XV. Pelagii epistola et fidei professio, destinatae quidem ad Innocentium, sed Zosimo redditae. Hic Pelagii quoque ambiguis verbis sibi patitur imponi, ejusque gratia in Africam scribit.

Postquam igitur Zosimus pro Coelestio scripserat in Africam, is litteras a Praylio accepit Jerosolymitano post Joannem episcopo, qui Pelagii causam quam studiosissime commendabat. Pelagius ipse suam quoque epistolam, qua haeresis crimen ab se depelleret, addiderat; adjuncta et fidei professione, in qua sincere, quid crederet, quidve respueret, declarare se praedicabat. Utramque dirigebat ad Innocentium, utpote quas obitu ejusdem pontificis nondum audito scripserat (Infra, de gratia Christi, n. 32; et de Peccato originali, n. 19) : verum cum in illius locum jam suffectus fuisset Zosimus, huic utique illae redditae sunt. Interiit quidem Pelagiana isthaec epistola; sed ex variis locis, quos Augustinus ex eadem producit, intelligitur, Pontifici eum exponere, Duo esse de quibus eum homines infamare conantur: unum, quod neget parvulis Baptismi sacramentum, et absque redemptione Christi, aliquibus coelorum regna promittat; aliud, quod ita dicat, posse hominem vitare peccatum, ut Dei excludat auxilium, et in tantum libero confidat arbitrio, ut gratiae repudiet adjutorium (Infra, de Gratia Christi, n. 32) . Ibi cum dixisset, Nunquam se vel impium aliquem haereticum audisse, qui hoc de parvulis diceret; deinde subjecit atque ait: Quis enim ita evangelicae lectionis ignarus est qui hoc non modo affirmare conetur, sed qui vel leviter dicere, aut etiam sentire possit? De inde quis tam impius, qui parvulos exsortes regni coelorum esse velit, dum eos baptizari et in Christo renasci vetat? Rursumque post interpositum ex Evangelio testimonium, adjunxit dicens: Quis ille tam impius est, qui cujuslibet aetatis parvulo interdicat communem humani generis redemptionem, et in perpetuam certamque vitam renasci vetet eum, qui natus sit ad incertam (Infra, de Peccato originali, nn. 20, 21) ? Quibus tametsi clare explicateque profiteri originis peccatum videretur, non tamen ipsi deerant ambages quaedam, quarum ope verba illa ad haeresim suam accommodabat. Nam de ista quaestione ita solitus erat respondere quaerentibus: Sine baptismo parvuli morientes, quo non eant, scio; quo eant nescio (Ibid., n. 23) . Et quod super eadem re in Diospolitana synodo ad objecta sibi catholice responderat, detortis interpretationibus rescindebat (Ibid., n. 16) .

Quod ad negatae gratiae crimen, post multas in accusatores suos querimonias, sic diluere nitebatur: Ecce, inquit, apud Beatitudinem tuam epistola ista me purget, in qua pure atque 0063 simpliciter ad peccandum et ad non peccandum integrum liberum arbitrium habere nos dicimus, quod in omnibus bonis operibus divino adjuvatur semper auxilio. Deinde post quaedam interposita de naturali potestate ad peccandum et non peccandum, adjungebat dicens: Quam liberi arbitrii potestatem dicimus in omnibus esse generaliter, in Christianis, Judaeis, atque Gentilibus: in omnibus est liberum arbitrium aequaliter per naturam, sed in solis Christianis juvatur a gratia. In illis nudum et inerme est conditionis bonum: in his vero qui ad Christum pertinent, Christi munitur auxilio. Illi ideo judicandi atque damnandi sunt, quia cum habeant liberum arbitrium, per quod ad fidem venire possent, et Dei gratiam promereri, male utuntur libertate concessa: hi vero remunerandi sunt, qui bene libero utentes arbitrio merentur Domini gratiam, et ejus mandata custodiunt (Infra, de Gratia Christi, nn. 32-34) . Hac rursum confessione gratiae Pelagius adversariis suis non faciebat satis: tum quia gratiae illic nomine intelligere poterat, ut solebat, legem atque doctrinam; tum quia quamlibet gratiam intelligeret, eam tamen manifesto dicebat secundum merita dari. Postea vero ille ad suae fidei libellum, et ad varias, quas diversis temporibus ediderat, commentationes remittebat. Atque ea sunt quae nobis ex illa ejus epistola servavit Augustinus (Ibid., nn. 35-38) .

Jam in suo illo libello fidei Pelagius Coelestium imitatus, ea capita, quorum nemo illum postulabat, multis disputat, de universis fidei articulis ab ipsa Trinitatis unitate ad usque carnis resurrectionem disserens: atque ubi ad Baptismi quaestionem venit, Baptisma, inquit, unum tenemus, quod iisdem sacramenti verbis in infantibus, quibus etiam in majoribus, asserimus esse celebrandum: quae verba nihilominus ipsum ad originalis culpae confessionem non astringebant. Sic neque exprimebat qualem gratiam agnosceret necessariam, cum paulo post diceret: Liberum sic confitemur arbitrium, ut dicamus nos semper Dei egere auxilio; et tam illos errare, qui cum Manichaeis dicunt, hominem peccatum vitare non posse, quam illos qui cum Joviniano asserunt, hominem non posse peccare, etc. Enim vero ex iis quae Augustinus de Pelagianorum fraudibus ac paralogismis tradit, intelligimus illam fidei expositionem, in qua nihil esse prorsus videtur nisi orthodoxum, januam omnibus eorum erroribus patefacere. Ipsam coronide admodum catholica, si quidem ea sincera fuisset, claudebat. Haec est fides, Papa beatissime, inquiebat, quam in Ecclesia catholica didicimus, quamque semper tenuimus et tenemus: in qua si minus perite aut parum caute aliquid forte positum est, emendari cupimus a te, qui Petri et fidem et sedem tenes (Infra, Append. parte 2) . Pelagius quoties haberi catholicus volebat, hanc illam jactabat fidei professionem. Atque haud scimus an de hac ipsa interpretandus veniat Hieronymus, cum in praefatione ad quartum suum librum in Jeremiam, scripta, ut videtur, anno quadringentesimo decimo sexto, antequam violentias Pelagianorum expertus esset, quandoquidem de illorum tantum calumniis queritur, asserit haereticos illos, ut imperitos decipiant, passim expositionem suae fidei praedicare, neque tamen illam ostendere.

Accepta autem Pelagii scripta Zosimus in consessu publico jussit recitari, eaque mirum in modum approbavit. Ex his quippe, liquido purgare se Pelagium, ac fidem suam tanta perspicuitate exponere, ut locum malignis interpretationibus nullum relinqueret, judicabat. Idem etiam omnibus qui audierunt, visum. Quod sanctorum, ait Zosimus, virorum, qui aderant, gaudium fuit? Vix fletu quidam se et lacrymis temperabant, tales etiam absolutae fidei infamari potuisse (Ibid.) . Hoc sane stilo litteras ad Aurelium aliosque Afros antistites super ea re undecimo calendas octobris dedit adjunctis et Pelagii scriptis. Hic magis etiam stomachabunde, quam in superiore epistola, Herotem et Lazarum dictis proscindit. Multis similiter, quod Africani, et duorum horumce praesulum litteris, et Timasii Jacobique testimoniis fidem accommodassent, conqueritur.

Utramque hanc Zosimi de Pelagio ac Coelestio epistolam ex Vaticanae bibliothecae manuscripto depromptam vulgavit Baronius. Visum quibusdam eas cum subdititiis scriptionibus numerandas, quasi cum Augustino minus illae consentirent; quamvis revera cum eo nihil magis consentiat. Fatendum tamen est, his famae Zosimi non perinde consultum; quippe quae planissimum faciant, eum Coelestii verbis plenissimam fidem praebuisse: quemadmodum apud se expostulasse Africanos episcopos ipse declarat (Ibid) . Et ea sane de causa Pelagiani, postquam a Zosimo fuere condemnati, praevaricationis eum accusarunt (Infra, contra Julianum, lib. 6, n. 37) : quod etiam crimen objecerunt Romanis omnibus clericis, quos dogma catholicum, quod in memoratis consessibus defenderant, turpiter deserere clamitabant (Infra, contra duas Epistolas Pelagianorum, n. 5) . Verum cum idem pontifex, quam imprudens admiserat, culpam deinceps correxisset, voluit Augustinus eam modesto velare silentio. Quod itaque in illo, quem ut primum episcopum observabat, dignum aliqua laude existimavit, id palam proposuit: caetera, quantum in ipso fuit, excusavit. Neque tamen inficiatur, Zosimum initio verbis fraudulentis Pelagianarum professionum, ac Coelestii praesertim simulatione illa, qua se is et instrui velle, et Innocentii decretis consentire profitebatur, delusum fuisse: imo hoc factum S. Doctor non obscure significat variis locis (Infra de Peccato originali, nn. 9, 24; contra duas Epistolas Pelagianorum, n. 5; contra Julianum, lib. 6, n. 38) .