicimus, quorum pedes e vinculis, ceu impedimentis, exempti ac liberati sunt.

1170B Sacramento. Sententia, quidquid reclamet Junius, εἰρωτικῶς legenda.

De saeculo. In sequiori sensu hic saeculum, ut S. Jacobus Ep. suae IV, 4, sumit: Quicunque voluerit amicus esse saeculi hujus, inimicus Dei constituitur. Et S. Paulus ad Gal. I, 4, de Christo inquit: Dedit semetipsum pro peccatis nostris, ut nos eriperet de praesenti saeculo nequam.

Dominatorem pristinum, velut alterum, longeque immitiorem Pharaonem, qui per peccatum humano generi saevissime dominatus fuit, ac peccatoribus singulis etiamnum dominatur, donec per aquam Baptismi ab ejusdem tyrannide liberati fuerint. Cum servi essetis peccati, ait Apost. (ad Rom. VI, 20) , liberi fuistis justitiae. Lege totum hoc Apostoli caput.

Derelinquunt, Satanae nimirum et pompis ejus in Baptismo renuntiantes. Caeterum transitum maris Rubri figuram nostri Baptismi fuisse, ipsemet Apostolus I Cor. X, 1, et seq. satis declarat: Patres 1170C nostri omnes sub nube fuerunt, et omnes mare transierunt, et omnes in Moyse baptizati sunt in nube, et mari; in quae verba S. Aug. L. XX contra Faust. c. 29, ait: Nubes, et mare rubrum Baptismus utique. Hostes sequuntur a tergo: moriuntur peccata praeterita. Et S. Ambr. L. de his qui initiantur, etc. c. 3, ita habet: Advertis quod in illo Hebraeorum transitu jam tunc sacri Baptismatis figura praecesserit, in quo Aegyptius periit, et Hebraeus evasit? Quid enim aliud in hoc quotidie Sacramento docemur, nisi quia culpa mergitur, et error aboletur? Itaque Christiani per Baptismum, tanquam mare rubrum, ad novam vitam transeunt. Mare (ait Theodoretus apud Calm. in I. Cor. X, 2) sacrum referebat Lavacrum, quod baptizandi ingrediuntur: Nubes Gratiam Spiritus S. Moyses, Sacerdotem baptizantem: virga hujus legislatoris Jesu Christi Crucem: Israelita in mari Christianos qui baptizantur: Aegyptii demersi, et dux eorum Pharao, daemones, de imperio quod in nos exercebant, dejectos.

1170D Commodum. Latinius in usum commodum legit: cui non reluctor. Potest autem et vulgaris lectio, etsi duriuscula, retineri, atque in suum commodum intelligi pro in suam utilitatem, quam suavitate sua ac limpiditate hominibus afferre solet.

Mosei, pro Mosis, gignendi casu.

Remediatur. De hoc verbo vide supra Cap. XV. Caeterum historia haec Exod. v. 23, et seq. ita narratur: Et venerunt () In Mara, et non poterant bibere aquas ( De Mara, eo quod essent () Amarae; unde et congruum loco nomen imposuit, vocans illum ( Mara, id est amaritudinem. . . . Et ostendit ei (Dominus) lignum: quod cum misisset in aquas, in dulcedinem versae sunt.

Retro, pro antea, ut alibi saepius.

Remedians. Ita etiam antiqui patres, ac inter hos S. Ambr. L. de his qui init. c. 3, exponunt: Marath, inquit, fons amarissimus erat; misit in eum 1171A Moyses Lignum, et dulcis est factus. Aqua enim sine praedicatione Dominicae crucis (ecce lignum) ad nullos usus futurae salutis est; cum vero salutaris fuerit Crucis mysterio consecrata, tunc ad usum spiritalis lavacri, et salutaris poculi, temperatur. Sicut ergo in illum fontem Moyses misit lignum, hoc est Propheta: ei in hunc fontem Sacerdos praedicationem Dominicae Crucis mittit, et aqua fit Dulcis ad Gratiam.

Caeterum Junius hunc Tertulliani locum ita legendum putat: venas insaluberrimas aquas Baptismi scilicet ex sese remedians. At obnixe retineo nostram lectionem; non enim aqua Baptismi erat remedians illas aquas amaras, ceu venas insaluberrimas, sed lignum (seu Christus in ligno crucifixus) illas aquas, ad Baptismum destinatas, ac alias insalubres, seu nihil salutare, ac proficiens ad salutem nostram continentes, in dulcedinem, ex sese, seu propria sua virtute, in remedium peccatorum et salutem animae nostrae convertit.

Defluebat. Cum enim populus Israel ex deserto 1171B Sin pervenisset in Raphidim, atque ob acerbam sitim, qua vexabatur, contra Moysen murmurasset, jussit Deus illam ipsam virgam, qua antea mare rubrum diviserat, tollere, petramque, ad eliciendam inde aquam, percutere, etc. Exod. XV, 1 et seq. Simile quoque prodigium accidit in Cades, ut Num. XX, 13 et seqq. videre est. Utrumque respexit S. Paulus I. Cor, X, ita exponens: Omnes eundem potum spiritalem biberunt (ἔπινον γὰρ ἐκ πνευματικῆς ἀκολουθούσης πέτρας. Bibebant autem de spiritali, consequente eos, petra: Petra autem erat. Christus); sed non in pluribus, etc. Atque inde non Rabbini solum, sed et ex Christianis interpretes non pauci contendunt, Petram illam, aut certe petrae illius aquas, Israelitas deinceps in deserto semper comitatas fuisse. Ita enim Noster in L. de Pat. c. 5, ait: Post Mannae escatilem pluviam, post petrae aquatilem sequelam, etc. At quae prodigii tam immanis, et a Moyse neutiquam significati, hic adstruendi necessitas? Non enim Apostolus 1171C hic de petra illa materiali, quae crat in Raphidim, sed de petra spirituali (proindeque etiam in sensu solum spirituali, seu mystico) loquitur, Christo videlicet, per petram illam praefigurato, qui tanquam Petra Viva Christianos (meliores Israelitas) per desertum hujus mundi assiduo comitatur, factus iisdem fons aquae salientis in vitam aeternam. Joan. V, 14. Atque ideo Noster hanc aquam, in Raphidim ex petra profluentem, merito inter Baptismi nostri figuras ponit.

Benedici. Locus sane obscurus. Excidisse videtur quidpiam, quod omnino supplendum. Itaque sic legendum puto: Aqua in Christo, in quo Baptismum videmus benedici; qui sensus satis planus est. Quid vero istud, Baptismum benedici? Enimvero vel de antiquissimo illo ritu, ad nostra usque tempora perseverante, scilicet benedictione ipsius fontis Baptismalis, quae in Sabbatho S. et Vigilia Pentecostes fieri solet (vide supra Cap. IV, Not. Invocato Deo) , vel de ipsa forma Baptismi (ut Cap. VI, Not. Per benedictionem) 1171D intelligi potest.

Aquae gratia, pro venustate ut dignitate, ut Cap. III, Not. Aut gratia, vel pro benignitate, favore, aut aestimatione apud seu penes Deum, cui prae caeteris elementis Aqua semper acceptior fuit, etc.

Confirmationem, ut nimirum per aquam, ceu materiam suam, stabiliatur vel magis commendetur Baptismus.

Aqua auspicatur, eamdem in vinum commutando, quod primum ejus miraculum fuerat. Hoc fecit initium signorum Jesus in Cana Galileae, etc. Joan. II, 11.

Ad aquam suam invitat. Sic enim Jesus ad mulierem Samaritanam, Joan. IV, 44, sermocinatur: Aqua, quam ego dabo ei, fiet in eo fons aquae salientis in vitam aeternam. Et Joan. VII, 37: Si quis sitit, veniat ad me et bibat. Qui credit in me, flumina de ventre ejus fluent aquae vivae.

De agape. Ἀγάπη Graecis dilectionem significat. 1172A Alias etiam Agapae significant illa primorum Christianorum convivia charitatis, quae ante S. Eucharistiae consecrationem, tum in memoriam ultimae Coenae Christi, in qua Sacramentum istud instituit, tum ad fovendam mutuam dilectionem, celebrare solebant: quorum apud nonnullos abusum Paulus I Cor. II, 20 et seqq. acriter reprehendit.

Probat. Sic enim Matth. X fraternam charitatem commendans, vers. ult. ait: Quicumque potum dederit uni ex minimis istis, calicem aquae frigidae tantum in nomine discipuli, amen dico vobis, non perdet mercedem suam.

Libenter. Quarta autem vigilia noctis venit (Jesus) ad eos (discipulos suos) ambulans super mare. Matth. Vix, 25.

Transfretat. Et ascendens in naviculam transfretavit, et venit in civitatem suam. Matth. IX, 1. Similiter cum transfretassent (discipuli cum Jesu), venerunt in terram Genasar. Matth. XIV, 34.

Lancea. Unus militum lancea latus ejus aperuit, et 1172B continuo exivit sanguis et aqua. Joan. XIX, 34. Per hanc autem aquam Baptismum praefiguratum fuisse, S. Ambr. in Luc, XXIII, docet: Ex illo incorrupto licet corpore, sed defuncto, omnium vita manebat. Aqua enim et sanguis exivit: illa, quae diluat: iste qui redimat. Et S. Aug. Tr. 120, in Jo. ideo ait in cruce apertum fuisse latus Christi, ut illic quodammodo vitae ostium panderetur, unde Sacramenta manarunt, sine quibus ad vitam, quae vera Vita, est, non intratur. Ille sanguis in remissionem fusus est peccatorum: aqua illa salutare temperat poculum: haec et Lavacrum praestat, et potum.