RESOLUTIO

Actionem, quae est Praedicamentum, esse in agente, explicatur quomodo, et quando sit in patiente Sicut passio, et idem cum passione ? vide Doctorem

4. d. 13. q. 1.

(a) Respondeo, dico duo; primo, quod actio, secundum quod est Praedicamentum, est in agente subjective. Secundo, quod aliquo modo, actio et passio sunt in patiente. Probatio primi sic : relatio non separatur a fundamento suo, vel a ratione fundandi: aliqua autem relatio, ut de secundo modo, fundatur super actionem et passionem, sicut relatio calefacientis ad calefactum, patris ad filium, Vel saltem rationes fundandi istas relationes, sunt actio et passio, vel secundum esse sicut in patre et filio ; vel secundum fieri, ut in calefaciente et calefacto ; Vel secundum factivum ad faciendum, sicut calefactivum ad calefactibile, ut patet 5. Metaph. ergo talis relatio non potest separari ab actione, et passione subjecto : sed talis relatio est in agente, ut est agentis ad patiens, vel in patiente quae est patientis ad agens; paternitas enim est in patre, filiatio in filio ; ergo et actio est in agente.

Praeterea, omnis respectus realis est in eo, quod realiter refertur per eum, licet hoc non oporteat de respectu rationis, sicut patet de scibili, quod non refertur ad scientiam, sed scientia ad scibile. Actio autem est respectus realis agentis ad patiens ; ergo est in agente sic relato. Probatio minoris per Boetium de Trinitate, dicentem, quod septem Praedicamenta non dicunt res absolutas; ergo formaliter important respectum realem: illo autem respectu refertur agens ad patiens ; ergo, etc.

Praeterea, impossibile est aliquod causatum fieri de non agente agens, nisi immutetur ad aliquam formam in eo existentem ; forma enim secundum quod est mutatio, est in eo quod mutatur ; sed illa mutatio non est ad formam absolutam, quia de non agente non fit aliquod agens per aliquid existens in eo absolutum. Sed certum est quod non fit agens formaliter, nisi per actionem ; ergo actio est forma respectiva existens in agente.

Praeterea, novem genera accidentium habent esse in subjecto , in hoc differunt a substantia ; sed relatio habet in subjecto esse, licet in respectu ad terminum, actio est de illis ; ergo habet esse in subjecto, et sic secundum suam rationem formalem est in subjecto : non autem potest dici quod sit formaliter in patiente , quia accidens existens formaliter in subjecto, denominat ipsum , et ideo si esset actio formaliter in patiente, patiens diceretur agens , sicut paries dicitur coloratus in quo est color formaliter , hoc est falsum , sed solum agens denominatur ab actione ; ergo est in eo, sicut in subjecto.

Praeterea, creatio est actio in creante, ergo similiter actio agentis creati est in agente. Probatio antecedentis , quia si esset in creatura, cum creatio passio non differret a creatura,tunc creatio actio non esset prior naturaliter creatura ; hoc autem est falsum, quia est ejus causa. Consequentia patet, quia sicut se habet agens increatum ad suam actionem,ita agens creatum ad suam: praeterea, per auctoritatem Avicennae dicentis, quod secundum aliquos movere, motio et motus sunt idem secundum essentiam , sed secundum veritatem hoc est falsum, quia movere non dicit respectum motus ad moventem, ut dicunt, sed moventis ad motum, ut passum : nec motio dicit respectum moventis ad passum, sed passi ad movens ; movere autem est agere ; ergo agere est respectus agentis ad passum, non e converso, ut dicunt alii. (b) Dicendum est ergo secundum praedicta, quod actio est respectus quidam agentis ad passum, in agente existens; et passio respectus quidem patientis ad agens in patiente existens ; motus (1j) autem est forma fluens materiae, inter utrumque ; vel est fluxus formae secundum quod ponit istos duos modos intelligendi motum Commentator 3. Physicor. et dicit ibi, quod iste secundus modus est famosior, sed primus est verior. Secundum primum modum, motus est in genere sui termini vel formae : motus autem secundum alium modum est in genere Ad aliquid, in primo modo relationis, quae sumitur secundum numerum, vel unum , quia respectu termini a quo, importat talis fluxus multiplex, respectu termini ad quem, unitatem. Est autem intelligendum, propter conclusionem principalem, quod respectus quoad praesens, est in duplici differentia. Est enim quidam respectus intrinsecus adveniens, qui de necessitate advenit positis extremis, et talis tantum est de genere Relationis, sicut positis duobus albis, de necessitate sequitur similitudo. Similiter, posita activa et passiva generatione in facto esse, de necessitate ponitur paternitas et filiatio. Alius est respectus extrinsecus adveniens, qui non ponitur de necessitate, positis extremis , talis est respectus importatus in sex aliis Praedicamentis relativis ; posita enim re quandali, vel temporali et tempore, non de necessitate ponitur quando , sed requiritur vel adjacentia temporis ad temporale . Hoc viso, sciendum quod agens po^

test comparari, vel ad terminum productum, vel ad passum : si comparetur ad terminum productum, sive sit in fieri, sive in facto esse, ut calefaciens ad calefactionem, sive ad calorem, quod est idem, quantum ad hoc. Tunc sic includit relationem, vel refertur ad ipsum productum relatione, quae est de genere Ad aliquid, qui advenit positis extremis de necessitate. Si comparetur ad patiens iste respectus quem includit non est de genere Ad aliquid, non enim posito igne agente absolute et lignis, de necessitate sequitur calefactio, vel talis relatio, sed requiritur appropinquatio extremorum ; non est ergo de genere Ad aliquid, sed de genere Actionis ; talis ergo respectus extrinsecus adveniens, qui est agentis ad patiens, in agente existens, est actio, quae est Praedicamentum, et simile est de passione.

Quantum ad secundum articulum, est sciendum, quod actio quaedam est de genere Actionis, et ista est proprie dicta actio, de qua dictum est immediate ; et est quaedam actio acta vel producta, quae non est de genere Actionis., sicut intelligere et velle, sunt quaedam formae absolutae, non de genere Actionis, sed sunt actae, vel productae per actiones intellectus et voluntatis, quae sunt de genere Actionis. Istam divisionem ponit Simplicius super Praedicamenta , quaerens quare facere ponitur Praedicamentum, et non factio. Et respondet quod hoc ideo est, quia factio dicitur de actione et effectu actionis ; utrumque enim dicitur actio et factio, et effectus ejus. Certum est autem quod effectus actionis est actio, non quae est Praedicamentum, sed facta. Commentator etiam 3. Physicor. dicit, quod agens et patiens, et actio et passio differunt , sed actio facta inter illa est eadem secundum auctoritates ; ergo ista est quaedam actio facta in patiente, quae differt ab actione, quae est Praedicamentum , et de hac actione facta loquitur Philosophus 2. de Anima dicens, quod ideo, quod imprimitur a sensibili in sensum, est actio. Certum est autem quod non imprimitur in ipso aliquid de genere Actionis, sed ejus effectus, qui est in sensu, imprimitur ; ergo est aliqua actio acta praeter illam, quae est de genere Actionis.

Sed potest quaeri, quare sic nominatur? Respondeo, quod actio, quae est de genere Actionis, est respectus in agente tantum, quia latens nos quantumcumque de se manifestatur per effectum, quae est actio acta ; et quia sic res nominamus in aliis, sicut per sensum apprehendimus, ut communiter dicitur; et ideo, etc. Ponitur exemplum de charitate, quae licet sit habitus nobilis, quia tamen est latens in anima, nominatur per effectum, qui est dilectio. Est ergo duplex actio secundum jam dicta ; sed actio acta est illa, quae est in patiente, quae est effectus actionis proprie dictae, et ideo non est actio Praedicamentum quae est in agente, nihil enim est causa sui ipsius. Et differunt in hoc, quod actio, quae est Praedicamentum, est secundum quam, vel per quam ab aliquo est aliud : actio autem acta est secundum quam aliquid est ab aliquo; esse autem a quo est aliud, et quod est ab alio,sunt rationes oppositae, nec eidem possunt convenire : sicut idem per se non potest esse producens et productum, pater et filius respectu ejusdem, pater enim est a quo est filius, et filius qui est a patre: Non est ergo verum, quod dicunt aliqui, scilicet quod motus, ut est ab agente, est actio, nisi intelligatur de actione acta, quae est effectus actionis hoc enim est proprium producto, ut productum est, per actionem esse ab alio ; sed potius debet dici e converso, quod actio est a qua, vel per quam ab aliquo est aliud.

Ad primum, dicendum quod verum est, quod idem est actus motivi activi, qui est actus passivi Vel mobilis formaliter : sed ille actus non est actio, quae est Praedicamentum, quae est in agente formaliter, sed est actio producta effective ab agente.

Ad secundum, dicendum quod actio acta est in patiente, ut dictum est, non autem illa, quae est Praedicamentum. Ad probationem, dicendum, quod actio illa, quae est in agente, non est motus, ideo non sequitur quod omne agens in quantum hujusmodi moveatur, sed potius quod sit motivum.

Ad aliud, dicendum quod consequentia Philosophi non tenet per illud medium, quod actio sit motus , sed tenet per simile, sic: si ad motum non est motus ; ergo a simili, ad actionem non est actio, ex qua consequenter ulterius sequitur , ad actionem non est actio ; ergo ad actionem non est motus, quia actio est causa motus effectiva vel formalis, qua agens agit, vel dicitur agens. Ulterius dicitur per hoc, quod esset processus in infinitum in actionibus, quia si ad actionem esset motus, cum istius motus actio sit aliqua causa, oporteret praesupponi aliam actionem, aliam ab illa, ad quam esset ille motus, et tunc quaeram de illa actione, quae est causa illius motus, utrum ad illam sit motus, vel non ? Si non, eadem ratione, nec ad primum. Si sic, erit processus in infinitum.

Praeterea, tenet per locum a minori consequentia Philosophi ; quia cum motus sit actus potentiae passivae, si ipsa potest exire in actum suum, qui est motus sine motu praecedente, multo fortius potentia activa potest in actum suum,

qui est motus, sine motu praecedente.

Ad aliud, dicendum, quod Philosophus non intendit ibi distinguere actionem, quae est Praedicamentum in illos duos, ita quod uterque sit de genere Actionis, imo uterque modus ibi positus, est extra genus Actionis ; utraque enim actio tam manens in agente, sicut intelligere et velle, quam transiens, est actio producta. Sed differentia est, quantum ad hoc, quod talium actionum quaedam est perfectio agentis, licet non secundum quod agens est, sed secundum quod perfectibile est, ita quod idem secundum diversas rationes sit agens et recipiens, quaedam autem est perfectio extrinseca operantis, sicut transiens. (O) Ad aliud, dicendum quod actio, quae est Praedicamentum, quae est respectus extrinsecus adveniens, manens in agente, non est successiva, quod mensuretur tempore, vel sit tempus,sed tantum quia coexistit tempori ex Consequenti, quia coexistit motui, cujus est causa, et manet cum motu ; non tamen est motus, quia nihil est causa suiipsius, et motus mensuratur tempore, non tamen oportet, quod propter hoc illa actio mensuretur tempore, sicut Angelus coexistit tempori, non tamen mensuratur tempore.