▾
Thomas Aquinas, De Veritate
⎗←→⎘
▾
Tertio quaeritur utrum gratia christi sit infinita.
Et videtur quod sic.
Omne enim finitum est mensuratum. Sed gratia christi non est mensurata, quia spiritus datus est christo non ad mensuram, ut dicitur Ioan. III, 34. Ergo gratia christi est infinita.
Praeterea, quolibet finito deus potest quodlibet maius facere. Sed deus non potuisset maiorem gratiam dare christo, ut magister dicit, III Lib., dist. 13. Ergo gratia christi est infinita.
Sed dicendum, quod hoc non dicitur pro tanto quod deus non posset maiorem gratiam facere, sed quia anima christi non poterat maiorem recipere; erat enim tota capacitas eius gratia repleta. Sed contra: Augustinus dicit in Lib. De natura boni, quod bonum consistit in modo, specie et ordine; et ubi haec tria magna sunt, ibi magnum bonum est; ubi parva, parvum.
Ergo secundum hoc quod crescit creatura aliqua in bonitate, secundum hoc et modus eius crescit, et per consequens eius capacitatis mensura ampliatur; nam modus mensuram sequitur, ut Augustinus dicit III super Genesim ad litteram. Et ita, quanto plus augetur gratia, tanto plus augetur capacitas in anima christi.
Praeterea, Anselmus in Lib. Cur deus homo, probat quod oportuit deum incarnari, quia satisfactio pro natura humana non poterat fieri nisi per meritum infinitum, quod non potest esse hominis puri. Ex quo patet quod meritum hominis christi fuit infinitum. Sed causa meriti est gratia. Ergo gratia christi est infinita, quia a causa finita non potest egredi effectus infinitus.
Praeterea, caritas viatoris in infinitum augeri potest, quia quantumcumque homo in hac vita proficiat, semper potest in amplius proficere. Si ergo gratia christi esset finita, gratia alterius hominis posset tantum crescere, quod esset maior gratia christi: et sic ille esset melior christo; quod est inconveniens.
Praeterea, aut capacitas animae christi est finita, aut infinita. Si infinita, et tota sua capacitas plena est; ergo habet gratiam infinitam; si autem sit finita, quolibet autem finito potest deus quodlibet maius facere: ergo potest facere maiorem capacitatem quam habeat anima christi, et sic potest facere meliorem christum: quod est absurdum.
Sed dicendum, quod deus posset facere maiorem capacitatem quantum in se est, sed creatura non posset maiorem recipere. Sed contra: optima creatura distat a deo in infinitum.
Ergo sunt infiniti gradus medii inter deum et creaturam optimam; et sic qualibet bonitate vel capacitate creata potest deus facere meliorem.
Praeterea, nullum finitum potest super infinita. Sed gratia christi poterat super infinita: poterat enim super salutem infinitorum hominum, et super abolitionem infinitorum peccatorum. Ergo gratia christi erat infinita.
Sed contra. Nullum creatum est infinitum; alias creatura creatori adaequaretur. Sed gratia christi erat quid creatum. Ergo finita.
Praeterea, Sap. XI, 21, dicitur: omnia in pondere, numero et mensura disposuisti.
Sed nullum infinitum habet pondus et mensuram determinatam. Ergo omnia quae sunt facta a deo, ita sunt finita; et ita gratia non est infinita.
Respondeo. Dicendum, quod quaestio introducitur occasione illorum verborum quae habentur ioann. III, 34: non ad mensuram dat deus spiritum; et ideo horum verborum intellectum accipere oportet, ad veritatem praesentis quaestionis considerandam.
Potest autem in primis occurrere talis intellectus verborum dictorum, ut dicatur spiritus non ad mensuram christo datus, quia spiritus sanctus, qui in se est infinitus, christum replevit per gratiam.
Sed iste intellectus non est secundum intentionem litterae.
Nam verba praemissa inducuntur ad distinguendum inter christum et ioannem, et omnes sanctos, ut Glossa, ibidem, dicit. Secundum autem intellectum praedictum christus quantum ad hoc non differt a creaturis. Nam spiritus sanctus qui est tertia persona in trinitate, et est in se infinitus, et quemlibet sanctorum inhabitat.
Et ideo ponitur in Glossa alius intellectus, ut praedicta verba referantur ad generationem aeternam, secundum quam pater dedit filio naturam infinitam, ut sic per spiritum spiritualis natura divina intelligatur; unde dicit Glossa, ibidem: ut tantus sit filius, quantus et pater; aequalem enim sibi genuit filium.
Sed hic sensus verbis sequentibus non concordat, quia subiungitur: pater diligit filium, ut quasi dilectio patris ad filium ratio praedictae donationis intelligatur. Nec potest dici quod dilectio sit ratio generationis aeternae, cum magis dilectio personalis ex generatione sit; dilectio autem essentialis ad voluntatem pertinet. Non autem conceditur quod pater genuit filium voluntate.
Et ideo ponitur in Glossa alius intellectus, ut referatur ad unionem verbi ad humanam naturam.
Ipsum enim dei verbum, quod est divina sapientia, singulis creaturis secundum aliquam determinatam mensuram communicatur, in quantum deus per omnia opera sua suae sapientiae sparsit indicia, secundum illud eccli.
I, 10: effudit deus illam, scilicet sapientiam, super omnia opera sua, et super omnem carnem, secundum datum suum, praebens illam diligentibus se.
Sed humanae naturae in christo ipsum verbum absque mensura plenarie est unitum, ut sic per spiritum qui non est ad mensuram datus, ipsum dei verbum intelligatur; unde Glossa, ibidem, dicit: sicut pater plenum et perfectum genuit verbum, sic plenum et perfectum est unitum humanae naturae.
Sed hic etiam intellectus sequentibus verbis non usquequaque concordat.
Haec enim datio, de qua praemissa verba loquuntur, filio facta esse ostenditur cum subiungitur: pater diligit filium, et omnia dedit in manu eius. Per unionem autem non est aliud datum filio, sed datum est homini ut sit filius.
Et ideo proprie praedicta verba videntur ad gratiam habitualem pertinere, in qua scilicet spiritus sanctus animae christi datus esse ostenditur, praesupposita unione, per quam ille homo erat filius dei. Haec autem gratia, simpliciter loquendo, finita erat; sed quodammodo infinita.
Ad cuius evidentiam sciendum est, quod finitum et infinitum circa quantitatem intelliguntur, ut patet per philosophum in I physic..
Est autem duplex quantitas: scilicet dimensiva, quae secundum extensionem consideratur; et virtualis, quae attenditur secundum intensionem: virtus enim rei est ipsius perfectio, secundum illud philosophi in VIII physic.: unumquodque perfectum est quando attingit propriae virtuti. Et sic quantitas virtualis uniuscuiusque formae attenditur secundum modum suae perfectionis.
Utraque autem quantitas per multa diversificatur: nam sub quantitate dimensiva continetur longitudo, latitudo, et profundum, et numerus in potentia. Quantitas autem virtualis in tot distinguitur, quot sunt naturae vel formae; quarum perfectionis modus totam mensuram quantitatis facit.
Contingit autem id quod est secundum unam quantitatem finitum, esse secundum aliam infinitum.
Potest enim intelligi aliqua superficies finita secundum latitudinem, et infinita secundum longitudinem.
Patet etiam hoc, si accipiatur una quantitas dimensiva, et alia virtualis.
Si enim intelligatur corpus album infinitum, non propter hoc albedo intensive infinita erit, sed solum extensive, et per accidens; poterit enim aliquid albius inveniri.
Patet nihilominus idem, si utraque quantitas sit virtualis. Nam in uno et eodem diversa quantitas virtualis attendi potest secundum diversas rationes eorum quae de ipso praedicantur; sicut ex hoc quod dicitur ens, consideratur in eo quantitas virtualis quantum ad perfectionem essendi; et ex hoc quod dicitur sensibilis, consideratur in eo quantitas virtualis ex perfectione sentiendi; et sic de aliis.
Quantum igitur ad rationem essendi, infinitum esse non potest nisi illud in quo omnis essendi perfectio includitur, quae in diversis infinitis modis variari potest. Et hoc modo solus deus infinitus est secundum essentiam; quia eius essentia non limitatur ad aliquam determinatam perfectionem, sed in se includit omnem modum perfectionis, ad quem ratio entitatis se extendere potest, et ideo ipse est infinitus secundum essentiam.
Haec autem infinitas nulli creaturae competere potest: nam cuiuslibet creaturae esse est limitatum ad perfectionem propriae speciei.
Si ergo intelligatur aliqua anima sensibilis quae habeat in se quidquid potest concurrere ad perfectionem sentiendi qualitercumque, illa quidem anima erit finita secundum essentiam, quia esse suum est limitatum ad aliquam perfectionem essendi, scilicet sensibilem, quam excedit perfectio intelligibilis; esset tamen infinita secundum rationem sensibilitatis, quia eius sensibilitas ad nullum determinatum modum essendi limitaretur.
Et similiter dico de gratia habituali christi, quod est finita secundum essentiam, quia esse suum est limitatum ad aliquam speciem entis, scilicet ad rationem gratiae; est tamen infinita secundum rationem gratiae: quia, cum infinitis modis possit considerari perfectio alicuius quantum ad gratiam, nullus eorum defuit christo, sed habuit in se gratiam secundum omnem plenitudinem et perfectionem ad quam ratio huius speciei, quae est gratia, potest se extendere.
Et hunc intellectum manifeste ponit Glossa, ibidem, dicens: ad mensuram dat deus spiritum hominibus: filio autem non ad mensuram; sed sicut totum ex seipso genuit filium suum, ita incarnato filio suo totum spiritum suum dedit, non particulariter, nec per subdivisionem, sed universaliter et generaliter.
Et Augustinus dicit ad Dardanum, quod christus est caput, in quo sunt omnes sensus; sed in sanctis quasi solus tactus est, quibus datus est spiritus ad mensuram.
Sic ergo dicendum est, quod gratia christi fuit finita secundum essentiam, sed infinita fuit secundum perfectionem rationis gratiae.
Ad primum ergo patet solutio ex dictis.
Ad secundum dicendum, quod gratia est finita secundum essentiam, sed infinita secundum rationem gratiae. Potest enim deus facere meliorem essentiam quam sit essentia gratiae, non tamen aliquid melius in genere gratiae; cum gratia christi omnia includat ad quae ratio gratiae se potest extendere.
Ad tertium dicendum, quod capacitas creaturae dicitur secundum potentiam receptibilitatis quae est in ipsa.
Est autem duplex potentia creaturae ad recipiendum.
Una naturalis, quae potest tota impleri; quia haec non se extendit nisi ad perfectiones naturales. Alia est potentia obedientiae, secundum quod potest recipere aliquid a deo; et talis capacitas non potest impleri, quia quidquid deus de creatura faciat, adhuc remanet in potentia recipiendi a deo.
Modus autem, qui crescente bonitate crescit, sequitur magis mensuram perfectionis receptae quam capacitatis ad recipiendum.
Ad quartum dicendum, quod forma est principium actus. Secundum autem quod habet esse in actu, non est possibile quod a forma cuius est essentia finita, procedat actio infinita secundum intensionem. Unde et meritum christi non fuit infinitum secundum intensionem actus: finite enim diligebat et cognoscebat; sed habuit quamdam infinitatem ex circumstantia personae, quae erat dignitatis infinitae. Quanto enim maior est qui se humiliat, tanto eius humilitas laudabilior est.
Ad quintum dicendum, quod quamvis caritas vel gratia viatoris in infinitum augeri possit, nunquam tamen potest pervenire ad aequalitatem gratiae christi.
Quod enim finitum aliquid per continuum augmentum possit attingere ad quantumcumque finitum, veritatem habet, si accipiatur eadem ratio quantitatis in utroque finito; sicut si comparemus lineam ad lineam, vel albedinem ad albedinem; non tamen si accipiatur alia et alia ratio quantitatis.
Et hoc patet in quantitate dimensiva: quantumcumque enim linea augeatur in longum, nunquam perveniet ad latitudinem superficiei.
Et similiter patet in quantitate virtuali vel intensiva: quantumcumque enim cognitio cognoscentis deum per similitudinem proficiat, nunquam potest adaequari cognitioni comprehensoris, qui videt deum per essentiam.
Et similiter caritas viatoris non potest adaequari caritati comprehensoris: aliter enim aliquis afficitur ad praesentia, et aliter ad absentia.
Similiter etiam quantumcumque crescat gratia alicuius hominis, qui gratiam secundum aliquam particularem participationem possidet, nunquam potest adaequare gratiam christi, quae universaliter plena existit.
Ad sextum dicendum, quod capacitas animae christi est finita, et potest deus maiorem capacitatem facere, et meliorem creaturam quam sit anima christi, si per intellectum separetur a verbo. Non tamen sequitur quod possit facere meliorem christum, quia christus habet ex alio bonitatem, scilicet ex unione ad verbum, ex qua parte eius bonitas maior intelligi non potest.
Et per hoc patet solutio ad septimum.
Ad octavum dicendum, quod ex circumstantia personae habet anima christi quod possit super infinita, ex quo meritum eius habet infinitatem, ut prius dictum est, in corp.
Articuli.