ANNOTATIONES

CONCLUSIO 1.

Speciem specialissimam esse primum cognitum nobis cognitione confusa

( ) Dicendum igitur ad quaestionem, etc. Speciem specialissimam esse primum cognitum. Probat Doctor hic contra D. Thotn. et suos 1. p. quaest. 35. art. 3. sex rationibus, quarum priores tres adducit 1. dist. 3. quaest. 2. num. 21. Prima ratio est, quia causa naturalis agit secundum ultimum posse, et sic agit primo perfectissimum effectum, quem potest ; ergo cum intellectus sit talis, primo intelligit speciem specialissimam, quia hoc est perfectius universalioribus, quae sunt partes ejus. Contra hanc :

Objicitur, ex Gajet. de ente, et essentia, et aliis, quia ordo naturae incipit ab imperfectioribus, unde quod prius est generatione, posterius est perfectione, 7. Metaph. Praeterea, si valeret argumentum probaret quod etiam cognitione distincta prius cognosceretur species specialissima, quod est falsum, et contra ipsum Scotum, ut statim patebit. Tertio, probaret etiam quod singulare prius cognosceretur, quia ejus conceptus est nobilior conceptu speciei, nam substantiae primae sunt omnium nobilissimae, ut tenet Aristoteles cap. de Substantia, et 1. Poster. c. 2. dicitur quod notiora nobis sunt, quae propinquiora sunt sensui. Et ita tenet Durand. 2. d. 3. q. 7. Gregor. 1. d. 3. quaest. 3. artic. 1. quos sequitur Suar. 4. de Anima cap. 3.

Ad primum respondetur, loquitur Doctor de agente naturali non impedito, seu carente resistentia, ut habet loc. cit. in 1. nam si resistentiam invenerit, impeditur a productione nobilissimi effectus, quem potest, donec vincat illam resistentiam : in proposito autem, intellectus respectu conceptus speciei specialissimae, est bene dispositus, quia supponitur, quod habet speciem intelligibilem ejus, et phantasiam non impeditam, nec aliud requiritur ; et si sine indispositione, vel resistentia non ageret ad ultimum potentiae, sequeretur, (ut bene infert Doctor) quod quantitatem effectus sibi praescriberet, et sic esset causa secundum propositum. Frivolum ergo est, quod dicit Cajetanus, sicut leo non prius generat leonem, sed aliud imperfectius, ita intellectus non prius generat conceptum perfectissimum, sed imperfectiorem, et ultimo perfectissimum, quia si leo haberet in sua potestate formam leonis, et materiam dispositam, et sine resistentia, primo produceret leonem ; intellectus habet in sua potestate conceptum speciei specialissimae, et subjectum dispositum, etcarens omni resistentia, ideo primo producit illum conceptum, et si primo non posset, nunquam postea posset, quia nihil acquirit quod ab initio non habet.

Ad secundum, respondetur cum Scoto 1. dist. 3. quaest. 2. num. 26. quod lotus ordo confuse cognoscendi est prior, et ideo primum in illo ordine est simpliciter primum. Et probatur ex Arist. 1. Physic. text. 3. dicente, definitum prius cognosci, quam paries, et ex Avicenna 1. Metaph. c. 3. suadente Metaphysicam esse ultimam ordine doctrinae, quamvis sit prima in sciendo distincte, quia principia aliarum scientiarum sunt per se nota ex conceptu confuso terminorum, et postea ex Metaphysica sciri possunl distincte ; cognoscit enim Geometer lineam esse longitudinem sine latitudine, non curans in quo sit genere, vel quae sit ejus differentia, quia hoc ad Metaphysicum spectat.

Dices, ergo falsum est agens naturale primo elicere effectum nobilissimum,quem potest, quia cognitio distincta est nobilior confusa. Et confirmatur ex ipso Scoto loc. cit. num. 27. dicente quod ''processus naturais est ab imperfecto ad per fecium, per medium, et quod confuse cognoscere est quasi med'um inter ignorare, et distincte cognoscere, ''ubi sibi contradicit,antea dicenti, intellectum prius elicere actum perfectissimum. Respondetur, in eodem ordine cognoscendi intellectum non impeditum prius elicere actum perfectissimum quem potest, tamen pro hoc statu potest alius ordo cognoscendi imperfectior praecedere perfectiorem, cujusmodi est confuse cognoscere respectu cognitionis distinctae, quia etiam cognitio sensitiva pro hoc statu, prior est intellectiva. Quod vero confusa prior sit, et experientia constat, et Aristoteles, ac Avicenna docent locis citatis ; unde Scotus sibi non contradicit, quia loquitur intra eumdem ordinem cognoscendi, non vero comparando unum ordinem ad alium.

Contra, hinc sequiturquod in ordine distincte cognoscendi, species specialissima prius cognoscitur, quam ejus partes, consequens est falsum, et contra Scotum cit. num. 24. tenentem universaliora prius cognosci cognitione distincta, quam minus universalia , de quo statim. Respondetur, negando sequelam, quia non potest aliquid distincte concipi non conceptis in eo inclusis, quae sunt ejus partes ; his enim non conceptis , cognitio erit tantum confusa, quia concipitur res, sicut exprimitur per nomen, et non sicut exprimitur per definitionem.

Ad tertium, singulare qua tale, non cognoscitur a nobis pro hoc statu, ut docet bene Scotus 3. d. 14. quaest. 3. fin. quia pro nunc non movetur intellectus noster, nisi a phantasiabili, et singulare nullum phantasma gignit. Vide eum 2. dist. 3. q. 1. et q. 6. n. 17. et 4. d. 45. quaest. 3. de quo infra, q. 22. ubi dicetur quomodo singulare prius cognoscitur quam species specialissima.

Secunda ratio Scoti est, quia Metaphysica secundum Aristotelem, et Avicennam est ultima ordine doctrinae ; ergo aliae scientiae praecedunt eam, et maxime naturalis ; ergo harum principia, et termini principiorum cognoscuntur prius, et tamen sunt minus communia, et principia Metaphysicae universaliora ; ergo minus communia sunt prius nola ex intentione Aristotelis, et Avicennae.

Contra hanc objicitur, quia vel scientiae ordinantur secundum cognitionem distinctam, vel confusam : si primum, Metaphysica est omnium prima, ut dictum est ad secundum: si secundum ; ergo minus communes deberent praecedere, et sic libri de Caelo, et de Anima praecederent libros Physicorum. Respondetur ex Aristotele 5. Mel. exl. 1. ordine doctrinae illud esse prius, quod facilius addiscitur. Et non dixit Philosophus quod distinctius cognoscitur, sic esse prius ; non incipit ergo iste ordo ab universalioribus, vel compositivo modo, distincta cognitione, sed saepius a minus universalibus. Unde Aristoteles in multis locis prius tractavit quae sunt posteriora secundum naturae ordinem ; prius enim agit de animalibus,quam de plantis, et tamen tractatio harum est universalior, et prior. Item, in libris Physicae prius tractat de principiis corporis generabilis, cujusmodi sunt materia, forma, privatio, de quibus 1. Physic. quam de principiis corporis naturalis, de quibus lib.2.el sic praeponit principia speciei, seu minus communis principiis generis, seu magis communis. Cum ergo prius tractet de scientiis minus communibus, bene infert Scotus ad ejus mentem, minus communia esse faciliora, et nobis notiora, et per consequens prius nota. Vide Phil. Fabr. Theor. 18.

Ad tertiam rationem Scoti respondet Cajet. inter illos conceptus non esse ordinem essentialem, ideo non est opus singulos concipere. Contra, tum quia ibi dicit Cajet. quod natura procedit ab imperfectioribus ad perfectiora ; tum quia solvendo primam rationem Scoti, dicit non posse speciem concipi, donec prius concipiantur omnia praecedentia in linea Praedicamentali. Sed adhuc dices etiam contra Scolum sequi, multum temporis insumi antequam magis universale concipiatur. Respondetur, tantum sequitur non statim intelligi, quia cum occurrit singulare in debita distantia,prius cognosco,et distinguo illud ab aliis singularibus, vel minus communibus, antequam facio abstractiones magis universalium conceptuum ; nam si solum cognoscerem qua ens, non distinguerem illud ab aliis inferioribus, quia conceptus entis est causa convenientiae, non distinctionis. Aliquid ergo temporis intercedit, quando moveor a singulari, antequam magis universalia concipere possim, sed non tantum, quantum in opposita opinione , quia facta motione a singulari objecto, oporteret omnia contenta in linea Praedicamentali praeconcipere, antequam illud singulare, vel ejus infimam speciem conciperem.

Ad quintam rationem Scoti, respondet Cajetanus, species magis universalium, quamvis sint individua generum, ut hujus animalis, hujus corporis, etc. esse propinquiores sensibus, et sic facilius abstrahi, quam speciem specialissimam. Contra, in Prooemio Metaph. habetur, quod natura specifica tantum movet sensum, et non genus, neque singulare. Vide Scot. 2. dist. 3. quaest. 1. num. 4. Praeterea, non offertur sensui individuum generis, nisi mediante individuo speciei, quia sensus non intuetur singulare sensibile determinati generis, quin sit determinatae speciei ; et quia hoc est propinquius singularitati ex Phil. 1. Poster. text. 12. est magis sensibile , et consequenter citius, et facilius movet intellectum. Praeterea, ut ait Doctor, patet, facilius abstrahi minus commune, ut albedinem, quam magis commune, ut colorem, quia hoc a similibus, illud a dissimilibus abstrahitur.

Solvuntur quaedam argumenta adducta in favorem D. Thomae, tenentis 1. p. quaest. 85. art. 3. universaliora esse prius nola.

Primum argumentum : Cognitio primo rum principiorum est prima, quia est per se notorium, et ab omnibus admittitur;ergo et cognitio terminorum eorumdem principiorum : sed inter hos primus terminus est ens ; ergo, etc. Respondetur, prima illa principia prius cognosci cognitione distincta, ut dictum est, sed sic cognoscuntur postquam acquisita est cognitio confusa multarum rerum, qua ratione, ut dixi, aliae scientiae sunt priores Metaphysica.

Secundum argumentum: quod a longe conspicitur, prius videtur, ut corpus, deinde ut animal, tandem ut hoc animal; ergo communiora prius cognoscuntur.Respondetur cum Scoto 1. dist. 3. quaest. 2. num. 27. objectum in distantia improportionata, non se repraesentare sensui secundum propriam rationem , sed secundum imperfectum,. et intellectus sequens sensum, intelligit illud secundum illam rationem imperfectam, et sic decipitur. Conclusio autem Scoti, quod species specialissima sit primum cognitum, intelligitur quando sensus est in debita distantia. Con. tra, quod in remotis movet sensum, efficacius movet etiam in distantia debita , quia movere dum remotum est, arguit majorem virtutem, virtute illius quod tantum movet, dum est propinquum ; ergo cum gradus universaliores, ut corporis, moveant in magna distantia, et species non, signum est, quod fortius movent quam species etiam quando sunt propinqui, sicut ignis qui remotiora calefacit, efficacior est igne qui tantum calefacit propinqua.

Respondetur, argumentum est ad oppositum, et suadet quod ipsa species specialissima movet,etiam quando distat nimis objectum, et non gradus superiores, quia cum sit perfectior in entitate illis gradibus, est etiam et in activitate ; ergo est activum ad majorem distantiam, quam illi gradus, ut in exemplo de igne perfectiori. Ratio autem quare non repraesentat secundum gradum specificum, est, quia per improportionatum medium non potest effundere speciem perfecte sibi similem, et sic tantum repraesentat imperfecto modo, Addo,

incertum esse, ut tenet Doctor 1. d. 3,q. 2. n. 28. quod per diversas species intelligibiles repraesententur minus, et magis universalia ; de quo quidquid sit, quod causat speciem minus universalis, potest causare speciem cujuscumque universalioris inclusi in eo, ut ibi habet Doctor.

Tertium argumentum : Quod est facilioris abstractionis secundum Scotum rat. 5. prius cognoscitur , sed magis universale est hujusmodi, quia pauciora in se actu continet, quam minus universale, et sic facilius est intelligere unum in eo non intellectis aliis, quod est abstrahere, quam in minus universali, vel singulari, in quibus multitudo contentorum ponit confusionem. Respondetur facilitatem abstractionis oriri ex. vicinitate ad sensum, et ideo universaliora, quia magis distant a sensu, difficilioris sunt abstractionis.

Quartum argumentum: Scotus 1. dist. 3. quaest. 2. num. 27. ait quod mens sequitur sensum in cognitione, et certum est sensum non cognoscere nisi singulare ; et 1. Met. quaest, ult. ait singulare vagum, primo percipi, sed sicut singulare vagum se habet ad distinctum, ita magis vagum ad minus vagum ; ergo hoc prius cognoscitur. Respondetur, sensum cognoscere naturam specificam, non singulare, qua tale, alioquin posset distinguere inter duos radios Solis, quod est impossibile, ut habet Doctor 2. d. 3. q. 1. Ad aliud, cognoscere singulare vagum, est ipsam speciem specialissimam cognoscere cum signo, quia ipsam singularitatem pro hoc statu non cognoscimus, alioquin possemus distinguere Petrum a Paulo, seclusis eorum accidentibus extrinsecis, quod est falsum, de quo infra quaest: 12.

conclusio II.

Universaliora esse prius nola, cognitione distincta.

( ) Secundo dico quod prius cognoscitur magis universale, etc. Hanc conclusionem nempe universaliora prius cognosci cognitione distincta, probat Doctor duabus rationibus claris, et circa eam nulla est fere controversia. Easdem rationes habet 1. d. 3. q. 3. n. 24. 25. quarum vis stat in hoc, quod cum distincta cognitio inferiorum habeatur per distinctam notitiam superiorum inclusorum in eis, evidens est prius superiora distincte cognosci, sine quibus sic cognitis repugnat inferiora distincte cognosci, hic locum habet illud : Propter quod unumquodque est tale, etc.

(c) Tertio, dico quod prius prioritate perfectionis. Pro hujus intelligentia notandum est, quod cognitio potest esse perfecta dupliciter. Primo, ex parte potentiae, et objecti ; ut quando potentia circa objectum nobilissimum exercet totam suam virtte m. Secundo, ex parte proportionis cognitionis ad objecti cognoscibilitatem. Primo modo, quo objectum est nobilius,eo perfectior est ejus cognitio,vel est prius cognitum prioritate perfectionis, et sic Deus est primum cognitum inter omnia. Secundo modo, cognitio sensibilium, quo fortius movent sensum, est perfectior, quia ejus gradus magis accedunt ad gradus cognoscibilitatis objecti, et si tot sunt gradus perfectionis in cognitione, quot sunt cognoscibilitatis in objecto perfecte adaequato, cognoscitur tale objectum. Primam partem probat ex Philosopho,et est evidens,explicatis terminis, quia cum cognitio essentialiter dependeat, et specificetur ab objecto, quo perfectius est objectum, eo nobilior est cognitio.

Secunda pars patet ; quia quae fortius movent sensum, fortius etiam pro hoc statu movent intellectum, et consequenter sunt magis proportionata intellectui ; ergo notitia intellectus circa universale, cujus singulare fortius eum movet, erit magis proportionata, id est, magis accedens ad gradus cognoscibilitatis illius objecti. Vide Doctorem 1. distinct. 3. quaest. 2. num. 29.

(d) Ad propositum est dicendum,etc. Quod hic ait Doctor Deum esse prius perfectione cognitum, etiam loquendo de cognitione naturali, videtur falsum, quia nullum conceptum proprium habemus de Deo pro hoc statu, quia essentia divina ut haec, solum movet naturaliter suum intellectum, et per viam univocationis movet nos, quoad rationes generales sibi, et creaturae communes. De quo late Doctor quaest. I. Protet quodlib. 14. et 1. dist. 3. quaest. 1. n. 16. At cognitio propria objectorum, et per proprias species acquisita est perfectior cognitione communi, et acquisita per alienas species. Respondetur, etsi pro nunc nullum habeamus conceptum proprium in particulari de Deo, habemus tamen conceptus proprios de eo, ita ut creaturae repugnent, cujusmodi sunt conceptus omnium perfectionum simpliciter, quorum perfectissimus est conceptus entis infiniti, quia est simplicior conceptibus attributorum, et velut subjectum eorum, de quo Scotus 1. distinct. 2. quaest. 2. num. 17. sed argumentum probat cognitionem naturalem Dei non esse perfectiorem secundum proportionem graduum ejus ad objectum, quia hoc in infinitum excedit illam, et idem est etiam est de cognitione supernaturali creata Dei.