XII. Hieronymi scriptiones aliquot ab Orosio in Africam afferuntur, ac simul Herotis et Lazari litterae de causa Pelagii. Carthaginensis synodus Innocentio contra Pelagianam haeresim scribit. Idem praestat Milevitana. Idem et quinque conjunctim episcopi. De Augustini epistolis ad Hilarium et ad Joannem.

Paulus Orosius, quem Augustinus ad Hieronymum anno superiore miserat, hoc praesenti revertit in Occidentem, eoque primus omnium aliquas Stephani martyris reliquias importavit ( Marcellin. in Chron.): quae porro quo apparatu exceptae fuerint, quotve prodigia Deus earum occasione ediderit, iste non idoneus est dicendi locus. Orosius certe jam inde a veris initio e Palaestina profectus est: quandoquidem ad reditum jam tum accingebat sese, cum beati Protomartyris ossa retecta sunt; tanto ille patriae desiderio tenebatur (Aviti Epist. ad Palchonium, de reliquiis S. Stephani, in Appendice tomi 7) ! Extra dubium est, Hieronymum eodem illo bajulo direxisse ad Augustinum epistolam (Epist. 172, inte Augustinianas) , quae sic incipit: Virum honorabilem fratrem meum, filium Dignationis tuae, Orosium presbyterum, et sui merito, et te jubente suscepi. Ubi quidem, quod ejus duobus libris, nimirum de Anima, deque epistola Jacobi, non responderit, se temporum infelicitate excusat: quonam autem modo sit erga ipsum affectus, ita exprimit: Mihi autem, inquit, decretum te amare, te suscipere, colere, mirari, tuaque dicta quasi mea defendere. Certe et in Dialogo quem nuper edidi (Dialog. 3 adversus Pelagianos) , tuae Beatitudinis, ut dignum fuerat, recordatus sum: magisque demus operam, ut perniciosissima haeresis de ecclesiis auferatur; quae semper simulat poenitentiam, ut docendi in ecclesiis habeat facultatem; ne si aperta se luce prodiderit, foras expulsa moriatur. Reperitur haud multo post citatus ab Augustino hic ille dialogus (Epist. 180, n. 5) : unde merito credas, ad ipsum id operis ab Orosio allatum fuisse.

Idem litteras illuc detulit ab Herote et Lazaro, quae Pelagium ac Coelestium excogitati nefarii detestandique dogmatis postulabant (Epist. 175, n. 1) . Pelagium testabantur agere Jerosolymis, ibique nonnullos decipere: quamvis ei sagacissimi quique, a quibus ejus sensus indagari potuerant, ac maxime omnium Hieronymus, fortiter reluctarentur (Epist. 176, n. 4) . Neque profecto iidem, ut judicare est, praeteribant Diospolitanae synodi historiam: quippe qui Pelagii causam apertissime ventilabant (Epist. 186, n. 2) . Istorum litterae ab Orosio exhibitae sunt Proconsularis provinciae episcopis (Epist. 175, n. 1) , qui consuetam ac solemnem synodum, diversis de causis congregatam, id temporis in ipsa urbe Carthagine habebant, forte circiter mensem junium. Provinciales enim synodi videntur, aut hac anni tempestate, aut circa autumnum celebrari per Africam solitae. Quod vero ad annum reditus Orosii, quin is quadringentesimus decimus sextus fuerit, nobis per totam historiae seriem dubitare haudquaquam licet. Ipsa etiam responsio Innocentii ad epistolamemoratae synodi, mense januario anni quadringentesimi decimi septimi data inferius demonstrabitur.

Convenerant ad hanc synodum sexaginta octo episcopi, quorum omnium perscripta sunt 0051 nomina; nec magni negotii res erit, eorum episcopatus prope omnes ex Collatione cum Donatistis eodem loco anno quadringentesimo undecimo habita cognoscere. Horum antistitum celeberrimi sunt ii, Aurelius Carthaginensis, Vincentius forte Culusitanus, Theasius Membresitanus. Illic recitatis Herotis ac Lazari litteris, praesules aequum esse existimarunt, ut quidquid episcopali auctoritate valebant, valerent defendendae jam Ecclesiae causae (Epist. 186, n. 2) . Itaque acta, quibus ante ferme quinque annos judicatus fuerat Coelestius (Epist. 175, n. 1) , legi jussa; et quanquam ejus damnatio sententia in eum tempore illo dicta manifeste constaret: nihilominus tamen, eumdem rursum (quamvis et ad presbyterii honorem in Asia, ut ferebatur, jam subrepsisset), ipsumque cum eo Pelagium, nisi haeresim cujus auctores erant apertissime anathemarent, anathemari debere censuerunt: hanc videlicet severitatem rati opus esse sanandis ingeniis multorum, quos illi vel jam corruperant, vel etiam in posterum poterant corrumpere. Enimvero plena jam erant omnia pugnacibus hominibus, qui adversus Dei gratiam indesinenter disputando et infirmos animos parumque eruditos abriperent, et perpetuis contentionibus in fide quoque firmiores defatigarent (Epist. 177, n. 3) . Cui malo ut omni ex parte obviam iret Carthaginense concilium, rem quoque judicavit ad Innocentium papam deferri oportere: quo scilicet eorum decretis etiam Apostolicae Sedis adhiberetur auctoritas (Epist. 175, n. 2) . Hoc autem eo cupidius exoptabant, quod jactitarent nonnulli, non modo gestis Palaestinis purgatum esse Pelagium, sed etiam ejus rationibus manus dedisse Romanum antistitem (Epist. 177, n. 2) . Certe quidem Possidius auctor est, Pelagianos perfidiam suam Apostolicae Sedi persuadere molitos esse, ob idque Africanas synodos instantissima egisse opera, ut. Innocentio primum, deinde Zosimo demonstrarent, quantopere detestanda esset, atque a Catholicis omnibus condemnanda illa factio (Possidius in Vita Augustini, cap. 18) . Cum ergo sperarent Africani praesules, fore ut Innocentii pontificis Romani auctoritati de sanctarum Scripturarum auctoritate depromptae facilius cederent haeretici (Epist. 176, n. 5) ; necnon in tentatione adeo gravi cuperent certiores ex Pontificis responsis fieri, utrum suam ipsorum sententiam reperiret suae ipsius consentire sententiae, atque adeo utramque ex eodem fonte depromptam esse constaret (Epist. 177, n. 19) : ea propter eidem Innocentio synodus epistolam Herotis ac Lazari, una cum actis concilii alterius Carthaginensis, quibus anno quadringentesimo duodecimo damnatus fuerat Coelestius, misit: propriam quoque addidit, episcoporum omnium nominibus munitam, qua ipsum illi, ut pastoralibus sibi compateretur visceribus, simulque perpenderet quam pestiferum et exitiale Christi ovibus Pelagianum dogma esset, obsecrabant; atque ad extremum damnationis sententiam ferebant in haec verba: Etiamsi Pelagius Coelestiusque correcti sunt, vel se ista nunquam sensisse dicunt, et quaecumque scripta contra eos prolata fuerint, sua esse negant, nec est quemadmodum de mendacio convincantur: generaliter tamen quicumque dogmatizat et affirmat, humanam sibi ad vitanda peccata et Dei mandata facienda sufficere posse naturam, et eo modo gratiae Dei, quae sanctorum evidentius orationibus declaratur, adversarius invenitur; et quicumque negat parvulos per Baptismum Christi a perditione liberari, et salutem percipere sempiternam, anathema sit. De caeteris autem, quae Pelagio Coelestioque objiciebantur, Pontificis relinquunt arbitrio, ut quidquid perlectis Diospolitanae synodi gestis, expedire videbitur, ipsemet statuat (Epist. 175, n. 6) .

Numidarum antistitum synodus provincialis in urbe Milevo congregata, ubi rescivit quid a Carthaginensis provinciae episcopis gestum fuisset, eorum exemplo decrevit epistolam ad Innocentium scribere; qua posteaquam ei posuit ob oculos, quam perniciosa esset haeresis ea, quae orationis ab adultis, ab infantibus Baptismi necessitatem auferret, ipsum rogat atque obtestatur, ut si minus Pelagii ac Coelestii saluti consulere valeret, eos a nefariis suis placitis avocando, saltem eosdem condemnando aliis prospiceret. Episcopi complures eam obsignarunt, quorum nomina ad sexaginta unum in ipsa fronte recensentur. Horum insigniores habentur ii, Silvanus Zummensis, qui tum Numidiae primas, Aurelius Macomadiensis, Alypius Thagastensis, Augustinus Hipponensis, Severus Milevitanus, Fortunatus Cirtensis, Possidius Calamensis (Epist. 176) .

Perlatae sunt Romam utriusque synodi epistolae per quemdam Julium episcopum, cujus dioecesim sitam fuisse in Africa, vel hinc intelligamus licet, quod per eumdem rescripsit Innocentius (Epist. 183, n. 1) , et simul Aurelio in peculiari epistola illum se ei restituere dixit.

Baronius eidem isti Milevitano concilio adscribit octo seu novem canones in Pelagianos, qui canones, ut infra dicturi sumus, nonnisi anno quadringentesimo decimo octavo in synodo Carthaginensi conditi sunt. Verum in hoc ille secutus est synodi Milevitanae, acta dicamus, an actorum confusionem. Illorum quippe exordium ad primam Milevitanam synodum anno quadringentesimo secundo habitam, proindeque longo tempore ante ortos Pelagianos, pertinet. Quae vero subsequuntur ea tribuuntur in collectione Africana diversis aliis conciliis: excepto tamen canone vigesimo tertio, quem quidem nuspiam alibi reperias.

Praeter synodicas conciliorum Carthaginensis et Milevitani epistolas, praesules quinque Africani, scilicet Aurelius, Alypius, Augustinus, Evodius, ac Possidius, aliam communi nomine eidem scripsere Innocentio epistolam (Epist. 177) , tanquam amico, familiarem (Epist. 186, n. 2) , qua totam Pelagii causam uberius et enucleatius exponebant apud illum, et qua ratione idem Pelagius absolvi ab Orientalibus potuisset, si tamen hoc factum fuerat (nequedum enim acceperant synodi Diospolitanae acta), edisserebant. Docebant etiam, 0053 ipsius Innocentii praesertim interesse, huic tanto malo mederi; propterea quod in Urbe plurimi essent dogmatis Pelagiani sectatores, qui si cognoverint, inquiunt illi antistites. eumdem librum quem illius vel putant esse vel norunt, episcoporum catholicorum auctoritate, et maxime Sanctitatis tuae, quam apud eum esse majoris ponderis minime dubitamus, ab eodem ipso anathematum atque damnatum, non eos ulterius existimamus ausuros, loquendo contra gratiam Dei, quae revelata est per passionem et resurrectionem Christi, pectora fidelia et simpliciter christiana turbare (Epist. 177, n. 15) . Addebant accersendum esse Romam ipsum Pelagium, ut diligenter, an veram Christi gratiam agnoscat, ex eo quaeratur; sin minus, id saltem cum eo per litteras agendum: quo in posterum sine ullo Ecclesiae scrupulo et sine latibulo ambiguitatis absolutus, possit fidelibus de sua ipsius correctione laetandi praebere materiam. Librum quoque nunc memoratum, quem a Timasio et Jacobo Augustinus acceperat, una cum ejusdem per Augustinum confutatione, ad Innocentium mittebant: annotatis in eodem Pelagiano libro deterrimis quibusque locis, ut eis Pontifex animum adverteret. Ad hunc etiam direxere Augustini ad Pelagium epistolam, qua scilicet ipsi ad ea quae purgationis suae scripta post concilium Diospolitanum ei miserat, respondebat. Rogabant igitur Innocentium, ut istam epistolam curaret reddendam Pelagio, rati nimirum hunc ad eam perlegendam debita illius dignitati veneratione adductum iri. Testati sunt interim, utrum ad consummatam perfectionem in hac praesenti vita perveniri possit, an tantummodo in futura, nolle se quidquam definire: dum tamen omnino certum maneat, quisquis quandocumque perfectionem hanc fuerit consecutus, non potuisse illam nisi gratiae beneficio adipisci.

Contigit eo tempore, ut Palladius quidam mare trajecturus, cum Hippone-regio esset in procinctu ad conscendendam navem, ab Augustino commendationem epistolarem ad episcopum nomine Hilarium peteret. Ea arrepta occasione Augustinus antistitem illum his de rebus certiorem factum voluit, quae recens in Africa gestae fuerant adversus haeresim Pelagianam, cujus et praecipua capita ipsi paucis aperit, eo consilio, ut is quoque pro munero suo, iis hominibus, qui forte hujusmodi veneno essent imbuti, prospiceret (Epist. 178) . Hilarium hunc non alium quam Narbonensem, cui Zosimus anno quadringentesimo decimo septimo scripsit, cur nos opinemur, alias diximus (Nota ad Epist. 178) .

Satis etiam verisimile fit, ad hoc ipsum tempus pertinere Augustini epistolam Joanni Jerosolymitano scriptam (Epist. 179) . Jam tum enim, cum eam scriberet, missam sibi a Pelagio, gestorum Palaestinorum vice, chartulam ab ipso conscriptam suae defensionis acceperat; ipsa vero acta Palaestina nondum viderat. Igitur quanquam sanctus Episcopus antea litteras dedisset ad Joannem, a quo responsi nihil tulerat; nactus tamen quemdam Dei servum cui nomen Lucae, proficiscentem in Palaestinam, ac inde brevi reversurum, iterato has ad illum scripsit. Earum argumentum est unus Pelagius, cui Joannem admonet sic dilectionem exhibeat, ne interim existimari possit ab eo deceptus. Huic simul transmittit et scriptum a Pelagio de viribus naturae librum, et suum de Natura et Gratia, quem priori isti refellendo lucubravit: ut quam prava, quamque periculosa essent haeresiarchae illius placita, Joannes cognosceret. Demonstrat illum in suo libro plane diversa tradidisse ab iis, quae ab se in Diospolitano concilio responsa assereret in chartula defensionis suae. Petit denique a Joanne, ut vera ejusdem concilii acta ad se dirigat, non uni sibi, sed aliis quoque plurimis episcopis, a quibus illa etiam expeterentur, gratum facturus.