RESOLUTIO

Omne ens, tam materiale, quam spirituale, comprehendi sub objecto adaequalo intellectus nostri; et explicatur quomodo possimus pro nunc habere conceptum quidditativum compositum de Deo, et de anima. Vide Doctorem 1. dist. q. 3. num. 8. et per totam, et 2. dist. 3. quaest. 11.

( ) Dicendum igitur ad quaestionem, quod via generationis, vel acquirendo scientiam, prius apprehendimus quidditates sensibilium, quia pro statu naturae lapsae nihil intelligimus, nisi cum ministerio sensuum ; tamen illae non sunt proprium objectum adaequatum intellectus nostri, sed etiam possumus intelligere substantias separatas ; et tale objectum est prius via perfectionis, et simpliciter, quia per talem cognitionem attingitur objectum perfectissimum, quod est Deus et substantiae separatae, et aliae etiam, pro statu viae ; licet enim talis cognitio sit aenigmatica, tamen perfectior est simpliciter omni alia cognitione respectu inferioris creaturae.

Sed contra, aut cognoscimus Deum distincte, aut confuse, id est, in communi conceptu entis. Si primo modo, tunc essemus beati etiam in via, quia talis cognitio debetur beatis. Si secundo modo, tunc cognitio ejus non est perfectior cognitione cujuscumque distincta creaturae.

Dicendum, quod aliquid potest cognosci quadrupliciter : uno modo per f comparationem ad aliud, ut cognoscitur homo esse perfectissimum animalium ; talem autem cognitionem necessario praecedit alia absoluta. Secundo modo, potest aliquid cognosci per accidens suum, ut homo per visibile ; et haec non potest esse prima, quia necessarium est si cognoscam dispositionem, quod praecognoscam subjectum sibi substratum, saltem confuse. Tertio modo potest aliquid cognosci per conceptum communem sibi et aliis, ut cognosco hominem per animal ; et sic cognoscere Deum est ipsum imperfecte cognoscere, scilicet per conceptum communem sibi et aliis: hoc enim imperfectius est, quam cognoscere lapidem distincte, quia per istum conceptum communem, non magis cognoscitur Deus quam aliud, et ideo non sortitur nobilitatem ex Deo talis cognitio.

Quarto modo cognoscitur aliquid conceptu quidditativo, sed iste est duplex ; unus est primo primus, qui scilicet non est in alios conceptus resolubilis, quo scilicet res cognoscitur intuitive in se, ut est talis natura, et talem conceptum non possumus habere de Deo in via, imo nec de anima nostra, nec de aliqua spirituali substantia. Cujus ratio est, quia de Deo nullam habemus cognitionem naturaliter, nisi per creaturas ; nulla autem creatura, nec omnes simul possunt sufficienter divinam essentiam repraesentare quidditative, id est, ut vera haec essentia est.

Alius autem conceptus quidditativus rei, nec est omnino simplex ut primus, sed compositus,et resolubilis in alios, ut est definitio rei compositae ex diversis conceptibus ; talem autem conceptum possumus habere naturaliter de anima nostra, considerando, quod entium quaedam sunt entia in potentia, quaedam actu ; et illud ens actu habet duas partes integrales, quarum una est actus, et sic apprehendimus quid est actus. Ulterius procedimus dividendo, quod actuum quidam est primus, quidam secundus, et sic apprehendimus postea, qui est primus actus ; postea dividimus illa quae actuantur, et sic illa componendo ad invicem, de veniremus ad hoc, quod illud est corpus organicum Physicum, quod ab anima actuatur ; et sic illa componendo ad invicem, habemus conceptum quidditativum animae nostrae. Hic autem conceptus est animae proprius, ita quod nulli alii spirituali substantiae convenit, sed per hoc non cognosco animam naturaliter in se inluitive, et in speciali, ut haec anima, sicut homo illud quod nunquam vidit. Exemplum ponitur ad hoc : Ponamus quod nunquam viderim triangulum ; viderim tetragonum, et cum tunc possimus abstrahere ab omnibus figuris, hoc quod est figura,deinde possum scire quod non est processus in infinitum in figuris, descendendo, sicut nec in numeris, ex quo possum scire quod oportet dare aliquem primum.

Ulterius dividendo figuram in circularem, et rectilineam, cum figura prima intelligo quidditatem trianguli, id est, quae convenit triangulo soli, ita quod non alii ; non tamen per hunc conceptum compositum possum intelligere triangulum, ut triangulus est, sub propria forma per se et intuitive. Similiter a pluribus entibus possumus abstrahere hoc quod est ens absolute, et a pluribus bonis, ipsum bonum ; et quia entia, et bona sunt ordinata, tandem possum devenire ad hoc quod intelligam summum, quia non est in eis processus in infinitum. Sic igitur possum ista ad invicem componere per intellectum, et dicere aliquod esse ens summe bonum, qui conceptus sic compositus soli Deo convenit; et ideo de Deo possumus naturaliter habere conceptum quidditativum compositum, tamen per talem conceptum non cognoscimus eum in se, ut est talis naturae determinate ; tamen sic eum cognoscere componendo, perfectius est simpliciter, quam cognoscere quodcumque aliud a Deo, ut dictum est supra. Sic ergo patet, quod objectum adaequatum intellectui non est quidditas materialis, quia et substantias separatas aliqualiter cognoscimus, ut dictum est.

Ad rationes in oppositum dicendum, quod major est vera quantum ad primam receptionem potentiae passivae, et primam operationem activae ; potentia tamen passiva informata prima receptione, potest in plura, quam activa potuit in prima operatione. Supposito igitur quod intellectus agens sit aliquid animae, non est omnino adaequatus possibili, sed tantum, quantum possibilis est, scilicet quantum ad primam operationem ejus, quae est abstrahere a sensibilibus phantasmatibus speciem, quam speciem possibilis recipit, sed postquam est factus in actu per speciem, tunc potest abstrahere conceptus, et intentiones, et ad invicem copulare modo praedicto, usquequo habeat conceptum proprium Dei, vel spiritualium substantiarum. Vel dicendum ad minorem, quod licet Deus non habeat phantasma, tamen ad hoc quod Deum intelligamus, oportet quod phantasia formet sibi aliquod idolum, et ad hoc intellectus agens abstrahendo de objecto, et aliis aliquo modo agit modo praedicto, scilicet componendo.

Ad aliud, dicendum quod eadem difficultas videtur de actu diligendi, sicut de actu cognoscendi; si enim est actus ejusdem speciei in via, et patria, viator habens charitatem esset beatus, licet non aequaliter sicut comprehensor ; ideo videtur, quod nec actus cognoscendi, nec diligendi sint ejusdem speciei in viatore, et comprehensore; quia dato quod sit idem objectum, et eadem potentia, et habitus idem (quia charitas nunquam excidit) quia tamenalia est approximatio objecti ad potentiam hic et ibi, et lumen aliud, et est praesentatum aliud, ideo possunt differre specie . Exemplum de igne calefaciente tantum lignum a longe , igniente tamen ipsum de prope, quia actus differunt specie, et genere.

Sed contra dicta potest sic argui secundum Philosophum : sic se habent phantasmata ad intellectum, sicut sensibilia ad sensum ; sed non sentimus, nec possumus sentire nisi quod est sensibile, igitur nec intelligere nisi quod estphantasiabile ; et iterum speculamur intelligibilia in phantasmatibus, ut dicitur 3. de Anima, text. 2. et 39.

Dicendum, quod pro tanto est simile , quia sicut nos non possumus sentire nisi ad praesentiam sensibilis, sic nec intelligere communiter, nisi phantasma sit in actu suo, tamen phantasma non est objectum intellectus, sicut sensibile sensus.

Item, contra principale, sicut oculi noctuae se habent ad lucem diei, sic animae nostrae intellectus ad manifestissima naturae ; sed oculus noctuae non potest videre Solem : igitur nec intellectus noster substantias separatas, Dicendum, quod verum est intuitive, pro statu viae, tamen potest haberi, ut dictum est, abstractive, et composilive, sicut noctua potest videre lucem diei obscuram tantum, sic intellectus noster manifestissima naturae.