Notae ad Caput VII.

Audientibus. Satis significat Author, quae hactenus praemisit, spectare poenitentiam, ante Baptismum ab Audientibus, seu a Catechumenis, agendam. Jam vero ad eam poenitentiae speciem convertitur, quae relapsis post Baptismum amplectenda superest ceu jam, ut supra diximus, secunda post naufragium tabula.

Nihil jam. Vel nihil jam spectat ad eos, qui post Baptismum nullius jam amplius rei poenitentia dignae sibi conscii sunt; vel ad parvulos referendum est, peccati actualis, proindeque poenitentiae incapaces.

Retractantes, id est, tractantes: ut jam pigeat toties annotasse.

Demonstrare, i. e. velut designare, quasi ad porro 1221D peccandum invitatis.

Eo. Pro eousque, aut propterea.

Jam nunc pateat. Spatium subintellige ( temporis nimirum) aut janua, simileve aliquid.

Evadendi habebit. Praeclusa scilicet evadendi via.

Non habebit. Ipse nimirum offendendi finem sibi non faciens.

Hactenus. Hactenus, seu eousque. Aut forte Christiani exspectabimus, ut ipsi Gentiles nobis Deum suum Terminum (vah! neque sine impietate nominandum!) peccatis nostris praestituant?

Periculosis. Periculis legunt alii; planius quidem id est, non vero tanti, ut meum propterea codicem deserere cogar.

Mari dicunt. Improbe Neptunum accusat, qui bis naufragium patitur, ait Publius Mimographus.

Memoria periculi honorant Sane perquam eleganter dictum!

1222A Oneri esse. Emphaticum, id est acciendo affectui idoneum.

Inculcare. In id calcare. Quid vero multis? inculcare hic simpliciter pro calcare, seu calcibus per summum contemptum insultare, accipio: et quis refragabitur?

Modus, i. e. coercitio, seu cohibitio.

Dum extinguitur. Pulcherrima antithesis.

Mortis opera. Ejus nimirum, quae inter ipsas mortes est omnium terribilissima, mors animae.

Retro suae. Antea suae, id est, peccatoris. Judicaturus est. Ita enim sanctus Paulus 1. Cor. VI, 3, ait: Nescitis, quoniam angelos judicabimus? Quod de malis seu damnatis spiritibus communiter Interpretes intelligunt. Hi nempe sunt (ait Noster in l. de Hab. mul, c. 2) quos judicaturi sumus: hi sunt angeli, quibus in lavacro renuntiamus. Et in l. de fuga in persec. c. 10, ita loquitur: Times hominem, Christiane, quem timeri oportet ab angelis (siquidem angelos judicaturus es), quem timeri oportet a daemoniis, etc. De 1222B his igitur angelis etiam hic Tertullianus loquitur.

Traditionibus. Alii legunt conditionibus: quod probare non possum: Junius traductionibus, quo vocabulo noster in l. de Praescr. c. 22. utitur. Et sane haec lectio contextui magis congruere videtur, proprie enim dicimus de via, aut recto tramite aliquem traducere in avia, etc.

Sera obstructa. Neque autem vox obstructa ad seram, sed ad januam referenda est, ut sensus sit: janua per intinctionis, seu baptismi seram obstructa. Recte autem ita dictum, eo quod baptismus reiterari nequeat, atque adeo haec janua semel baptizato jam non amplius pateat ad veniam et remissionem peccatorum, per quam bis ingrediatur.

Frustra. Duriuscula haec locutio: ac si vero etiam poenitentia a baptizatis post iteratos relapsus iterari non posset, adeoque deinceps omnis spes veniae denuo consequendae praeclusa esset. Verum plus dicere fors Tertullianus non voluit, quam quo saepius 1222C quis peccaverit, eo difficiliorem fieri seriam poenitentiam, ac venia toties dignam. Sane autem in sequentibus mox benignius loquitur. Sed vide potius infra c. IX, Patrocinia naturae, 1169 D.

Quod acceperas. Gravis profecto sententia, alteque imprimenda animo.

Accommodat. Pro commodat, et concedit usui tuo.

Restituas, seu recuperes; aut restaures.

Nedum ampliato. Nedum hic exponendum est multo magis. Scio autem etiam alias significationes, et quandoque negativam huic voculae, satis alias ambiguae, tribui. Sed haec Grammaticorum sunto. Ampliato autem pro aucto vel extenso, facile quispiam hic sumet. Quid multis igitur? Nedum idem mihi hic erit ac ne dicam ampliato.

Quam dare. Quoniam qui restituit bis dat, alterum in eandem conditionem, qua excidit, rursus statuendo.

1222D Non accepisse. Neque enim ab eo, qui nihil accepit, quidquam auferri potuit, ideoque nec ex damno quodam miseriam sentit.

Itertae. Sinistrae nimirum; ambiguum enim valetudinis nomen esse nemo nescit. Sic etiam in l. de Bapt. c. V, ait: Observabant qui valetudinem querebantur.