RESOLUTIO

Qualitas inhaerens potest sentiri sine medio extrinseco;et idem est de qualibet adhaerente, si sit in corpore fluido, ut in aqua vel aere : secus si in corpore non fluido, modo sit humidum; si autem siccum sit, immediate sentitur.

(a) Respondeo ergo, quod tactus potest comparari ad qualitatem aliquam inhaerentem accidentalem, vel adhaerentem, id est, non in proprio subjecto, vel in alio sibi opposito : primo modo potest fieri tactus sine corpore extrinseco medio, sicut patet de dolore apostematis, qui sentitur valde vehementer, non autem nisi per tactum, ut patet inductive. Loquendo autem de qualitate adhaerente quodammodo sentitur immediate sine corpore medio, alio a corpore cui adhaeret, immediate tangente, sicut patet de qualitate existente in corpore non terminato, sed fluido, ut est aer vel aqua, quorum qualitates immediate tanguntur sine corpore medio alio a corporibus subjectis. Si autem qualitas adhaerens sit in corpore terminato non fluido ; aut extrema tangentis et tacti, sunt humida vel sicca ; si humida, tunc sentitur qualitas illius corporis mediante alio corpore, scilicet subjecto humiditatis illius, sive sit aer, sive sit aqua : si autem extrema sunt sicca, tunc immediate sentitur quod extrema sint sicca.Potest etiam esse vel propter caliditatem corporum se tangentium consumentem humiditatem corporum circumstantem, vel propter fortem applicationem eorum ad invicem eam violenter expellentem.

Ad argumenta Commentatoris. Ad primum, dicendum quod elementa possunt consideran secundum suas qualitates activas et passivas ; et sic non sunt similia, sed.contraria se invicem alterantia, vel secundum quod unum locat, et continet aliquid, et secundum quod sunt partes universi.

Ad aliud, dicendum quod aqua pura potest calefieri, cujus oppositum dicit, licet ignis non possit infrigidari, quia ignis inter elementa est maxime activus. Calor respectu aliarum qualitatum habet rationem formae, ut dicitur quarto Meteororum, et ideo est minime passivus, non sic autem aqua, quae est materialior.

Ad primum principale in oppositum dicendum, quod medium (b) debet esse denudatum a qualitatibus tangibilibus omnino,vel secundum suas excellentias. Ita se habent ista, aer et aqua, inquantum sunt media. Si enim haberent aliquam qualitatem in magna excellentia, tunc magis sentirentur quam aliqua per ipsa. Imo impedirent sentiri alia, sicut patet de aqua congelata, vel valde calefacta, et aere valde frigido.

Ad aliud, dicendum quod si duo corpora se tangentia sint sicca in ultimis, tangunt se sine medio, et suntcontigua, et eorum ultima sunt simul: si autem humida sunt, eorum ultima non tangunt se immediate, sed mediante corpore humido.

Ad aliud, dicendum quod aliquid potest esse prius alio, vel causalitate, vel tempore, vel situ : ita dico quod potentia prius immutetur per medium extrinsecum, quam organum potest esse verum : et hoc secundum situm, et secundum causalitatem in aliis sensibus a tactu, sicut in visu. Immutatur enim prius medium a sensibili secundum situm, quia est ei propinquius ; et secundum causalitatem, quia immutatio medii est causa immutationis organi, licet non prius tempore, quia visio fit in instanti. In auditu etiam est prior immutatio in causalitate, et situ, et tempore, et in aliqua sui parte, scilicet in remota ab organo, quia sonus se multiplicat mediante motu locali, sicut etiam in olfactu et gustu : in quo gustu medii extrinseci immutatio est causa immutationis organi, licet simul tempore immutetur saliva, quae est medium extrinsecum, et organum : sed in tactu medium extrinsecum prius quidem situ immutatur, quia est propinquius, non tamen prius tempore, sed simul tempore, percutitur clypeus et clypeatus, non autem simul causalitate ; ( nam clypeus percussus percutit clypeatum :) nec aer vel aqua in quantum sunt media extrinseca immutant organum tactus, licet bene immutent in quantum objecta ; et hoc ideo, quia medium extrinsecum in tactu est accidentaliter requisitum, propter hoc quod non potest animal vivere sine eis, nec tactus est nisi in aere, vel aqua modo praedicto ; non quia de necessitate tangat per aerem et aquam, tanquam per medium essentialiter requisitum, sicut caro, vel sicut requiritur ad alios sensus : imo magis sensibiliter tangerentur sensibilia extrinseca sine talibus mediis quam in ipsis. Licet ergo non prius tempore, vel causalitate immutetur potentia tactiva a medio extrinseco quam ab objecto, prius tamen secundum situm immutatur, et hoc sufficit ad tale medium.