Caput III.

Alte et impresse recogitandam esse dico Dei voluptatem, 0917A quid etiam in occulto velit. Quae enim in manifesto , scimus omnes; eaque ipsa qualiter in manifesto sint, perspiciendum est. Nam etsi quaedam videntur voluntatem Dei sapere, dum a Deo permittuntur, non statim omne quod permittitur, ex mera et tota voluntate procedit ejus qui permittit. Ex indulgentia est, quodcumque permittitur; quae etsi sine voluntate non est, quia tamen aliquam habet caussam in illo cui indulgetur, quasi de invita venit voluntate, passa caussam sui, quae cogit voluntatem. Vide qualis sit voluntas, cujus alter est caussa. Secunda item species consideranda est non purae voluntatis. Vult nos Deus agere quaedam placita sibi , in quibus non indulgentia patrocinatur, sed disciplina dominatur. Si tamen alia istis praeposuit, utique quae magis 0917B vult, dubiumne est ea nobis sectanda esse, quae mavult; cum quae minus vult, quia alia magis vult, perinde habenda sint atque si nolit ? Nam ostendens quid magis velit, minorem voluntatem majore delevit. Quantoque notitiae tuae utramque proposuit, tanto definiit id te sectari debere, quod declaravit se magis velle. Ergo si ideo declaravit ut id secteris quod magis vult, sine dubio nisi ita facis contra voluntatem ejus sapis, sapiendo contra potiorem ejus voluntatem: magisque offendis quam promereris , quod vult quidem faciendo, et quod mavult respuendo. Ex parte delinquis; ex parte, si non delinquis, non tamen promereris. Porro et promereri nolle, delinquere est. Secundum igitur matrimonium, si est ex illa Dei voluntate, quae indulgentia 0917C vocatur , negabimus meram voluntatem , cui indulgentia est caussa; si ex ea, cui potior alia praeponitur continentiae magis appetendae, didicerimus non potiorem a potiore rescindi . Haec praestrinxerim, ut jam Apostoli voces decurram. In primis autem non videbor irreligiosus, 0918A si, quod ipse profitetur, animadvertam; omnem illum indulgentiam nuptiarum, de suo, id est, de humano sensu, non de divino praescripto induxisse. Nam et cum de viduis et innuptis definiit uti nubant, si continere non possunt, quia melius sit nubere quam uri; conversus ad alteram speciem: Nuptis autem denuntio, inquit, non quidem ego, sed Dominus (I Cor., VII, 10) . Ita ostendit, ex tralatione personae suae in Dominum, id quod supra dixerat, non ex Domini persona, sed ex sua pronuntiasse, Melius est nubere quam uri. Quae vox licet ad eos pertineat, qui innupti , vel vidui a fide deprehenduntur; quia tamen omnes eam ad nubendi licentiam amplectuntur, velim pertractare , quale bonum ostendat, quod melius est 0918B poena: quod non potest videri bonum, nisi pessimo comparatum; ut ideo bonum sit nubere, quia deterius est ardere. Bonum ita est , si perseveret nomen obtinens sine comparatione, non dico mali, sed etiam boni alterius; ut et si bono alii comparatur, et alio adumbratur , nihilominus remaneat in boni nomine. Caeterum, si per mali conditionem cogitur bonum dici, non tam bonum est quam genus mali inferioris, quod a superiore malo obscuratum ad nomen boni impellitur . Aufer denique conditionem comparationis, ut non dicas: melius est nubere quam uri; et quaero, an dicere audeas: melius est nubere; non adjiciens quid sit id, quod melius est. Ergo quod non melius, utique nec bonum; quia abstulisti et removisti conditionem comparationis, quae 0918C dum melius illud facit, ita bonum haberi cogit. Melius est nubere quam uri; sic accipiendum est, quomodo melius est uno oculo quam duobus carere: si tamen a comparatione discedas, non erit melius unum oculum habere, quia nec bonum. Nemo igitur captet ex hoc capitulo defensionem, 0919A quod proprie ad innuptos et viduos spectat, quibus nulla adhuc conjunctio numeratur. Quamquam ostenderim etiam illis intelligendam esse permissi conditionem.