CAPUT VI.

Et est DIGRESSIO declarans de causis differentiae animarum in prophetia et somnio secundum Avicennam et Algazelem, cum improbatione opinionis eorumdem.

Sed neque adhuc dicta plene intelliguntur, nisi ostendamus unde venit causa istius differentiae in animabus humanis, tam in intellectu quam in imaginatione, et quam in utroque : et quia diversitas sensuum exteriorum nihil omnino ad hoc operatur. Ut autem limpidius hoc clarescat, inducamus : sunt hae opiniones Avicennae et Algazelis et Averrois, et Platonis ex altera parte et Socratis et aliorum Stoicorum : quia dictis istorum collatis ad invicem aliquid forte melius apparebit : unde sciri potest ista animarum differentia.

Avicenna et Algazel per omnia concordantes dicunt animam intellectualem non esse in corpore, sed potius illustrare in ipsum suum splendorem. Dicunt enim quod intellectus in homine de natura intellectus est agentis, et est proprius ejus effectus : et ideo est separatus et non mixtus corpori : et ideo super totam naturam influere habet suas virtutes et operationes, praecipue super corpus cum quo incipit anima rationalis : quia circa hoc plus afficitur quam circa aliud, eo quod hoc sit suum esse cum quo incipit : propter quod in illo facit lumen scientiae, sive de futuris, sive de praesentibus, sive de quibuscumque aliis. Addunt etiam gradus esse in hujusmodi anima intellectuali : quia quidam sortiuntur. animas altiores, et quidam inferiores. Altiores quidem quanto fuerint abstractiores, et intellectus eorum agentiores universaliter, sicut et agens omnis intellectus inferiores et ignobiliores, ex eo quod intellectus ipsorum est linus separatus et magis moli corporis obligatus. Hi autem qui superiores animas sortiuntur, aliquando ita separati sunt intellectus eorum, quod per conformitatem superioribus intelligentiis congruunt : et ex illa congruentia imprimunt in eis lumen suum, per quod illuminantur ad sciendum ea quae disposita sunt fieri in universo, et sine medio corpore fit, et in tantum exaltant nobilitatem hujus intellectus, quod invenitur anima quae omnia scit per seipsam, ut dicunt : et est quoad intellectum quasi Deus incarnatus, qui perfectionem habet ad omnia scienda ex seipso. Aliquando autem est minor nobilitas hujusmodi : et illi sunt bene addiscentes ab aliis, et multa inveniunt, sed non sciunt omnia ex seipsis : et sic est talis descensus donec invenitur anima quae nihil potest scire, nec ex se, nec ab alio. Talem autem separationem intellectus agentis dicunt etiam sequi potentiam animae operativam. Cum enim ipsa (ut dicunt isti) non sit immixta corpori, erit elevata super naturam corporis sui et naturam aliorum corporum. Omnis autem motor elevatus supra naturam, agit in eam et mutat eam sicut intelligentiae mutant orbem et totam naturam generabilium et corruptibilium : et hujus signum dicunt esse festinationem et virtutes magicas, in quibus (ut asserunt) anima unius operatur in corpus alterius hominis et animam, et impedit operationes ejus et imprimit suas. In hoc etiam dicunt esse no-

bilitatem majorem et minorem : in tantum enim posse animae dicunt aliquando congruere intelligentiae coelesti, quod mutabit materias corporum sicut voluerint : et tunc faciet ille ionio mirabilia et per gradus et descensus, donec inveniatur homo cujus anima minimarum et paucarum est operationum in proprio corpore.

Isti igitur dicunt, quod prophetiae et somnium praeostendenda futura sunt in animabus nobilibus separatis agentibus, in quarum corporibus organum imaginationis optime est complexionatum et compositum et commensuratum et universaliter remotum secundum quod possibile est a nocumentis. Ferunt autem per hunc modum, quod lumen intelligentiarum et splendor illustrat eas, et agit in eis formas futurorum effectuum aperte vel metaphorice, sub quibus futura praevidentur et praedicuntur. Et si quaeritur ab eis, per quam conformitatem animae sic imprimuntur et formantur ab intelligentiis ? Dicunt quod propter rationem congruentiae anima tales splendores nata est suscipere per rationem ordinis naturae : quae intelligentia est ut agens, et anima sicut instrumentum nata est influere : nec in talibus exigitur contactus corporum, eo quod sunt incorporea : contactus autem est corporum. Ista autem est sententia Algazelis in fine philosophiae suae, et Avicennae in prima philosophia sua : in quibus locis isti duo de prophetis et prophetiis loquuntur.

Sed mirabile videtur si ratione philosophica probari potest quod dicunt. Si enim talis est differentia animarum, oportet quod haec differentia a corpore non possit causari : quia extra ipsum est, ut dicunt. Constat enim quod non causatur a materia et substantia animae : quia tales diversitates anima secundum quod in sua substantia consistit, non habet : relinquitur ergo quod causatur ab eo qui facit animas, secundum eos, hoc est, ab intelligentia. Tunc ergo differentia animarum causabitur a diversitate intelligentiarum : et ex hoc sequitur, quod aut animae nobiliores et minus nobiles sint diversarum specierum et ordinum sicut intelligentiae : aut quod res ejusdem speciei causentur per se a rebus diversarum specierum. Et horum utrumque est inconveniens : quia si animae sunt diversarum specierum, tunc cum ipsae sint formae substantiales hominum dantes eis speciem et rationem, erit homo diversarum specierum : et hanc consecutionem jam ante nos intellexit Averroes dicens, quod si homo est omnia sciens per se et extra corporis sibi conjuncti materiam generatorum mutans ex natura, ille erit aequitate dictus homo nobis qui. talem non habemus scientiam, neque talem virtutem agendi materiam generatorum.

Amplius autem quale est hoc, quod dicatur animam non esse in corpore, sed illustrare tantum ipsum? si enim nullo modo sit in corpore, non esset aliquo modo corporis forma et hominis : quod falsum est, cum dicat Aristoteles in X Ethicorum, quod homo solum est intellectus. Sed quia multa nos jam diximus de conjunctione et separatione intellectos cum corpore in tertio de Anima, ideo illa dimittimus hic. Haec autem adhuc avertimus huic disputationi, quod per philosophiam haberi non potest, quod incorporea substantia substantiam incorpoream producat et in eam agat : neque enim ad hoc sufficit congruentia naturae, sed. exigitur quod per aliquid virtus agens et forma veniat ab agente in patientem, et iste modus ab his non est assignatus. Propter hoc igitur et his similia fabula videtur dictum Avicennae et Algazelis.