ANNOTATIONES

CONCLUSIO I

Quinque sunt tantum sensus externi, quorum sufficientia ostenditur.

(a) Respondeo quod probatio Philosophi non est a priori , quia probat ex numero organorum, etc. Philosophus 2. de Anima, text. 128. et sequentibus, probat tantum quinque esse sensus externos, idque a posteriori, ut ait Doctor hic: in hoc sensuum numero conveniunt omnes Philosophi, et Theologi, etsi aliter ; et aliter a variis deducatur ejus sufficientia. Scotus, ut videtur caeteris clarius rem explicat, nec multum differt in hoc a D. Thoro. 1, part, quaest, 78. artic. 3. Modus dicendi ipsius consistit in hoc discursu, quia quinque tantum sunt sensibilia, quae diverso modo per se immutant sensus, et nullum eorum a pluribus sensibus percipitur ; ergo tantum sunt quinque sensus. Antecedens probatur, quia quoddam objectum pure intentionaliter immutat sine actione materiali comitante,et.sic est objectum visibile: aliud intentionaliter, sed cum materiali immutatione in ipso, et sic haec est tantum latio, erit objectum audibile ; si alteratio, erit odorabile, quod ordinarie calefit antequam percipiatur, et ideo, ut ait Doctor hic, hyeme odorabilia parum spirant odoris ; aliud vero objectum immutat intentionaliter, simul cum immutatione subjecti seu organi ; et si haec immutatio est per eamdem qualitatem sensibilem, est tangibile ; si per aliam, erit gustabile, cujus intentionalis immutatio comitem habet humectationem, seu humorem sali valent : et hinc est, quod aliquando (ut hic advertit Doctor) dulcia sapiunt ut amara, quia humor ille talis est, ut contingit in febricitantibus. Hic discursus satis probabilis est, neque hic dari potes convincens vel evidens, (quidquid dicant quidam interpretes Aristotelis, qui putaui tres ab eo pro hoc adduci demonstrationes)

ut ostendit Tolet. cap. 3. quaest. 1. Conimbr. 3. de Anima, cap. 1. q. unio, ab hoc discursu recedentes, alium, ut videtur, minus probabilem sequuntur.

Objectiones contra quinarium numerum s ensuum expediuntur.

Arguitur primo, pauciores esse sensus quam quinque, Aristoteles 3. de Anima, cap, 10. et 2. de Partibus 3. ait quod gustus est quidam tactus. Secundo, una potentia motiva est in omnibus membris ; ergo idem et unus sensus in omnibus organis. Tertio, unus intellectus sufficit ad omnia intelligibilia ; ergo. Quarto, tot sunt sensus, quot insunt animalibus perfectis ex Aristotele 2. de Anima, cap, 12. Sed quibusdam perfectis non insunt quinque, quia talpae non vident, ex eodem, 1. de Hist, animal, cap. 9, balaenae etiam non vident, sed musculo pisciculo duce utuntur, ex Plin. lib. 9, cap. 62. unde est istud Claudias lib. 2, ad Eutrop. Immensumque pecus parvo moderamine

[caudae, Temperat, et tanto conjungit faedera monstro.

Ad primum, communia interpretum Aristotelis est iactum a gustu realiter distingui. Ita ipse babel, 2. lib. text. 112. et lib. 3. cap. 1. Quod primo patet ex diverso objecto. Secundo, ex diversa immutatione, ut visum est. Tertio, ex diversitate organi, quia tactus est per totum corpus. Ad locum Aristotelis, sensus est, quod gustus est quidam tactus suppoaitive, quia semper supponit tactum.

Ad secundum, potentia motiva eodem modo movet membra et alia externa, et operationes sensuum habent objecta specie diversa, et modos tendendi specie diversos, ita quod operatio unius sensus nullo modo tendere possit in objectum alterius, ex quibus arguitur distinctio specifica in sensibus, non autem in motiva potentia.

Ad tertium, quae sparsa sunt in inferioribus, uniri contingit in superiori ; cum ergo intellectus sit longe superioris ordinis sine multiplicatione, in omnia intelligibilia et sensibilia tendit. Ideo enim organum non potest recipere species omnium sensibilium, quia requirit determinatam dispositionem ad recipiendum sensibile sine materia,et non potest habere illud simul cum materia, regulariter loquendo, de quo dixi quaest, praeced, et videndus est Doctor 2. dist. 3. quaest. 8. ad 5. At intellectus non est organicus, ut docet Aristoteles 3. de Anima, text, 11, 14. 16. 19. et sic non re quirit ullam determinatam dispositionem ad haec, vel illa intelligibilia recipienda, sed recipit omnia ; et non oportet ipsum esse non tale realiter, quale illud est quod recipit intellectualiter, sicut contingit in sensu ; potest enim intelligere se, habitus et actus, sibi inhaerentes, quia talia recepta intelligibiliter, non petunt oppositam dispositionem enti intelligibili reali, ut species coloris in oculo, petit oppositam dispositionem ad colorem realem, et ideo oportet potentiam sensitivam communiter denudari a suo sensibili, ex Philosopho 2. de Anima, text. 71. 121.

Ad quartum, tantum vult Aristoteles tot esse sensus et non plures, quot in perfectis animalibus invenimus ; sufficit ergo in perfectissimo, nempe in homine, tantum reperiri quinque, ut absolute negemus esse plures. De talpa,Simplic. et Philopon. 2. de Anima, Albert. lib. 22. de Animal, cap. ultim. putant eam habere visum imperfectum. Probat Albertus, quia alimenta quaerunt. Haec probatio parum valet, quia odoratu possent quaerere. Puto tamen verum dicere hos auctores, quia, ut admittit Aristoteles citatus, habent oculos cute obduclos. Praeterea vidi Lovanii facta magna inundatione, talpas natantes versus terram non inundatam, quod non possent facere sine visu : si enim caecus in mari natet, non sciet an versus terram, vel altum mare se convertit. Itaque Aristoteles forte negavit talpae tantum visum perfectum, si etiam imperfectum negavit, negetur et ipse.

Quoad balaenam Conimbr. supra dicunt non omnino carere aspectu, sed gravi superciliorum pondere obrui oculos, ne vada videat, et ideo utitur illo pisciculo, nulla ratione probant. Probari potest, quia alioquin frustra natura dedisset oculos, quos balaenae dedit.

Illud certum est, omne animal habere tactum. Ita Aristoteles de Sens, et sensibili cap 2. et 3. de Animal, c. ult. et lib. 2. text. 17. nonnulla carent gustu, scilicet imperfecta , ex eodem loco citato. Oppositum tamen est probabile , ex eodem 2. de Part, cap. 17. et 3. de Anima text. 64. et experientia faciet, quia omnia animalia discernunt alimenta sibi congrua a nocivis. Ad hoc pro alia parte, diceretur, imperfecta sapidis non mutari, sed calidis et humidis, et per tactum ista discernere ; animalia perfecta habent omnes sensus, et de piscibus probat Aristoteles 4. de Hist. 8.

conclusio II

In perfectione, visus est primus, auditus secundus, olfactus tertius, gustus quartus.

(b)Ord sensuum in nobilitate, etc. Resolutio Doctoris hic est communis. Adde ejus rationi de visu, quod ejus objectum est inter sensibilia perfectissimum, quodque ad majorem distantiam attingit, quam alii sensus. Ad auditum etiam adde, quod ejus organum est subtilius, quia aereum.

Objicies primo, hinc sequi auditum esse perfectiorem visu , quia hujus organum est aqueum. Secundo, videtur auditum esse caeteris imperfectiorem, quia ejus objectum est qualitas transiens. Ad primum, mixtum illud non est semper nobilius, in quo praedominatur elementum nobilius, sed in quo est perfectior mixtio. Ad secundum, etsi in esse qualitatis sonus, sit imperfectior, in ratione sensibilis et modo immutandi, perfectior est aliis tribus sensibilibus.

conclusio III

Homo in sensibus absolute excedit alia animalia.

Petes utrum sensus perfectiores sint in homine, quam in brutis ? videtur quod in brutis, juxta illud vulgatum :

Nos aper auditu, lynx visu, simia gustu, Vultur odoratu, praecedit aranea tactu. Tenendum tamen, in omnibus sensibus hominem superare caetera animalia absolute, etsi secundum quid excludatur ab aliquibus. Aristoteles 2. de Anima, text. 94. et seq. et 1. de hist, animal. 15. De tactu patet juxta omnes ejus conditiones, de quibus Aristoteles 2. de Anima,cap.10.Et quia homo habet perfectius temperamentum primarum qualitatum , et sic est magis denudatus a qualitate tangibili excellenti, et per consequens, melius illa percipiet. De gustu eadem ratio valet, quia cum tactu multum convenit, et hominis complexio perfectior indiget meliori cibo, et proportionato gustu discretivo alimenti. In odore exceditur a vulture et cane secundum quid, scilicet quoad facilitatem, vel ad majorem distantiam. Sed perfectius odorandi organum habet homo , quia tamen est juxta cerebrum frigidum, obturantur odorandi viae, distillatione cerebri, et quo humidius et frigidius est cerebrum, eo minus bene odoratur. Vide Albert. lib. 2. de Anim. cap. 13. Hinc qui acutius olfacit, hebetioris est ingenii, quia habet cerebrum siccius.

Praeterea, quia bruta tantum percipiunt odores junctos saporibus , sed homo alios perfectiores, quales sunt florum, et aliorum multorum quae delectant, quia temperant frigiditatem cerebri, ut ait Aristoteles de Sens, et sensibili cap. 3. De auditu, patet in homine esse perfectiorem, quia percipit sonorum differentias, non tantum naturales, sed etiam artificiales, habetque organum subtilissimum.

Idem eadem ratione de visu dicendum et de omnibus probatur, quia natura sensitiva in homine, conjuncta est rationali, et sic est perfectior quam in bruto. Quoad aliquos sensus tamen (ut dictum est) excedunt bruta quaedam ex indispositione orga. norum corporis humani, et quia operationes unius membri, quandoque impediunt operationes aliorum. Per quod patet ad vulgatum illud: Quod si quis teneat brutorum quorumdam sensus aliquot esse absoulo perfectiores, nihil est quo convinci possit.

Petes secundo, qui sensus perfectiores sunt ad scientiam acquirendam ? Respondetur odoratum, et gustum parum deservire : inter alios tres, qui deserviunt, visus excellit. Prima pars experientia,patet. Tactus excedit visum universalitate subjecti, quia diffusus per totum corpus : et quando est perfectus, arguit bonum temperamentum et complexionem totius corporis , et ideo dicit Aristoteles 2. de Anima, text. 94. molles carne esse ingeniosos, cujus ratio est,ut ex plicatD. Thom. lect. 3. quia mollities arguit bonam complexionem, et organorum dispositionem. At visus excedit universalitate objecti, quia caelestia et terrestria, sensibilia propria et communia sentit , idque facilius, distantius, et immaterialius , ideo maxime deservit inventioni ; auditus autem maxime aptus est ad disciplinam, quia percipit voces explicantes conceptus. Vide longiorem discursum de his apud Suar. 3. de Anima, cap. 29.

conclusio IV

Quinque sunt sensibilia communia, et per

se capiuntur a sensibus ; an vero per

proprios necne, incertum.

(c) Ad secundum, magnitudo et figura non differunt a propriis sensibilibus, etc. Pro intellectione hujus, nota ex Aristotele2. de Anima, cap. 6. quod sensibile est triplex ; proprium, quod uno tantum sensu et sine errore percipitur, ut color ; commune, quod a pluribus per se, ut motus a visu et Iactu ; per accidens, quod per se non movet sensum, sed prout unitur sensibili proprio, ut substantia. Secundo, nola ex eodem quinque esse sensibilia communia, motum, quietem, numerum, figuram, magnitudinercw Ad rationem sensibilis communis sufficit pluribus sensibus cognosci, nec requiritur quod omnibus cognoscatur. Quidam rejiciunt motum, et numerum ad hoc numero, negantes eos a sensu percipi posse. Sed verius est sub sensum imperfecte cadere, sentio enim aquam transeuntem et manentem. Verum est, quod motus secundum collationem partium praeteritarum cum futuris, non est sensibile, sed tantum intelligibile. Similiter numerus, ut dicit replicationem unius post alium, non percipitur a sensu, sed ut dicit plura discreta , verbi gratia, tres panes, a sensu etiam bruti percipitur. Quies vero eatenus cognoscitur a sensu, quatenus modificat immutationem ejus, ut rem apprehendat cum consistentia, non cum motu.

Circa id quod Doctor hic ait; sensibilia communia esse media inter propria et per accidens ; varietas opinionum est an imprimant species in sensus,et affirmat Jandunus 2. de Anima, quaest. 18. imprimere species communes in sensus, qua sensus, non qua tales, vel tales sensus. Hoc falsum est, quia motus cognoscitur a visu, qua talis sensus: ergo non per immutationem sensus ut sic. Alii dicunt sensibilia communia imprimere proprias species in eos sensus qui ea percipiunt. Albort. 2. de Anima, tert. 3. cap. 5.et tribuitur Scoto 4. d. 12. quaest. 3. num. 37. sed falso ut intuenti litteram ejus patet , quia ibi nil de hoc resolvit.

Alii tenent non imprimere. D. Thom. 1. part, quaest. 17. arlic. 2. et quaest. 78. artic. 3. ad 2. Et ratio est, quia non potest sensibile commune imprimere species ejusdem rationis, in omnes sensus, a quibus percipitur , quia sensus diversi actuari nequeunt speciebus ejusdem rationis, quia organum cujusque sensus, ejusque temperamentum commensurantur suo proprio sensibili ejusque specie, et hac ratione colligitur numerus sensuum, ut supra ostensum est; neque potest species diversas imprimere, cum sit unum et idem sensibile, et eodem modo agens.

Sed si nulla species imprimunt sensibilia communia , explicandum est quomodo percipiuntur a sensibus, plusquam sensibilia per accidens. Pro hoc, nota, quod unitas ad numerum reducitur, et distantia ad magnitudinem. Magnitudo igitur a quolibet sensu percipitur per modificationem speciei proprii sensibilis, quia ut sensibile proprium agat, requirit quantitatem , et sic in productione suae speciei includit repraesentationem magnitudinis seu quantitatis , et quia haec non est sine figura, repraesentatur simul figura. Reliqua tria communia aliter cognoscuntur. Visus percipit ea per coaptationem ad ea quae per se sentiuntur: sic numerus videtur, quia plures species imprimuntur: motus, quia res mota cernitur propior, vel rem otior ab aliquo alio corpore, ideo navigans non videt motum, si nihil videt a quo magis, vel minus distet. Videri etiam potest motus continua variatione specierum visibilium. Quies videtur rem videndo in eadem distantia, et consistentia. Tactus numerum sentit, quatenus a diversis sensibilibus afficitur, motum ut a pluribus ejusdem tangibilis partibus successive tangitur, quietem contrario modo; tres alii sensus eodem modo numerum sentiunt ; figuram forte nullo modo : motum difficile sentiunt, nisi quatenus corpus sonans, vel odoriferum successive approximatur, vel removetur. Sed gustus nihil horum discernit.

Sic sensibilia omnia cognoscuntur sine speciebus ab ipsis impressis per modificationem specierum propriorum sensibilium.

Iste modus dicendi probabilis est, sed cum admittat sensibilia communia coope- rari ad species proprii sensibilis, videtur aeque probabile, quod imprimant proprias species imperfectas, subordinatas speciebus propriis, et hae possunt esse ejusdem rationis in diversis sensibus, sicut et illa modificatio, quia sensus non his, sed propriis sensibilibus commensurantur : per quod patet ad rationem oppositae sententiae. Haec notare volui pro notitia communium sensibilium.