Caput IX.

Incipiamus igitur probare nativitatem Christi a prophetis 0616C esse nuntiatam. Sic Esaias dicit: Audite, domus 0617A David, non pusillum vobis certamen cum hominibus, quoniam Deus praestat certamen: propter hoc ipse Deus dabit vobis signum: Ecce virgo concipiet in utero et pariet filium, et vocabitis nomen ejus Emmanuel, quod interpretatur: Nobiscum Deus. Butyrum et mel manducabit. Quoniam, priusquam cognoscat infans vocare patrem aut matrem, accipiet virtutem Damasci, et spolia Samariae adversus regem Assyriorum. (Isa. VII, 13-16) . Itaque dicunt Judaei: Provocemus istam praedicationem Esaiae, et faciamus comparationem, an Christo qui jam venit, competat illi primo nomen quod Esaias praedicavit, et insignia ejus quae de eo nuntiavit. Equidem Esaias praedicat eum Emmanuelem vocari oportere, dehinc virtutem sumpturum Damasci et spolia Samariae adversus regem Assyriorum. Porro, inquiunt, iste qui venit, 0617B neque sub ejusmodi nomine est editus, neque re bellica functus. At nos e contrario admonendos eos existimavimus, uti cohaerentia quoque hujus capituli recognoscant: subjuncta est enim et interpretatio Emmanuel, Nobiscum Deus, uti non solum sonum nominis spectes , sed et sensum. Sonus enim hebraicus, quod est Emmanuel, suae gentis est; sensus autem ejus, quod est Deus nobiscum, ex interpretatione communis est . Quaero ergo an ista vox, Nobiscum Deus, quod est Emmanuel, exinde quo Christus inluxit, agitetur in Christo? Et puto, ex toto non negabis. Nam qui ex Judaismo credunt Christo, ex quo in eum credunt, Emmanuel cum volent dicere, nobiscum Deum esse significant. Atque 0617C ita constat jam venisse illum qui praedicabatur Emmanuel, quia quod significat Emmanuel, venit, id est Nobiscum Deus. Aeque et sono nominis inducuntur, 0618A cum virtutem Damasci, et spolia Samariae adversus regem Assyriorum, sic accipiunt, quasi bellatorem portendant Christum, non animadvertentes quid Scriptura praemittat: Quoniam priusquam cognoscat puer vocare patrem aut matrem, accipiet virtutem Damasci et spolia Samariae adversus regem Assyriorum. Ante est enim inspicias aetatis demonstrationem, an virum jam Christum exhibere ista aetas possit, nedum imperatorem; scilicet vagitu ad arma esset convocaturus infans; et signum belli, non tuba, sed crepitacillo daturus; nec ex equo vel de muro, sed de nutricis et gerulae suae dorso sive collo hostem destinaturus; atque ita Damascum et Samariam pro mammis subacturus. Aliud est, si penes vos infantes in praelium erumpunt, credo ad solem 0618B uncti prius, dehinc pannis armati, et butyro stipendiati, qui ante norint lanceare quam lancinare. Enim vero si nusquam hoc natura concedit, ante militare quam virum facere, ante virtutem Damasci sumere quam patrem nosse, sequitur ut figurate pronuntiatum videatur. Sed et virginem, inquiunt, parere natura non patitur, et tamen credendum est prophetae. Et merito. Praestruxit enim fidem incredibili rei, dicendo quod signum esset futurum. Propterea, inquit, dabitur vobis signum: Ecce virgo concipiet in utero et pariet filium. Signum autem a Deo, nisi novitas aliqua monstruosa fuisset, signum non videretur. Denique, si quando ad dejiciendos aliquos ab hac divina praedicatione, vel convertere singulos simplices quosque gestitis, mentiri audetis, quasi 0618C non virginem, sed juvenculam concepturam et parituram Scriptura contineat; hinc quoque revincimini, quod nihil signi videri possit res quotidiana, juvenculae 0619A scilicet praegnatus et partus. In signum ergo nobis posita virgo mater merito creditur, infans vero bellator non aeque. Non enim et hic signi ratio versatur, sed signo nativitatis novae adscripto, exinde post signum alius jam ordo infantis edicitur, mel et butyrum manducaturi. Nec hoc utique in signum est, et hoc enim infantiae est; sed accepturum virtutem Damasci, et spolia Samariae adversus regem Assyriorum, hoc est mirabile signum. Servate modum aetatis, et quaerite sensum praedicationis: immo reddite veritati, quae credere non vultis, et tam intelligitur prophetia, quam renuntiatur expuncta. Accepit Christus infans virtutem Damasci et spolia Samariae. Maneant enim orientales illi Magi, infantiam Christi recentem auro et thure 0619B munerantes, et acceperit infans virtutem Damasci sine praelio et armis. Nam, praeter quod omnibus notum est, Orientis virtutem, id est vires, auro et odoribus pollere solitam, certum est , et ex divinis Scripturis, virtutem quoque caeterarum gentium aurum constituere; sicut per Zachariam dicit: Et Judas pertendet Hierusalem , et congregabit omnem valentiam populorum per circuitum, aurum et argentum (Zach. XIV, 14) . Nam de hoc auri munere etiam David dixit: Et dabitur illi de auro Arabiae (Psal. LXXI, 15) . Et iterum: Reges Arabum et Saba munera afferent illi (Ibid. 70) . Nam et Magos reges fere habuit Oriens, et Damascus Arabiae retro deputabatur, antequam transcripta esset in Syrophoenicem ex distinctione Syriarum, cujus tunc 0619C virtutem Christus accepit, accipiendo insignia ejus, aurum scilicet et odores: spolia autem Samariae, ipsos magos, qui cum illum cognovissent et muneribus honorassent, 0620A et genu posito adorassent, quasi dominum et regem sub testimonio indicis et ducis stellae spolia sunt facti Samariae, id est idololatriae, credentes videlicet in Christum. Idololatriam enim Samariae nomine notavit, ut ignominiosae ob idololatriam, qua desciverat tunc a Deo sub rege Hieroboam. Nec hoc enim novum Scripturis divinis, figurate uti translatione nominum ex comparatione criminum: nam et archontas Sodomorum (Is., I, 10) appellat archontas vestros, et populum vestrum populum Gomorrhae (Ibid.) vocat; cum jam olim essent civitates istae exstinctae. Et alibi per prophetam ad populum Israel: Pater, inquit, tuus Amorrhaeus, et mater tua Cethea (Eze. XVI, 3) ; quorum ex genere procreati non sunt, sed ob consimilem impietatem: quos aliquando etiam filios 0620B suos dixerat per Isaiam Prophetam: Filios generavi et exaltavi (Is., I, 2) . Sic et Aegyptus (Is., XIX, 1) nonnumquam totus orbis intelligitur apud illum, superstitionis et maledictionis elogio. Sic et Babylon (Apoc., XVII, 5) apud Joannem nostrum, Romanae urbis figura est, proinde et magnae, et regno superbae, et sanctorum debellatricis. Hoc itaque modo magos quoque Samaritanorum appellatione titulavit, et despoliatos, quod habuerant cum Samaritis, ut diximus, idololatriam. Adversus regem autem Assyriorum, adversus diabolum, qui ad hoc se regnare putat, si sanctos a religione Dei deturbat. Adjuvabitur autem haec nostra interpretatio, dum et alibi bellatorem Christum Scripturae designant ob armorum quorumdam vocabula et ejusmodi verba. Sed ex 0620C reliquorum sensuum comparatione convincentur Judaei: Accingere, inquit David, ensem supra femur (Psal. XLIV, 4) . Sed quid supra legis de 0621A Christo ? Tempestivus decore super filios hominum; effusa est gratia in labiis tuis (Ibid., 3) . Valde autem absurdum est, si quem ab bellum ense cingebat, ei de tempestivitate decoris et labiorum gratia blandiebatur; de quo subjungens, dicebat: Extende, et prospera, et regna (Ibid., 5) . Et adjecit: Propter lenitatem et justitiam tuam (Ibid.) . Quis enim ense operabitur , et non contraria lenitati et justitiae exercet? id est dolum et asperitatem et injustitiam, propria scilicet negotia praeliorum. Videamus ergo an alius sit ensis ille, cujus est alius actus , id est Dei sermo divinus, bis acutus (Hebr., IV, 12) duobus testamentis, legis antiquae et legis novae, acutus sapientiae suae aequitate, reddens unicuique secundum actum suum. Licuit 0621B ergo et Christo Dei in Psalmis sine bellicis rebus ensem sermonis Dei praecingi figurato, cui praedicta tempestivitas congruat cum gratia labiorum, quem tunc cingebatur super femur apud David, quando venturus in terras ex Dei patris decreto nuntiabatur: Et deducet, inquit, te magnitudo dexterae tuae (Psal. XLIV, 5) , virtus scilicet gratiae spiritalis, de qua Christi agnitio deducitur: Sagittae tuae, inquit, acutae (Ibid., 6) , per volantia utique Dei praecepta, minantes traductionem uniuscujusque cordis, compungentes et transfigentes conscientiam quamque . Populi sub te cadent, utique adorantes. Sic bellipotens et armiger Christus est, sic recipiet spolia, non solius Samariae, verum et omnium gentium. Agnosce 0621C et spolia figurata cujus et arma allegorica didicisti. 0622A Atque ita in tantum Christus qui venit , non fuit bellator, quia non talis ab Esaia praedicabatur. Sed si Christus, inquiunt, qui venturus creditur, non Jesus dicitur , quare is qui venit, Jesus Christus appellatur? Constabit autem utrumque nomen in Christo Dei, in quo invenitur etiam Jesus appellatus. Disce erroris tui morem. Dum Moysi successor destinaretur Auses filius Nave, transfertur certe de pristino nomine, et incipit vocari Jesus . Certe, inquis . Hanc prius dicimus figuram futuri fuisse. Nam quia Jesus Christus secundum populum, quod sumus nos, nationes in saeculi deserto commorantes antea, introducturus esset in terram repromissionis, melle et lacte manantem, id est in vitae aeternae possessionem , qua nihil 0622B dulcius: idque non per Moysen, id est, non per legis disciplinam, sed per Jesum, id est per novae legis gratiam, provenire habebat circumcisis nobis petrina acie, id est Christi praeceptis, petra enim Christus (I Cor., X, 4) multis modis et figuris praedicatus est: ideo is vir qui in hujus sacramenti imaginem parabatur, etiam nominis Dominici inauguratus est figura, ut Jesus nominaretur. Nam qui ad Moysen loquebatur, ipse erat Dei filius, qui et semper videbatur . Deum enim patrem nemo vidit umquam, et vixit (Exod., XXXIII, 20) : et ideo constat ipsum Dei filium Moysi esse locutum, et dixisse ad populum: Ecce ego mitto angelum meum ante faciem tuam, id est populi, qui te custodiat in itinere, et introducat 0622C in terram quam praeparavi tibi; intende illi, 0623A et audi eum, et ne inobaudiens fueris ei: non enim celavit te quoniam nomen meum super illum est (Exod., XXVI, 20, 21) . Populum enim introducturus erat Jesus in terram repromissionis, non Moyses. Angelum quidem dixit eum, ob magnitudinem virtutum quas erat editurus; quas virtutes fecit Jesus Nave, et ipsi legitis; et ob officium prophetae, nuntiantis scilicet divinam voluntatem; sicuti et praecursorem Christi Joannem, futurum angelum appellat per prophetam Spiritus, dicens ex persona Patris: Ecce ego mitto angelum meum ante faciem tuam , id est Christi, qui praeparabit viam tuam ante te (Mal., I, 3) . Nec novum est Spiritui sancto angelos appellare eos quos ministros suae virtutis Deus praefecit: idem enim Joannes non tantum angelus Christi vocatus est, 0623B sed et lucerna, lucens ante Christum. Paravi enim lucernam Christo meo, David praedicat (Psal. CXXXI, 17) . Quare ipse Christus veniens adimplere prophetas, dicit ad Judaeos: Ille fuit, inquit, lucerna ardens et lucens (Joan., V, 35) : utpote, qui non tantum vias ejus parabat in eremo (Joan., I, 23) , sed et agnum Dei demonstrando (Ibid., 29) , illuminabat mentes hominum praeconio suo, ut eum esse intelligerent agnum quem Moyses passurum nuntiabat (Exod., XII) . Sic et Jesus, ob nominis sui futurum sacramentum: id enim nomen suum confirmavit, quod ipse ei indiderat, quia non angelum, nec Ausen, sed Jesum eum jusserat exinde vocari. Sic igitur utrumque nomen competit Christo Dei, ut et Jesus appellaretur. Et quoniam ex semine David genus trahere deberet virgo 0623C ex qua nasci oportuit Christum, ut supra memoravimus, evidenter Esaias propheta in sequentibus dicit: Et nascetur, inquit, virga de radice Jesse, quod est Maria, et flos de radice ejus adscendet. Et requiescet super illum spiritus Dei, et spiritus sapientiae et intellectus, spiritus consilii et virtutis , spiritus agnitionis et pietatis, spiritus Dei timoris implebit illum (Is., XI, 1, 2) . Neque enim ulli hominum universitas 0624A spiritalium documentorum competebat, nisi in Christum, flori quidem ob gratiam adaequatum, ex stirpe autem Jesse deputatum , per Mariam scilicet inde censendum. Fuit enim de patria Bethlehem et de domo David, sicut apud Romanos in censu descripta est Maria (Luc., II, 1 sqq.) , ex qua nascitur Christus. Expostulo etiam, et quia a prophetis praedicabatur ex Jesse genere venturus, et omnem humilitatem et patientiam et tranquillitatem esset exhibiturus, an venerit? atque ita is homo qui talis ostenditur, ipse erit Christus, qui venit. De hoc enim Propheta dicit: Homo in plaga positus, et sciens ferre imbecillitatem (Is., LIII, 4) ; qui tamquam ovis ad victimam ductus est, et sicut agnus coram tondente se non aperuit os suum (Ibid., 7) . Si neque contendit, neque 0624B clamavit, neque audita est foris vox ejus , qui arundinem contusam, id est quassam Israelis fidem, non comminuit; qui linum ardens, id est momentaneum ardorem gentium, non extinxit (Isa., XLII, 2, 3) , sed lucere magis fecit ortu luminis sui; non potest alius esse, quam qui praedicabatur . Oportet itaque actum Christi ejus qui venit, ad Scripturarum regulam recognosci. Duplici enim, nisi fallor, operatione distinctum eum legimus, praedicationis et virtutis. Sed de utroque titulo sic disponam ; itaque specialiter dispungamus ordinem coeptum, docentes praedicatorem adnuntiatum Christum, ut per Esaiam: Exclama, inquit, in vigore, et ne peperceris; exalta ut tuba vocem tuam, et adnuntia plebi meae facinora ipsorum, et domui Jacob 0624C delicta eorum. Me de die in diem quaerunt, et cognoscere vias meas cupiunt. Quasi populus qui justitiam fecerit, et judicium Dei non dereliquerit (Isa. LXIII, 1, 2) , et reliqua. Virtutes autem facturum a Patre Esaias dicit: Ecce Deus noster judicium retribuit, ipse veniet, et salvos faciet nos. Tunc infirmi curabuntur, et oculi caecorum videbunt, et aures surdorum audient, et claudus saliet velut cervus, et mutorum linguae solventur, 0625A (Isa. XXXV, 4, 5, 6) , et caetera quae operatum Christum nec vos diffitemini, utpote qui dicebatis, quod propter opera eum non lapidaretis, sed quoniam ista sabbatis faciebat (Joh. V, 18) .