QUAESTIO XIV

Utrum species maneant in intellectu, cessante actu intelligendi

Aristot. 3 de Anima, text. 18. 37. et 38. Avic. 6 Natural. p.5. cap 6. August. 10. Confess. cap. 8. Magister 1. sent. dist. 3. D. Thom. 2. cont. Gent. c. 74. et 1 p. q. 79. art. 6. et de terit. q. 10. art. 2. Durand. 2. dist. 3. g. 6. Eacon. q. 2. Prolog. Henric. quadi. 4. quasi. 7. et 8. Godfred. quodl. q. 15. et quodl.l3. q.5. Conimbr. 3. de Anima, c. 5. 3 q art. 2.

Videtur quod non ; quia omnis qualitas mansiva in intellectu disponens eum ad intelligendum, est habitus intellectivus per definitionem habitus,qui est de difficili mobilis disponens potentiam ad agendum , sed species disponit intellectum ad intelligendum ; si ergo est mansiva cessante actu, est idem quod habitus intellectivus. Hoc autem patet esse falsum , per inductionem in habitibus intellectivis, qui sunt sapientia, intellectus, ars, et prudentia. Item, patet per rationem, quia species praecedit actum intelligendi, habitus autem sequitur.

Praeterea, si species unius objecti maneret cessante actu, eadem ratione species alterius : sed impossibile est plures species simul manere in eodem subjecto, quia, cum species assimilentur figurae secundum Philosophum 2. de Anima, sequeretur quod idem subjectum possit configurari diversis figuris, et ad diversa objecta, quod falsum est ; igitur,) etc.

Contra, quando aliquid de potentia essentiali reducitur ad potentiam accidentalem, oportet quod hoc sit per aliquid sibi formaliter impressum, quod habet rationem actus primi, quod tantum est in potentia propinqua ad sensum: sed cessante actu intelligendi,intellectus est in potentia accidentali ad intelligendum, non autem essentiali tantum, sicut erat ante intelligere ; igitur habet speciem sibi impressam, vel saltem expressam.

SCflOLlUM

Sententia quae videtur Avicennae,species non manere post actum in intellectu ; et reficiuntur rationes D. Thomae. contra eam. Vide Doctorem 1. d. 3. q. 6. a num. 23.

(a) Dicendum, quod secundum aliquos opinio Avicennae 6. naturalium, part, 5. cap. 6. est, quod species non sunt in intellectu nostro, nisi quando actu considerat per hunc modum, quod quando intellectus noster convertit se ad intelligentiam separatam, tunc tantum intelligit, quia speciem ab ea recipit. Et ratio hujus est, quia quando potentia est de se cognoscitiva, non requiritur in ea species, nisi praesente objecto, sicut quia organum sensus de se non est organum cognitivum, ideo est in eo species,etiam absente sensibili ; sed intellectus noster est de se potentia cognoscitiva, ideo non indiget specie, nisi praesente intellectivo scienter existente. Si autem arguatur : in anima est aliquis habitus, vel potest esse , habitus autem est quo quis utitur cum voluerit, sed praesentiam objecti non habet cum voluerit ; igitur absente objecto adhuc potest manere habitus scientiae : hoc autem non est sine specie intelligibili ; ergo, etc. Item, si praesente objecto tunc tantum esset praesens species, cum acquirere speciem sit addiscere, semper homo addisceret,cum intelligeret actu , hoc autem est falsum.

Respondent ad hoc, quod ex frequenti conversione intellectus nostri ad ipsam intelligentiam, generatur in anima nostra quaedam habilitas, vel facilitas ad intelligendum, quae vocatur habitus : non oportet tamen quod talis facilitas insit ei per speciem remanentem absente objecto. Contra ista sic arguit D. Thomas:

Contra primum sic : Intellectus recipit speciem ab intelligentia separata ; ergo frustra anima uniretur corpori. Quod probat sic : corpus est propter animam, non autem propter esse ejus , quia potest esse sine corpore ; igitur propter ejus operationem, quae est intelligere: sed si posset anima intelligere per conversionem ad Intelligentiam separatam, non indigeret cognitione sensitiva, quae fit per organa corporalia ad intelligendum , et per consequens frustra daretur sibi talis cognitio, quae fit mediante corpore, et frustra uniretur corpori, hoc est inconveniens ; igitur, etc.

Contra principale sic: Receptum est in recipiente per modum recipientis : sed intellectus est potentia receptiva multo nobilior sensitiva, et ad nobilitatem pertinet recipientis recepta conservare , sensitiva potentia reservat species sensibilium etiam in eorum absentia, ut experimento patet in memoria, et phantasia; igitur, etc.

Sed videtur, quod istae rationes non concludunt; prima non valet, quia secundum illam, sequeretur quod post resurrectionem anima frustra uniretur corpori, quia intelliget tunc perfectius quam modo, et tamen non orietur sua intellectio a cognitione sensitiva ; non igitur corpus, vel cognitio sensitiva est propter intellectionem.

Dico igitur, quod anima unitur corpori, ut constituat totum perfectius, quam si esset sola , quia est pars tantum, non autem corpus sibi unitur propter operationem, ut supponunt. Similiter propter hoc unitur sibi corpus, ut per sensus corporeos cognoscat singularia , sed per conversionem ad Intelligentiam separatam cognoscit universalia, ut diceret Avicenna.Ratto etiam secunda non valet, quia eadem ratione sequeretur, intellectus scilicet est nobilior et durabilior quam sensus; igitur intelligere est firmius in intellectu, quam sentire in sensu. Similiter intellectus est firmior ligno; igitur firmius retinet speciem quam lignum figuram, quae falsa sunt.

Dicendum est ergo, quod opinio Avicennae fuit, aliquas species esse in intellectu, etiam cessante actu ; dicit enim quod in intellectu sunt species ipsum decorantes , et subdit quod cum intellectus recipit aliquam speciem ab imaginabilibus, non recipit aliam ejusdem speciei. Sed ad modum positionis suae videndum, sciendum quod ponit duplicem conversionem intellectus, unam ad sensibilia, a quibus recipit species intelligibiles,quae sunt singulares respectu intellectus quem informant, et universales respectu singularium, quae universaliter repraesentant. Aliam conversionem ponit respectu Intelligentiae separatae, a qua etiam recipit species ; sed illae non manent, nisi ad praesentiam influentiae illius, vel intellectus agentis, quod idem est, secundum ipsum ; quia ipse Deus est lux illa, quae illuminat

omnem hominem venientem in hunc mundum, etc. Sicut igitur lux aerem illuminat, et ad ejus praesentiam tantum manet lumen in aere, sic secundum ipsum illa Iux,quae Deus est, vel Intelligentia separata illuminat de necessitate naturae animam nostram se ad animam convertens, suae lucis speciem imprimendo praesente actu anima et objecto. Si autem arguatur sic contra eum: Aut illae species sic influxae ab Intelligentia, et causatae a sensibilibus sunt ejusdemspeciei,autnon; si ejusdem,altera earum superfluit ad intelligendum: si alterius,species influxae non valent ad intelligendum inferiora, nec e converso. Diceret ad hoc, quod utraeque sunt ejusdem speciei, non tamen superfluunt influxae, quia per eas vigorantur species aliae, ut per ipsas intellectus intensius, et clarius possit confirmari in intelligendo.