RESOLUTIO

Esse tantum quinque sensus, et explicatur, unde hic numerus colligatur. vide Doctorem 2. d. 3. q. 8. ad 3.

( ) Respondeo, dicendum quod probatio Philosophi non est a priori , quia probat propositum ex numero organorum ; organa autem sunt propter sensum, et non e converso. Probandum est ergo a priori sic: omnis potentia cognoscitiva efficit operationem suam per quamdam conformitatem ad objectum , quod non potest facere potentia organica, nisi per receptionem speciei objecti in organo, quo est conformis objecto: e est etiam determinativa potentiae ad cognoscendum hoc, vel illud objectum, secundum quod a diversis objectis imprimitur diversa species in organo, per diversas immutationes organi ab objecto : est enim duplex immutatio in genere ; quaedam naturalis, quaedam animalis. Naturalis est secundum quam, vel per quam forma recipitur in patiente secundum illud esse reale, et secundum dispositionem materiae consimilem illi, quae est in agente; animalis autem est secundum quam recipitur secundum esse intentionale species objecti agentis in potentiam animalem , ista autem species sic recepta non denominat subjectum : unde visus non dicitur coloratus proprie, sicut paries dicitur coloratus, quia non recipit colorem naturaliter : sensus autem non tantum recipit colorem, vel immutatur naturaliter ab objecto , quia tunc inanimata, quae sic naturaliter immutantur, possent sentire.

Si autem immutantur aliqui sensus naturaliter, cum hoc tamen immutantur intentionaliter, imo magis intentionaliter quam naturaliter ; immutatio enim naturalis impedit animalem et sensationem, ut visum est ; si enim esset immutatio intentionalis sine naturali, sicut est in visu, magis sentiretur, et verius, quam cum ea. Ex diversitate . igitur immutationis organi ab objecto,

et conformationis, sumatur sic sufficientia sensuum , quia aliquando sensus immutantur tantum intentionaliter, aliquando cum hoc naturaliter. Si primo modo, sic est visus ; si secundo modo, aut est transmutatio naturalis ex parte objecti, aut ex parte organi. Si ex parte objecti, aut fit talis immutatio mediante motu locali,et sic est auditus,qui immutatur a sono se multiplicante; in aere usque ad auditum, mediante motu locali ; aut fit mediante motu alterationis, sic est odoratus, qui sentit odorem procedentem ab odorabili, secundum quod est alteratum per calefactionem, unde in hyeme vix odoratur corpus odorabile, praecipue si sit congelatum : non autem accipitur aliquis proprius sensus secundum quod immutatur per motum in quantitate, quia quantitas est sensibile commune, non proprium , et ideo secundum eam non debet assignari sensus proprius. Si autem immutatio sit naturalis ex parte organi, sic habemus gustum et tactum ; sed differunt, quia organum tactus immutatur a colore, vel qualitate sensibili, quae est ejus objectum immediate, vel saltem potest ab ea immediate immutari: gustus autem non potest immediate immutari a sapore, qui est ejus objectum, sed mediante humore salivali conjuncto linguae. Probatio istius secundi: quia si immutaretur immediate a sapore, semper judicaret saporem talem, qualis est ; hoc autem est falsum in febricitantibus, quibus videtur dulce amarum, propter amaritudinem humoris conjuncti : quare, etc. Probatio primi ; quia in quodcumque passum activum ejusdem rationis agere potest, et aliud ejusdem rationis activum in illud agere potest, specialiter si passivum sit extrinsecum. Quod dico propter intellectum et voluntatem, quae possunt pati in nobis intrinsece, quae tamen objecta movent intellectum et voluntatem unius hominis, non movent propter hoc, nec possunt movere intellectum et voluntatem alterius , tunc enim diversorum posset esse una intellectio numero ; modo ita est, quod calor in aere, vel alio corpore extrinseco, et calor in carne, quae est medium intrinsecum, sunt ejusdem rationis, quia unus generatur ab alio generatione univoca; ergo si calor carnis potest agere immediate in organum tactus, ita poterit immediate calor extrinsecus. Hoc autem quod dictum est de identitate caloris carnis et animalis, videtur falsum, quia habent diversas operationes, scilicet calor carnis consumere, et calor animalis generare carnem. Nec potest dici quod agat ut instrumentum animae, quia quaeratur quid recipit ab anima, etc.

Praeterea, calor magis materialiter recipitur in carne quam in aere, cum sit materialior ; ergo si calor carnis potest immediate immutare organum tactus, quod est receptivum speciei sine materia, multo magis calor aeris , quia, ut probatum est, immutatio materialior magis impedit: spiritualior est sensibilior.

. (b) Ex praedictis patet ordo potentiarum ; quod visus cum immutetur tantum intentionaliter, est nobilior sensus, et certior : post hunc autem auditus,qui minus materialiter immutatur, quia mediante motu locali, qui tantum est primus motuum : post hunc olfactus, quia immutatur materialiter ex parte objecti, quod est remotius a potentia quam organum : post hunc gustus, quia immutatur materialiter ex parte organi, sed non immediate cum suo objecto, sed mediante humore intrinseco. Ultimus autem quoad nobilitatem cognitionis est tactus, quia immediate ab objecto suo materialiter immutatur. Est tamen primus ordine generationis, vel imperfectionis, vel communitatis, quia est fundamentum omnium aliorum, et communis omnibus habentibus sensum, etiam imperfectum.

Ad primum in oppositum, dicendum quod objectum sensus est tantum accidens de tertia specie Qualitatis. Unde 7. Physicor. dicitur quod illa secundum quae fit alteratio, non differunt a. sensibilibus : certum est autem per -Philosophum ibidem, c. de Quatit, quod alteratio est in tertia specie Qualitatis. Similiter in Praedicamentis dicitur quod in tertia specie Qualitatis est passio et passibilis qualitas, quae etiam dicuntur passiones, quia passionem inferunt sensibus : istae autem qualitates differunt formaliter, quantum ad immutationem sensuum , et ideo secundum hoc accipiuntur diversi sensus, non autem secundum genera accidentium, ut supponit argumentum. (c) Ad secundum, dicendum, quod magnitudo, et figura non differunt a propriis sensibilibus secundum rationem objectivam formalem et propriam, quae requiritur ad distinctionem potentiae sensitivae propriae, licet absolute, quantum ad suam entitatem realem, distinguantur ab eis, magis quam ipsa inter se. Circa quod sciendum, quod sensibilia communia media sunt inter sensibilia propria, quae immutant sensus proprios per se et primo, et sensibilia per accidens, quae nec per se, nec primo immutant sensus, quia sensibilia communia non immutant per se sensus proprios, quia faciunt ad differentiam immutationis : aliter enim immutat magnitudo magna et parva, et unum quam multa, et circulare quam triangulare, et quiescens quam motum, sed non faciunt ad substantiam immutationis sensus proprii, nisi mediante sensibili proprio , et ideo secundum illa non debet sumi aliqua potentia sensitiva propria.

Ad aliud dicendum quod tactus est plures sensus secundum speciem, non autem secundum genus , ideo sunt tantum quinque genera sensuum,sicut sunt quinque genera potentiarum, licet non sint nisi quatuor gradus viventium.Ita in proposito, quia unus sensus super alium non constituit distinctum gradum tangentium. Vel potest dici, quod tactus est unius generis Physici : talia autem non solum sunt illa, quorum unum per se transmutatur in alterum, sed etiam illa, quae transmutantur in tertium ; omnes enim qualitates tangibiles sunt transmutabiles in mixtum. Vel potest dici, quod habet unum genus propinquum innominatum, quod potest dici qualitas tangibilis, sicut omnes sensus habent unum genus propinquum innominatum, quod potest dici sensus in communi.

Ad aliud, dicendum quantum ad modum immutandi, qui est realis in utroque, quod gustus est tactus, quia gustabile tangit realiter organum, vel medium gustus, et gustatur tangendo, tamen quantum ad objecta formalia, sunt diversi sensus ; sapor enim est objectum sensus gustus, qui quidem sapor est qualitas secunda causata a primis, sed objectum tactus sunt qualitates primae. Aliter etiam posset dici, quod gustus est quidam tactus ratione medii requisiti utrobique, quod est idem re,scilicet corpus humidum, gustus enim capit saporem mediante humido, seu humore salivali conjuncto ; tactus etiam fit mediante aere vel aqua, quando extrema tangentium se, non sunt sicca, ut dictum est supra, quaest 4. tamen illud dictum medium in tactu est accidentale,non autem in gustu, ut dictum fuit supra.