1131C Hactenus ille. Quorum ex posteriori loco apparet 1131D graece potius quam latine hos libros fuisse conscriptos, sicuti dicemus in sequenti fragmento latius.

Nos autem, promissis ut stemus, quid Ecstasis auctori, quidve aliis scriptoribus antiquis ecclesiasticis, paucis subjungendum duximus. Definitio in genere invenitur lib. de Anima, c. 45. «Ecstasin dicimus excessum sensus et amentiae instar. Sic et in primordio somnus cum ecstasi dedicatus: Et misit Deus ecstasin in Adam (Gen., II, 21) , et obdormivit. Somnus enim corpori provenit in quietem, ecstasis animae accessit adversus quietem; et inde jam forma somnum ecstasi miscens.» Et paulo post: «Hic erit proprietas amentiae hujus, quia non fit ex corruptela bonae valetudinis, sed ex ratione naturae; non enim exterminat, sed avocat mentem. Aliud est concutere, aliud movere, aliud evertere, aliud agitare. Igitur quod memoria suppetit, sanitas mentis est; quod sanitas mentis, salva memoria, stupet, amentiae genus est. Ideo non dicimur furere, sed somniare; ideo et prudentes, si quando sumus; sapere enim nostrum, licet obumbretur, 1132C non tamen extinguitur, nisi quod et ipsum 1132D potest videri vacare tunc. Ecstasin autem hoc quoque operari de suo proprio, ut sic nobis imagines sapientiae inferat, quemadmodum et erroris.» Brevior vero et instituto auctoris magis conformis est illa quae habetur ejusdem lib. cap. 2, ubi de eodem Adamo loquitur: «Cecidit, inquit, ecstasis super illum, Sancti Spiritus vis, operatrix prophetiae,» et cap. 21: «In illum Deus amentiam immisit, spiritalem vim qua constat prophetia.» Atqui prius illud ecstaseos genus aliquo modo in Adamo agnosci potuit, posterius hoc non item; utpote quod pertinere videatur ad Montani, Priscae ac Maximillae enthusiasmos comprobandos: quos in ecstasi et ut amentes loqui solere confitebantur ipsorum discipuli, et inter eos post mediam aetatem ipse Tertullianus. Huc pertinet illud de Prisca aut Maximilla ejusdem lib. de Anima, c. 9: «Est hodie soror apud nos revelationum charismata sortita, quas in ecclesia, inter dominica solemnia, per ecstasin in spiritu patitur.» Hoc est enim quod sibi vult lib. IV adv. Marc., c. 22, 1133A ubi explicans illud, Luc. IX de Petro: Sed nesciens quid diceret: «Quomodo, inquit, nesciens? utrumne simplici errore, an irratione (qua significatione etiam dixit, lib. adv. Praxean, cap. 15, neque Petrum et Joannem et Jacobum visionem Dei sine irratione et amentia expertos esse) quam defendimus in caussa novae prophetiae, gratiae ecstasin, id est amentiam convenire. In spiritu enim homo constitutus, praesertim cum gloriam Dei conspicit, vel cum per ipsum Deus loquitur, necesse est excidat sensu, obumbratus scilicet virtute divina; de quo inter nos et Psychicos est quaestio.» Ubi (sicuti latius, lib. de Jejuniis, adv. Psychicos) per psychicos intelligit Catholicos, et ad hos sex de Ecstasi libros alludit, quos contra Ecclesiam scripsisse certum est. At pulchre contra Montanistas Epiph. Haer. 48, postquam Scripturis probavit veros prophetas cum constanti ratione et intelligentia locutos ex instinctu Spiritus Sancti, sana mente et corpore, ad Montani prophetiam veniens, probat eum neque stabili mente vaticinatum, neque intelligentiam mentis 1133B habuisse, ex propriis ipsius Montani verbis. Eodem pertinere videtur quod B. Hier. Quaest. hebr. in Genesim adnotavit, pro ecstasi, id est mentis excessu, in hebraeo haberi , quod Aquila καταφορὰν, Symmachus κάρον, id est gravem et profundum soporem interpretati sunt. Denique sequitur: Et dormivit. Idipsum verbum et in Jonae stertentis somno positum est. Atqui nihil pro Montani insana prophetia facere illud de Petro: Nesciens quid diceret. Alii illud referri malunt ad locutionem inconsideratam, uti solent animo 1134A consternati, eo quod addatur apud Marcum: Erant enim timore exterriti; et illud certum est, nihil ibi Petrum prophetasse. Porro nititur quidem etiam auctor ad ejusdem novae prophetiae confirmationem detorquere locum Apost. I Cor. XIV, his verbis, lib. adv. Marc., cap. 8: «Edat aliquem psalmum, aliquam visionem, aliquam orationem dumtaxat spiritalem in ecstasi, id est amentia; si qua linguae interpretatio accesserit. Probet etiam mihi mulierem apud se prophetasse, ex illis suis sanctioribus foeminis, magnidicam.» Verum, praeterquam quod illud, in ecstasi, ibi non legatur apud Apostolum, ac quod dicatur ibidem: Et spiritus prophetarum prophetis subjectus est; ex proximis Apostoli verbis Montanum et proinde Tertullianum refutat B. Hieron. Prolog. Comment. in Habacuc: «Prophetae, inquit, visio est, et, adversus Montani dogma perversum, intelligit quod videt, nec ut amens loquitur, nec in morem insanientium foeminarum, dat sine mente sonum. Unde et Apostolus jubet, ut si prophetantibus aliis, alii fuerit revelatum, taceant 1134B qui prius loquebantur.» Ex quo intelligitur, cum quis voluntate reticet, et alteri locum dat ad loquendum, posse et loqui et tacere cum velit. Qui autem in ecstasi, id est invitus, loquitur, nec tacere, nec loqui in sua potestate habet. Eodem pertinet etiam illud ejusdem Prologo in Nahum prophetam: «Non enim loquitur in ἐκστάσει, ut Montanus et Prisca Maximillaque delirant, sed quod prophetat, liber est visionis intelligentis universa quae loquitur.»