▾
Thomas Aquinas, De Veritate
⎗←→⎘
▾
Et primo quaeritur utrum gratia sit aliquid creatum positive in anima.
Et videtur quod non.
Quia, secundum Augustinum, sicut anima est vita corporis, ita deus est vita animae.
Sed anima est vita corporis, nulla alia forma mediante. Ergo similiter deus animae; et ita, vita quae est per gratiam, non est per aliquam formam creatam in anima existentem.
Praeterea, gratia gratum faciens, de qua loquimur, nihil aliud esse videtur quam id secundum quod homo est deo gratus. Sed homo dicitur esse deo gratus secundum quod acceptatus est a deo. Acceptatus autem dicitur aliquis per dei acceptionem, quae quidem est in ipso; sicut et aliquis dicitur homini acceptus non per aliquid quod sit in acceptato, sed per acceptionem quae est in acceptante.
Ergo gratia nihil ponit in homine, sed in deo tantum.
Praeterea, per esse spirituale gratiae magis deo appropinquamus quam per esse naturale.
Sed esse naturale deus in nobis fecit nulla alia causa mediante, quia immediate nos creavit. Ergo et esse spirituale gratuitum facit in nobis nullo alio mediante; et sic idem quod prius.
Praeterea, gratia est quaedam animae sanitas.
Sanitas autem in sano nihil aliud videtur ponere quam ipsos humores adaequatos.
Ergo et gratia non ponit aliquam formam in anima, sed praesupponit potentias animae aequalitate iustitiae adaequatas.
Praeterea, gratia nihil aliud esse videtur quam quaedam liberalitas: idem enim esse videtur gratis dare quod liberaliter dare.
Liberalitas autem non est in accipiente, sed in dante. Ergo et gratia est in deo, qui nobis sua bona dat, non autem in nobis.
Praeterea, nulla creatura anima christi est nobilior. Gratia autem est nobilior, quia per gratiam anima christi nobilitatur. Ergo gratia non est aliquid creatum in anima.
Praeterea, sicut se habet veritas ad intellectum, ita gratia ad affectum. Una est autem veritas, secundum Anselmum, quam omnes intellectus intelligunt. Ergo et una est gratia, per quam omnes affectus perficiuntur.
Nullum autem creatum unum potest esse in multis. Ergo gratia non est quid creatum.
Praeterea, nihil est in genere nisi compositum.
Gratia autem non est composita, sed forma simplex. Ergo non est in genere.
Omne autem creatum est in aliquo genere. Ergo gratia non est quid creatum.
Praeterea, si gratia est aliquid in anima, non videtur esse nisi habitus: tria enim sunt in anima, secundum philosophum in II ethic.: potentia, habitus et passio. Gratia autem potentia non est, quia sic esset naturalis; nec est passio, quia sic respiceret irrationalem partem principaliter; sed iterum non est habitus: nam habitus est qualitas difficile mobilis secundum philosophum in praedicamentis: gratia autem facillime removetur, quia per unum actum peccati mortalis. Ergo gratia non est aliquid in anima.
Praeterea, secundum Augustinum, inter animam nostram et deum nihil creatum cadit medium. Sed gratia inter animam nostram et deum medium cadit, quia per gratiam anima nostra deo unitur. Ergo gratia non est aliquid creatum.
Praeterea, homo est aliis creaturis nobilior et perfectior. Sed aliis creaturis non apponitur aliquid supra sua naturalia, ad hoc ut a deo acceptentur, cum tamen a deo probata sint, secundum illud genes. I, 31, vidit deus cuncta quae fecerat, et erant valde bona.
Ergo nec homini aliquid superadditur ad sua naturalia secundum quod dicatur deo acceptus; et sic gratia non est aliquid positive in anima.
Sed contra. Est quod dicit Glossa, super illud psalm. Ciii, 15: ut exhilaret faciem in oleo: gratia est quidam nitor animae, sanctum concilians amorem.
Sed nitor est aliquid positive in anima, quod est creatum. Ergo et gratia.
Praeterea, deus dicitur esse in sanctis per gratiam quodam modo speciali prae aliis creaturis. Non autem dicitur esse deus novo modo in aliquo nisi propter aliquem effectum.
Ergo gratia est aliquis effectus dei in anima.
Praeterea, Damascenus dicit, quod gratia est delectatio animae. Sed delectatio est aliquid creatum in anima. Ergo et gratia.
Praeterea, omnis actio est ab aliqua forma.
Sed actio meritoria est a gratia. Ergo gratia est aliqua forma in anima.
Respondeo. Dicendum, quod nomen gratiae dupliciter consuevit accipi.
Uno modo pro aliquo quod gratis datur; sicut consuevimus dicere: facio tibi hanc gratiam.
Alio modo pro acceptatione, qua aliquis ab alio acceptatur; sicut dicimus: iste habet gratiam regis, quia acceptus est regi.
Et hae duae significationes ordinem habent ad invicem: non enim aliquid gratis datur nisi propter hoc quod aliquo modo ille cui datur, est acceptus.
Sic et in divinis duplicem gratiam dicimus: quarum una dicitur gratia gratis data, ut donum prophetiae et sapientiae et huiusmodi, de qua nunc non quaeritur, quia constat huiusmodi esse aliquid creatum in anima; alia vero dicitur gratia gratum faciens, secundum quam dicitur homo deo acceptus, de qua nunc loquimur.
Et quod haec gratia ponat aliquid in deo, manifestum est: ponit enim actum divinae voluntatis acceptantis istum hominem; sed utrum tamen haec ponat aliquid in ipso homine acceptato, fuit dubium apud quosdam; quibusdam asserentibus gratiam huiusmodi nihil creatum in anima esse, sed solum in deo.
Sed hoc stare non potest: deum enim acceptare aliquem vel diligere, quod idem est, nihil est aliud quam velle ei aliquod bonum.
Vult autem deus omnibus creaturis bonum naturae, propter quod dicitur omnia diligere, Sap. XI, 25: diligis omnia quae sunt; et omnia approbare, genes. I, 31: vidit deus cuncta quae fecerat. Sed ratione huiusmodi acceptationis non consuevimus dicere aliquem habere gratiam dei; sed in quantum deus vult ei aliquod bonum supernaturale, quod est vita aeterna; sicut isa. Lxiv, 4: oculus non vidit, deus, absque te quae praeparasti diligentibus te. Unde, Roman. VI, 23, dicitur: gratia dei vita aeterna.
Sed hoc bonum deus non vult alicui indigno.
Ex natura autem sua homo non est dignus tanto bono, cum sit supernaturale. Et ideo, ex hoc ipso quod ponitur aliquis deo gratus respectu huius boni, ponitur quod sit dignus tali bono supra sua naturalia; quod quidem non movet divinam voluntatem ut hominem ad bonum illud ordinet, sed potius e converso: quia ex hoc ipso quod deus sua voluntate aliquem ordinat ad vitam aeternam, praestat ei aliquid per quod sit dignus vita aeterna. Et hoc est quod dicitur Coloss. I, vers. 12: qui dignos nos fecit in partem sanctorum in lumine.
Et huius ratio est, quia, sicut scientia dei est causa rerum, non causata a rebus, ut nostra, ita voluntas eius est effectrix boni, et non causata a bono, sicut nostra.
Sic ergo homo dicitur dei gratiam habere, non solum ex hoc quod a deo diligitur in vitam aeternam, sed ex hoc quod datur ei aliquod donum per quod est dignus vita aeterna, et hoc donum dicitur gratia gratum faciens.
Aliter enim in peccato mortali existens posset dici in gratia esse, si gratia solam acceptationem divinam diceret; cum contingat aliquem peccatorem esse praedestinatum ad vitam aeternam habendam.
Sic igitur gratia gratum faciens potest dici gratis data, sed non e converso; quia non omne donum gratis datum nos dignos vita aeterna facit.
Ad primum ergo dicendum, quod anima est causa formalis vitae corporalis; unde nulla forma mediante corpus vivificat. Deus autem vivificat animam non sicut causa formalis, sed sicut causa efficiens; unde aliqua forma cadit media; sicut pictor album facit parietem effective albedine mediante: albedo vero nulla forma mediante, quia facit album formaliter.
Ad secundum dicendum, quod ipsa acceptatio quae est in voluntate divina respectu aeterni boni, producit in homine acceptato aliquid unde dignus sit consequi bonum illud; quod non contingit in acceptatione humana.
Et secundum hoc gratia gratum faciens aliquid creatum est in anima.
Ad tertium dicendum, quod esse naturale per creationem deus facit in nobis nulla causa agente mediante, sed tamen mediante aliqua causa formali: forma enim naturalis principium est esse naturalis. Et similiter esse spirituale gratuitum deus facit in nobis nullo agente mediante, sed tamen mediante aliqua forma creata, quae est gratia.
Ad quartum dicendum, quod sanitas est quaedam qualitas corporalis ex humoribus adaequatis causata: ponitur enim in prima specie qualitatis; et sic ratio procedit ex falso.
Ad quintum dicendum, quod ex ipsa liberalitate dei qua nobis bonum aeternum vult, sequitur quod sit aliquid in nobis ab eo datum, quo illo bono digni efficiamur.
Ad sextum dicendum, quod nulla creatura simpliciter est anima christi nobilior; sed secundum quid omne accidens animae est ea nobilior, in quantum comparatur ad ipsam ut forma eius. Vel potest dici, quod gratia in quantum creatum, non est nobilior anima christi; sed in quantum est quaedam similitudo divinae bonitatis expressior quam similitudo naturalis quae est in anima christi.
Ad septimum dicendum, quod una est veritas prima increata, a qua tamen multae veritates, quasi primae veritatis similitudines, in mentibus creatis causantur; ut dicit Glossa super illud Psal. XI, 1: diminutae sunt veritates, etc.; similiter una est bonitas increata, cuius sunt multae similitudines in creatis mentibus per participationem gratiae.
Tamen sciendum est, quod non eodem modo se habet gratia ad affectum sicut veritas ad intellectum: nam veritas se habet ad intellectum ut obiectum, gratia autem ad affectum ut forma informans. Contingit autem idem esse subiectum diversorum, non autem eamdem formam.
Ad octavum dicendum, quod omne quod est in genere substantiae, est compositum reali compositione; eo quod id quod est in praedicamento substantiae est in suo esse subsistens, et oportet quod esse suum sit aliud quam ipsum, alias non posset differre secundum esse ab illis cum quibus convenit in ratione suae quidditatis; quod requiritur in omnibus quae sunt directe in praedicamento: et ideo omne quod est directe in praedicamento substantiae, compositum est saltem ex esse et quod est.
Sunt tamen quaedam in praedicamento substantiae per reductionem, ut principia substantiae subsistentis, in quibus praedicta compositio non invenitur; non enim subsistunt, ideo proprium esse non habent. Similiter accidentia, quia non subsistunt, non est eorum proprie esse; sed subiectum est aliquale secundum ea; unde proprie dicuntur magis entis quam entia.
Et ideo, ad hoc quod aliquid sit in praedicamento aliquo accidentis, non requiritur quod sit compositum compositione reali, sed solummodo compositione rationis ex genere et differentia: et talis compositio in gratia invenitur.
Ad nonum dicendum, quod quamvis per unum actum peccati mortalis gratia amittatur, non tamen facile gratia amittitur; quia habenti gratiam non est facile illum actum exercere, propter inclinationem in contrarium; sicut philosophus dicit in V ethic., quod iusto difficile est operari iniusta.
Ad decimum dicendum, quod inter mentem nostram et deum nihil cadit medium nec per modum efficientis, quia immediate a deo creatur et iustificatur; nec per modum obiecti beatificantis, quia ex ipsa dei fruitione anima fit beata: potest tamen aliquid esse medium formale, quo anima deo assimiletur.
Ad undecimum dicendum, quod aliae creaturae irrationales acceptantur a deo solummodo respectu bonorum naturalium; unde divina acceptatio nihil in eis addit supra naturalem conditionem, per quam huiusmodi bonis proportionata sunt. Homo autem acceptatur a deo respectu boni supernaturalis; et ideo requiritur aliquid superadditum naturalibus, per quod ad illud bonum proportionetur.