▾
Thomas Aquinas, De Veritate
⎗←→⎘
▾
Quarto quaeritur utrum anima christi sciat in verbo omnia quae scit verbum.
Et videtur quod non.
Deus enim scit infinita, ut dicit Augustinus.
Sed anima christi non potest scire infinita, cum sit finita. Ergo anima christi non potest cognoscere in verbo omnia quae scit deus.
Sed dicebat, quod animae christi ex unione ad verbum confertur, ut possit infinita cognoscere. Sed contra: operatio animae christi exit ab ea non mediante verbo, sed mediante potentia propria. Potentia autem eius non est infinita, cum essentia eius sit finita. Ergo nec operatio eius potest se extendere ad infinita cognoscenda, quamvis verbum, cui unitur, sit infinitum.
Praeterea, in unione humanae et divinae naturae, ut dicit Damascenus, quod increatum est, mansit increatum; et quod creatum, mansit creatum. Sed cuiuslibet creati et capacitas et actio est finita.
Ergo ex unione verbi ad animam christi non habuit anima christi quod posset cognoscere infinita.
Praeterea, verbo, quia infinitum est, convenit non solum cognoscere infinita, sed etiam comprehendere infinitum, scilicet deum. Si igitur ex unione ad verbum hoc habuit anima christi quod cognoscat infinita, pari ratione ex eadem unione habuit quod comprehenderet deum; quod falsum esset.
Praeterea, operatio illa qua anima christi infinita cognoscebat, aut erat creator, aut creatura. Si creator, procedebat autem ab anima christi, quae est creatura; ergo creator a creatura procedit, quod est impossibile.
Si autem est creatura, omnis autem creatura est finita; ergo operatio illa est finita; ergo per eam infinita non cognoscuntur.
Sed dicebat, quod quamvis illa operatio sit finita, habet tamen respectum ad infinita.
Sed contra: illa relatio qua ad infinita refertur, aut est creatura, aut creator; et proceditur post eodem modo ut supra.
Praeterea, si anima christi scit infinita; cum omne quod cognoscitur, per aliquam speciem cognoscatur, aut cognoscet illa infinita per speciem infinitam, aut per finitam.
Sed non per speciem infinitam, quia nulla species creata est infinita. Si autem per finitam, finita autem species non est infinitorum ratio, impossibile erit quod anima christi infinita cognoscat.
Sed dicebat, quod species qua cognoscit anima christi, quamvis sit creata, habet tamen ex unione verbi dei quod sit infinitorum ratio cognoscendi. Sed contra: unio verbi dei non elevat aliquam creaturam ultra terminos creaturae: quod enim est creatum, nullo modo potest fieri increatum. Sed hoc est ultra terminos creaturae quod aliquid sit infinitorum ratio. Ergo ad hoc non elevatur per unionem aliqua species creata.
Praeterea, Isidorus dicit, quod homo assumptus non aequabatur verbo neque in scientia neque in aliquo alio. Ergo nec in numero scitorum; ergo etc..
Praeterea, duae quantitates aequales secundum longitudinem, quamvis non aequales secundum latitudinem, possumus aliquo modo dicere esse aequales. Sed sicut quantum dicitur esse magnum pluribus dimensionibus, ita scientia dicitur esse magna ex diversis rationibus; tum propter multitudinem scitorum, tum propter claritatem cognitionis. Si igitur scientia animae christi aequatur scientiae divinae in numero scitorum, quamvis non in limpiditate vel claritate cognitionis, poterit dici quod scientia animae christi sit aequalis aliquo modo divinae scientiae; quod videtur absurdum, ut creatura in aliquo aequetur creatori.
Praeterea, christus cum natura nostra assumpsit illos defectus, qui non impediebant finem assumptionis, scilicet nostram redemptionem. Sed nescientia multarum rerum nunquam impedivisset redemptionem nostram: utpote si christus nescisset quot lapilli sunt in fundo alicuius fluminis. Ergo non est dicendum quod christus omnia sciverit.
Sed dicebat, quod quamvis talium cognitio non iuvet ad finem nostrae redemptionis, tamen horum nescientia impediret christi perfectionem. Sed contra: sicut nescientia repugnat perfectioni animae, ita fames et sitis perfectioni corporis. Sed christus assumpsit famem et sitim propter hoc quod non obviabant nostrae redemptioni. Ergo pari ratione multorum nescientiam assumere debuit.
Praeterea, Ambrosius, dicit: omnis natura suis certis limitibus comprehenditur.
Sed nullum tale se extendit ad infinita. Ergo anima christi non cognoscit infinita.
Praeterea, sicut scientia dicitur esse infinita extensione, in quantum infinita cognoscit; ita intensive, in quantum in infinitum limpide cognoscit. Sed scientia christi non fuit infinita intensive, quia sic in limpiditate aequaretur divinae scientiae. Ergo nec fuit infinita extensive; ergo nec scivit infinita, nec omnia quae deus scit.
Sed contra. Est quod dicitur apocal.
Cap. V, 12, super illud: dignus est agnus...
Accipere sapientiam, Glossa: omnium cognitionem quae deus novit. Ergo anima christi scit omnia quae deus scit.
Praeterea, uno infinito possibile est infinita cognoscere, quia et deus sua essentia, quae est infinita, infinita cognoscit. Sed anima christi videt verbum, quod est infinitum, et per verbum videt alia. Ergo potest scire infinita.
Praeterea, Coloss. I, 19, dicitur, quod in christo placuit omnem divinitatis plenitudinem inhabitare. Sed hoc non esset, nisi haberet omnium notitiam quae deus novit. Ergo anima christi scit omnia quae deus scit.
Praeterea, quidquid alicui creaturae communicari potest, animae christi communicatum est. Sed habere omnium notitiam est creaturae communicabile; quia, secundum philosophum, intellectus possibilis est in potentia ad omnia intelligibilia. Ergo animae christi communicatum est ut omnia videret in verbo.
Responsio. Dicendum, quod ad evidentiam huius quaestionis oportet intelligere quid est dictu aliquid in verbo videre.
Sciendum igitur, quod nihil potest videri in aliquo nisi illo modo quo est in illo.
Contingit autem aliqua multa esse in uno dupliciter.
Uno modo divisim et pluraliter; sicut plures formae resplendent in speculo unaquaeque divisim, et sic plures homines sunt in domo. Alio modo uniformiter et simpliciter; sicut plures effectus virtute sunt in causa, ut etiam conclusiones in principio, et membra in semine.
Quicumque igitur aliquid intuetur, consequens est ut et illa videat quae in eo sunt multipliciter et divisim, eo quod unumquodque eorum sibi offertur sicut et illud unum in quo continentur; et pro tanto qui videt speculum, videt formas in speculo resultantes. Sed qui videt aliquid unum, non oportet quod videat omnia quae in eo sunt uniformiter sive unite, nisi quando totam virtutem illius unius comprehendit; sicut qui videt aliquod principium, non oportet quod videat omnes conclusiones virtute in eo existentes, nisi forte illud comprehendat.
Res autem creatae sunt in deo, non quidem multipliciter, sed unite, ut dionysius dicit.
Unde cum dicitur res esse in deo, magis assimilatur illi modo quo effectus sunt in causa vel conclusiones in principio, quam modo illi quo formae sunt in speculo.
Et ideo non oportet quod quicumque videt verbum, videat omnia quae verbum in seipso videt, ut quidam dixerunt, afferentes exemplum de formis speculi quae videntur speculo viso. Ipsum enim verbum se comprehendit; unde omnia quae in eo virtualiter et unite sunt, cognoscit, se videns.
Intellectus autem creati, qui verbum non comprehendunt, non oportet quod videndo verbum, omnia videant quae in verbo sunt. Sed tamen in hoc anima christi maiori praerogativa gaudet quam intellectus aliquis creatus; videt enim in verbo omnia praesentia, praeterita et futura.
Cuius ratio est, quia, cum deus sit principium omnium rerum et finis; duplex habitudo ipsius ad creaturas invenitur: una secundum quam omnia a deo procedunt in esse; alia secundum quam ad eum ordinantur ut in finem: quaedam per viam assimilationis tantum, sicut irrationales creaturae; quaedam vero tam per viam assimilationis, quam etiam pertingendo ad ipsam divinam essentiam. Cuilibet enim naturae procedenti a deo inditum est ut in bonum tendat per suam omnem operationem.
In cuiuslibet autem boni consecutione creatura deo assimilatur; sed creaturae rationales super hoc habent ut sua operatione ad ipsum deum cognoscendum et amandum pertingant; unde prae ceteris creaturis beatitudinis sunt capaces.
In utraque autem praedictarum habitudinum invenitur creaturas creator excedere.
Quantum ad primam quidem, quia super omnia quae deus fecit, adhuc posset alia dissimilia facere, et novas species et nova genera, et alios mundos; nec unquam id quod factum est, facientis virtutem adaequare potest.
Quantum vero ad secundam, quia creatura quantumcumque fiat boni particeps, nunquam tamen pertingit ad hoc quod dei bonitatem adaequet. Quantumcumque etiam creatura rationalis deum cognoscat et amet, nunquam tamen ita perfecte eum cognoscit et amat, quantum ipse diligibilis et cognoscibilis est.
Sicut autem creaturae imperfecte essent, si a deo procederent, et in deum non reordinarentur; ita imperfectus esset creaturarum a deo exitus, nisi reditio in deum exitum adaequaret. Et ideo unaquaeque creatura, quantumcumque participat de esse, tantum participat de bonitate. Unde et oportet ut excellentissimi intellectus creati tantum deum cognoscant, ut eorum cognitio adaequetur processui creaturarum a deo.
Procedunt autem a deo res et per viam naturae, et secundum ordinem gratiae.
Unde intellectus creati qui sunt in summo creaturarum constituti secundum conditionem naturae, omnium naturalium in deo et ex deo cognitionem accipiunt, scilicet Angeli.
Christus vero constitutus est super omnem creaturam etiam quantum ad dona gratiae, quia de plenitudine eius omnes nos accipimus gratiam pro gratia ut dicitur ioh. I, 16; et ideo in deo ipse accepit cognitionem omnium eorum quae a deo secundum quodcumque tempus procedunt, non solum secundum ordinem naturae, sed etiam secundum ordinem gratiae.
Scit igitur anima christi omnes creaturas, non solum quantum ad naturales proprietates, quod et Angeli habent, sed etiam secundum quod substant divinae providentiae ordinatae in finem salutis humanae et donorum gratiae: et ideo scit omnia singularia, et omnes singulares actus omnium, et etiam cordis abscondita; quod de nulla alia creatura dicere oportet.
Et tamen quia non pertingit ad comprehendendam ipsam divinam infinitatem, adhuc remanet deo facultas multa alia faciendi quam ea quae anima christi cognoscit.
Ad primum igitur dicendum, quod huic rationi communiter respondetur, quod deus scit quaedam scientia visionis, scilicet quae sunt, erunt vel fuerunt: et haec non sunt infinita, supposito principio et fine mundi; quae quidem deus sola dicitur videre, quia visio est eorum quae in se subsistunt extra intellectum videntis. Quaedam vero scit scientia simplicis intelligentiae, scilicet illa quae potest facere, quamvis nunquam sint futura; et haec sunt infinita. Et dicitur ista intelligere ea ratione qua intellectus potest sibi formare quidditates eorum quae extra eum non existunt.
Anima igitur christi videt in verbo omnia praesentia, praeterita et futura, non tamen omnia quaecumque deus potest facere; et ita non sequitur quod sciat infinita.
Sed ista responsio non solvit vim rationis.
Supposito enim quod generatio in futurum in infinitum duraret (quod deus facere posset), constat quod infiniti homines essent futuri, et omnes deus cognosceret scientia visionis. Unde si anima christi sciret omnia quae deus scit scientia visionis, sequeretur quod sciret infinita quamvis non cognosceret omnia quae deus facere potest: specierum finitarum potest facere infinitas alias species, et in singulis speciebus infinita individua, sicut patet praecipue in proportionibus numerorum.
Si enim in una specie proportionis accipiantur individua, in infinitum multiplicantur; ut puta in specie dupli est proportio duorum ad unum, quatuor ad duo, sex ad tria, et sic in infinitum; et iterum super proportionem dupli est alia species, triplum et deinde quadruplum, et deinde quintuplum et sic in infinitum; et tamen unaquaeque illarum continet individua infinita in potentia.
Unde si generatio etiam futura in infinitum secundum has species finitas quae modo sunt duraret, adhuc plura deus posset facere, quia posset facere novas species, et hoc in infinitum.
Et sic patet quod non est eiusdem rationis dicere, animam christi cognoscere infinita, et cognoscere omnia quae deus potest facere.
Item deus cognoscendo scientia visionis omnes creaturas, comprehendit eas: et sic scit quidquid est in creaturarum potentia. In potentia autem creaturarum est infinitum, sicut patet in divisione continui, et in augmento numerorum.
Unde cum anima christi etiam creaturas comprehendat, scit infinita quae sunt in creaturis in potentia.
Et praeterea, si animae damnatorum sunt perpetuae, et in eis cogitationes erunt volubiles, quarum nullam deus ignorat; deus etiam nunc scit scientia visionis infinita futura. Unde si anima christi sciat omnia quae scit deus scientia visionis, oportet dicere, quod sciat infinita.
Et ideo aliter dicendum est, quod in rebus invenimus aliquid quod simpliciter est et modis omnibus infinitum, sicut deus; aliquid autem quod est modis omnibus finitum, sicut res materiales; aliquid autem quod est modo quodam finitum, et modo quodam infinitum: sicut quaelibet substantia immaterialis, est quidem finita in quantum habet esse limitatum ad propriam naturam, eo quod nulla creata substantia, quamvis immaterialis, est esse suum, sed esse participat: est tamen infinita per remotionem illius terminationis secundum quam forma terminatur ex hoc ipso quod in materia recipitur, cum omne receptum sit in recipiente secundum modum recipientis.
Secundum igitur quod aliqua res est infinita, secundum hoc per suam actionem comparatur ad infinitum.
Illud enim quod est infinitum secundum esse et propter immaterialitatem, ut deus, per operationem suam, comparatur ad infinitum et secundum materiam sive quantitatem, et secundum naturam speciei vel generis.
Unde deus potest cognoscere infinita individua et infinitas species; quia cognoscit omnia quae potest facere, et potest in infinitum novas species facere.
Et praeter hoc, cum aliquid secundum hoc agat quod est actu, sicut esse dei est infinitum, ita et eius actio habet efficaciam infinitam.
Res autem materialis neutro modo habet comparationem ad infinita; neque scilicet ad infinita secundum quantitatem vel materiam, neque ad infinita secundum speciem. Sicut patet in visu, qui est virtus quaedam materialis, et ideo non potest quamlibet speciem cognoscere, sed determinatam, scilicet colorem; nec potest infinita cognoscere nisi per successionem: eo quod cum sit materialis, actio eius materialis est, et attingit ad ea quae sunt infinita secundum quantitatem continuam vel discretam, quae est infinitas materialis, eo modo quo sunt infinita, scilicet numerando partem post partem: et ideo impossibile est quod unquam perveniat ad cognitionem infinitorum etiam individuorum.
Et quia intellectus noster in statu isto a sensu accipit, inde est quod nec ipse infinita hoc modo cognoscere potest.
Substantiae vero immateriales, quae sunt quodammodo finitae et quodammodo infinitae, quia esse finitum habent, oportet quod earum operatio et sit efficaciae finitae, et comparetur ad naturas finitas; quia vero immateriales sunt, ideo earum operatio se extendit ad infinita materialiter.
Unde etiam intellectus noster, ut dicit Commentator in III de anima, ostenditur quodammodo infinitus, in quantum cognoscit universale, in quo infinita singularia cognoscuntur; sed hoc deficit quod species universalis quam intellectus apprehendit, ut puta hominis, non est perfecta ratio cognoscendi quodlibet singulare in sua singularitate.
Si autem esset: tunc intellectus noster, dato quod essent infiniti homines in actu cognosceret infinita materialiter per unam naturam finitam, quae est humana natura. In infinitis enim hominibus quamvis sit infinitum secundum quantitatem vel materiam, non est tamen infinitum secundum speciem: quod patet ex hoc quod adhuc extra infinitos homines possunt esse aliae species; proprium autem obiectum intellectus est natura speciei, non autem materia.
Similiter qui cognosceret per animalis naturam omnes species animalis in sua specialitate, dato etiam quod species animalis essent in actu infinitae, adhuc cognosceret infinitas species, sed finitam naturam, quia praeter naturam animalis adhuc est natura lapidis.
Ita igitur, cum anima christi cognoscat verbum, quod est sufficiens ratio cognoscendi omnia individua in sua singularitate, et omnes species in sua specialitate; nihil prohibet, quamvis sit finita secundum esse, quin cognoscat infinita; non tamen comprehendere naturam infinitam.
Ad secundum dicendum, quod ex unione ad verbum anima christi non elevatur ultra limites creaturae; unde nec fit infinita, nec habens virtutem infinitam, nec eius operatio per se est infinita, quamvis infinita cognoscat. Cognoscit enim illa infinita finita efficacia; unde non remanet infinita nisi materialiter.
Et per hoc etiam patet solutio ad tertium.
Ad quartum dicendum, quod comprehensio infiniti non potest esse nisi per actionem quae sit efficaciae infinitae. Tunc enim ipse deus comprehenditur ab intellectu aliquo, quando intellectus tantam habet efficaciam in intelligendo, quantam habet deus ut intelligatur; unde non potest comprehendi nisi ab intellectu increato. Sed cognitio infinitorum non requirit efficaciam infinitam in operatione intellectus, ut ex dictis patet; et ideo ratio non sequitur.
Ad quintum et sextum patet solutio ex dictis.
Ad septimum dicendum, quod anima christi cognoscit infinita modo praedicto per speciem increatam, id est per ipsam essentiam divinam; quae quidem cum infinita sit, nihil prohibet quin sit infinitorum ratio.
Ad octavum patet responsio ex dictis.
Ad nonum dicendum, quod homo assumptus non aequatur verbo in numero scitorum, quamvis sciat infinita; quia adhuc non sequitur quod sciat omnia illa quae deus potest facere, ut ex dictis patet. Dato etiam quod omnino sciret omnia quae scit verbum, adhuc non aequaretur in numero scitorum quantum ad modum sciendi, quamvis esset aequalis numerus scitorum utrobique.
Ad decimum dicendum, quod quantitati dimensivae quaelibet dimensio per se competit; et ideo secundum quamcumque unum corpus alteri aequetur, potest dici ei esse aequale.
Sed scientiae quantitas quae attenditur penes numerum scitorum, est ei quasi per accidens et materialis, et praecipue quando in multis scitis est una ratio sciendi; secus enim esset, si diversis rationibus cognoscerentur.
Sed illa quantitas quae est ex efficacia cognitionis, scientiae per se competit, quia quantitas talis attenditur secundum exitum operationis intellectualis ab intellectuali virtute; et ideo non est simile.
Ad undecimum dicendum, quod filius dei non assumpsit omnes illos defectus qui ei potuerunt inesse sine impedimento humanae redemptionis; sed hoc est verum quod illos tantum assumpsit quorum assumptio ad redemptionem humani generis competens erat.
Et tamen quaecumque nescientia esset defectus redemptionem humani generis impediens; quia in redemptore, per quem gratia et veritas in totum humanum genus diffundenda erat, requirebatur plenitudo gratiae et veritatis, cui quilibet scientiae defectus praeiudicare poterat.
Ad duodecimum dicendum, quod christus per infirmitatem corporis venit infirmitatem animae sanare, quae consistit in defectu gratiae et cognitionis; unde quamvis defectus corporales assumpserit, defectum tamen scientiae et gratiae nullo modo assumere debuit.
Ad decimumtertium patet responsio ex dictis.
Ad decimumquartum dicendum, quod quantitas extensionis, ut ex dictis patet, est scientiae accidentalis; quantitas autem intensiva est ei essentialis, ut ex dictis patet; et ideo non est simile.