▾
Thomas Aquinas, De Veritate
⎗←→⎘
▾
Octavo quaeritur utrum deus possit cogere voluntatem.
Et videtur quod sic.
Quicumque enim vertit aliquid quocumque vult, potest illud cogere. Sed, sicut dicitur Prov. XXI, 1, cor regum in manu dei: quocumque voluerit, vertet illud. Ergo deus potest cogere voluntatem.
Praeterea, Rom. I, 24 super illud: propter quod tradidit deus illos etc.. Dicit Glossa Augustini: manifestum est deum operari in cordibus hominum ad inclinandas voluntates eorum in quodcumque voluerit, sive in bonum pro misericordia sua, sive ad malam pro meritis eorum.
Ergo deus potest cogere voluntatem.
Praeterea, si finitum finite agit, infinitum aget infinite. Sed aliqua creatura finita trahit voluntatem finite: quia, ut dicit tullius, honestum est quod sua VI nos trahit, et sua dignitate nos allicit. Ergo deus, qui habet infinitam virtutem in agendo, potest totaliter cogere voluntatem.
Praeterea, ille proprie dicitur ad aliquid cogi qui non potest non facere illud sive velit sive non velit. Sed voluntas non potest non velle quod deus voluntate beneplaciti vult eam velle; alias voluntas dei esset inefficax respectu voluntatis nostrae. Ergo deus potest cogere voluntatem.
Praeterea, cuilibet creaturae inest perfecta obedientia ad creatorem. Sed voluntas creatura quaedam est; ergo inest ei oboedientia perfecta ad creatorem; ergo deus potest eam cogere ad quod vult.
Sed contra. Est quod esse liberum a coactione est naturale voluntati. Sed naturalia non possunt ab aliquo removeri. Ergo voluntas non potest cogi a deo.
Praeterea, deus non potest facere quod opposita sint simul vera. Sed voluntarium et violentum sunt opposita, quia violentum est species involuntarii, ut patet in III ethicorum.
Ergo deus non potest facere ut voluntas aliquid coacte velit; et ita non potest cogere voluntatem.
Responsio. Dicendum, quod deus potest mutare voluntatem de necessitate, non tamen potest eam cogere.
Quantumcumque enim voluntas immutetur in aliquid, non dicitur cogi in illud. Cuius ratio est, quia ipsum velle aliquid est inclinari in illud; coactio autem vel violentia est contraria inclinationi illius rei quae cogitur.
Cum igitur deus voluntatem immutat, facit ut praecedenti inclinationi succedat alia inclinatio, ita quod prima aufertur, et secunda manet. Unde illud ad quod inducit voluntatem, non est contrarium inclinationi iam existenti, sed inclinationi quae prius inerat: unde non est violentia nec coactio. Sicut lapidi ratione suae gravitatis inest inclinatio ad locum deorsum; hac autem inclinatione manente, si sursum proiiciatur, erit violentia. Si autem deus auferat a lapide inclinationem gravitatis, et det ei inclinationem levitatis, tunc ferri sursum non erit ei violentum; et ita immutatio motus potest esse sine violentia.
Et per hunc modum intelligendum est quod deus voluntatem immutat sine hoc quod voluntatem cogat.
Potest autem deus voluntatem immutare ex hoc quod ipse in voluntate operatur sicut et in natura; unde, sicut omnis actio naturalis est a deo, ita omnis actio voluntatis in quantum est actio, non solum est a voluntate ut immediato agente, sed etiam a deo ut primo agente, qui vehementius imprimit. Unde, sicut voluntas potest immutare actum suum in aliud, ut ex dictis patet, ita etiam et multo amplius, deus.
Immutat autem voluntatem dupliciter.
Uno modo movendo tantum; quando scilicet voluntatem movet ad aliquid volendum, sine hoc quod aliquam formam imprimat voluntati; sicut sine appositione alicuius habitus, quandoque facit ut homo velit hoc quod prius non volebat.
Alio vero modo imprimendo aliquam formam in ipsam voluntatem.
Sicuti enim ex ipsa natura, quam deus voluntati dedit, inclinatur voluntas in aliquid volendum, ut ex dictis patet; ita ex aliquo superaddito, sicut est gratia vel virtus, inclinatur ulterius ad volendum aliquid anima, ad quod prius non erat determinata naturali inclinatione.
Sed haec quidem inclinatio superaddita, quandoque est perfecta, quandoque imperfecta.
Quando quidem est perfecta ita facit necessariam inclinationem in id ad quod determinat; sicut per naturam de necessitate inclinatur voluntas in appetendum finem, sicut contingit in beatis, in quibus caritas perfecta inclinat sufficienter in bonum, non solum quantum ad finem ultimum, sed etiam quantum ad ea quae sunt ad finem.
Aliquando vero forma superaddita non est usquequaque perfecta, sicut est in viatoribus; et tunc ex forma superaddita voluntas inclinatur quidem, sed non de necessitate.
Et per hoc patet solutio ad obiecta. Nam primae rationes probabant quod deus potest immutare voluntatem; secundae vero, quod non potest cogere; quorum utrumque verum est, ut ex dictis patet.
Sciendum tamen, quod ubi dicitur in Glossa inducta, quod deus operatur in cordibus hominum ad inclinandas voluntates eorum in malum, non est intelligendum, ut Glossa ibidem dicit, quasi deus malitiam impartiatur; sed quia, sicut apponit gratiam, unde inclinatur hominum voluntas ad bonum, ita subtrahit quibusdam: qua subtracta, incurvatur voluntas eorum ad malum.