▾
Thomas Aquinas, De Veritate
⎗←→⎘
▾
Quarto quaeritur utrum gratia capitis conveniat christo secundum humanam naturam.
Et videtur quod non.
Capitis enim est influere in membra. Sed christus non influit in homines secundum humanam naturam per spiritualem influxum, qui praecipue ad animas pertinet; quia, sicut dicit Glossa Augustini, ioann., V, 21, per verbum dei vivificantur animae; sed per verbum carnem factum vivificantur corpora. Ergo christus secundum humanam naturam non est caput ecclesiae.
Sed dicendum, quod christus influit in animas effective secundum divinam naturam, sed dispositive secundum humanam. Sed contra: ministri ecclesiae, in quantum sacramenta dispensant, ad vitam spiritualem disponunt: nam sacramentum est causa dispositiva gratiae. Sed ministri ecclesiae non dicuntur ecclesiae caput. Ergo nec christus secundum hoc caput ecclesiae dicetur.
Praeterea, ecclesia fuisset etiamsi homo non peccasset. Non autem verbum dei humanam naturam assumpsisset, ut dicit quaedam Glossa, super illud I Tim. I, vers. 15, christus iesus venit in hunc mundum etc.. Ecclesia autem sine capite esse non potest. Ergo christus non est caput ecclesiae secundum humanam naturam.
Sed diceretur, quod homine non peccante, christus fuisset caput ecclesiae in quantum est verbum dei; post peccatum autem in quantum est verbum caro factum. Sed contra: ad plenam reparationem humani generis requiritur quod homo non sit debitor suae salutis alicui cui prius non fuisset; et propter hoc, ut Anselmus dicit in Lib. Cur deus homo, reparatio per Angelum fieri non potuit. Sed si christus ante peccatum fuisset caput ecclesiae solum in quantum est verbum, homo ante peccatum nulli creaturae debitor fuisset pro sua salute; est autem post peccatum debitor christo secundum humanam naturam, si secundum eam est caput. Ergo videtur quod non sit plena reparatio humani generis facta; quod est inconveniens.
Praeterea, boni Angeli et homines ad unam ecclesiam pertinent. Unius autem ecclesiae unum est caput. Cum ergo christus non sit caput bonorum Angelorum, qui nunquam peccaverunt, nec sunt ei in natura conformes, videtur quod nec hominum caput secundum humanam naturam existat.
Praeterea, caput est corporis membrum.
Sed christus, ut videtur, non est membrum ecclesiae, quia membrum partialitatem quamdam importat, et per consequens imperfectionem.
Ergo christus non est caput ecclesiae.
Praeterea, secundum philosophum in III de animalibus: cor est principium sensuum et motus et vitae. Si igitur ratione spiritualis influentiae christo aliquod nomen debetur, magis debetur ei nomen cordis quam capitis; praecipue cum caput a corde recipiat, christus autem a nullo ecclesiae membro.
Praeterea, ecclesia est congregatio fidelium.
Sed christus non habuit fidem. Si ergo christus sit caput ecclesiae, non erit caput conforme membris; quod est contra rationem capitis.
Praeterea, caput non est posterius membris.
Sed multa membra ecclesiae praecesserunt christum. Ergo christus non est caput ecclesiae.
Sed diceretur, quod quamvis christus non esset tunc in rerum natura, erat tamen in fide patrum. Contra: christus, secundum quod est caput ecclesiae, gratiam membris ecclesiae infundit. Si ergo ad rationem capitis sufficit quod christus sit in fide credentium, videtur quod aequalis copia gratiae fuerit in veteri testamento sicut in novo, quod est falsum.
Praeterea, quod non est, non potest agere. Sed christus quando erat in fide patrum tantum, non habebat esse in seipso secundum humanam naturam. Ergo non poterat influere, et ita non poterat esse caput.
Praeterea, omnis propositio cuius subiectum est res rationis et praedicatum est res naturae, est falsa; sicut si dicatur, quod genus vel species currit. Sed christus, secundum quod est in fide, significatur ut res rationis.
Cum igitur esse caput vel influere dicat rem naturae, videtur quod haec propositio sit falsa: christus, secundum quod est in fide, est caput ecclesiae.
Praeterea, unius corporis unum est caput.
Sed christus est caput ecclesiae secundum divinitatem. Non ergo secundum humanitatem.
Praeterea, capitis non est caput. Sed caput christi est deus; I Cor. XI, 3. Ergo christus non est caput ecclesiae.
Praeterea, de ratione capitis est quod habeat omnes sensus qui sunt in corpore, ut dicit Augustinus ad Dardanum.
Sed aliquis sensus spiritualis est in ecclesia qui non in christo, scilicet fides et spes. Ergo christus non est caput ecclesiae.
Praeterea, Ephes. I, 22, super illud: ipsum dedit caput supra omnem ecclesiam, dicit Glossa; illi subiiciuntur tamquam capiti a quo habent originem.
Non tamen habent originem homines et Angeli a christo secundum humanam naturam, sed secundum divinam. Ergo christus non est caput ecclesiae secundum humanam naturam, sed secundum divinam.
Praeterea, Augustinus dicit in libro LXXXIII quaestionum, quod illuminare animas est actus soli deo conveniens.
Ergo non convenit christo secundum humanam naturam. Ergo christus secundum humanam naturam non est caput ecclesiae.
Sed contra. Ephes. I, 22, super illud: ipsum dedit caput super omnem ecclesiam, dicit Glossa: secundum humanitatem.
Praeterea, capitis ad corpus est unio secundum conformitatem naturae. Non autem est conformitas christi ad ecclesiam secundum divinam naturam, sed secundum humanam naturam est caput ecclesiae.
Respondeo. Dicendum, quod in spiritualibus caput dicitur per transumptionem a capite corporis naturalis: et ideo consideranda est habitudo capitis ad membra, ut appareat qualiter christus sit ecclesiae caput.
Invenitur autem caput ad alia membra esse in duplici habitudine: scilicet distinctionis et conformitatis.
Distinctionis quidem quantum ad dignitatem, quia caput plene possidet omnes sensus, non autem alia membra.
Secundo ratione gubernationis, quia caput omnia alia membra in suis actibus gubernat et regulat tam per sensus exteriores quam per interiores, qui in capite sedem habent.
Tertio ratione causalitatis: nam caput influit omnibus membris sensum et motum: unde et medici dicunt, nervos a capite originem ducere, et quidquid pertinet ad vires animales apprehensivas et motivas.
Invenitur etiam triplex conformitas capitis ad membra.
Prima quidem secundum naturam; nam caput et cetera membra partes sunt unius naturae.
Secunda ratione ordinis; est enim quaedam unio ordinis inter caput et membra, in quantum membra subserviunt sibi invicem, secundum quod dicitur I corinth. XII, 14 sqq..
Tertia est ratione continuitatis; nam caput ceteris membris in corpore naturali continuatur.
Secundum has ergo conformitates et distinctiones, nomen capitis diversimode secundum metaphoram diversis attribuitur.
Quaedam enim sunt inter quae est conformitas secundum naturam: et in his alicui eorum nomen capitis attribuitur ratione solius eminentiae seu dignitatis, sicut dicitur leo caput esse animalium, vel civitas aliqua caput regni, ratione suae dignitatis: isa. VII, 8: caput syriae Damascus.
Quaedam vero habent conformitatem ad invicem secundum ordinis unionem, quia scilicet ad unum finem ordinantur: et istis attribuitur nomen capitis ratione gubernationis, quae est per ordinem ad finem; et sic principes dicuntur capita populi, secundum illud Amos VI, 1: optimates capita populorum.
Sed ubi est continuitas, dicitur caput ratione influentiae, sicut fons dicitur caput fluminis.
Et istis tribus modis christus secundum humanam naturam dicitur ecclesiae caput.
Est enim eiusdem naturae secundum speciem cum ceteris hominibus; et sic competit ei caput ratione dignitatis, secundum quod gratia in eo abundantior invenitur. Est etiam in ecclesia invenire ordinis unitatem, secundum quod membra ecclesiae sibi invicem deserviunt, et ordinantur in deum; et sic christus dicitur ecclesiae caput ut gubernator. Est etiam in ecclesia continuitas quaedam ratione spiritus sancti, qui unus et idem numero totam ecclesiam replet et unit; unde etiam et christus secundum humanam naturam dicitur caput ratione influentiae.
Sed ad spiritualem sensum et modum potest aliquis intelligi influere dupliciter.
Uno modo sicut principale agens: et sic solius dei est influere gratiam in membra ecclesiae.
Alio modo instrumentaliter: et sic etiam humanitas christi causa est influentiae praedictae; quia, ut Damascenus dicit, sicut ferrum urit propter ignem sibi coniunctum, ita actiones humanitatis christi erant propter divinitatem unitam, cuius quasi organum erat ipsa humanitas.
Et hoc ad rationem capitis sufficere videtur.
Nam et caput naturalis corporis non influit in membra nisi ratione latentis virtutis.
Christus tamen secundum duas ultimas conditiones capitis potest dici caput Angelorum secundum humanam naturam, et caput utrorumque secundum divinam; non autem secundum primam, nisi accipiatur communitas quantum ad naturam generis, secundum quod homo et Angelus in natura rationali conveniunt, et ulterius communitas analogiae, secundum quod filio cum omnibus creaturis commune est a patre accipere, ut basilius dicit, ratione cuius dicitur primogenitus omnis creaturae, coloss.
I, vers. 15.
Ut ergo proprie loquamur, christus totus secundum utramque naturam simul est caput totius ecclesiae secundum tres conditiones praedictas; et per has tres conditiones apostolus probat, ad Coloss. I, 18-20, christum ecclesiae caput, sic dicens: ipse est caput corporis ecclesiae, qui est principium, primogenitus ex mortuis, ut sit in omnibus ipse primatum tenens, quoad gubernationem; quia in ipso complacuit omnem plenitudinem habitare, quoad dignitatem; et per eum reconciliare omnia, quoad influentiam.
Ad primum ergo dicendum, quod vivificare tam animas quam corpora attribuitur divinitati verbi sicut principaliter agenti, humanitati vero sicut instrumento. Attribuitur tamen vita animarum divinitati verbi, et vita corporum humanitati, per quamdam appropriationem, ut attendatur conformitas inter caput et membra; sicut dicitur quod passio est causa remissionis culpae, et resurrectio causa iustificationis.
Ad secundum dicendum, quod alii ministri ecclesiae non disponunt nec operantur ad spiritualem vitam quasi ex propria virtute, sed virtute aliena; christus autem virtute propria.
Et inde est quod christus poterat per seipsum effectum sacramentorum praebere, quia tota efficacia sacramentorum in eo originaliter erat; non autem hoc possunt alii qui sunt ecclesiae ministri; unde non possunt dici caput, nisi forte ratione gubernationis, sicut quilibet princeps dicitur caput.
Ad tertium dicendum, quod supposita illa opinione, quod christus non fuisset incarnatus, si homo non peccasset; christus ante peccatum fuisset caput ecclesiae secundum divinam naturam solum; sed post peccatum oportet quod sit ecclesiae caput etiam secundum humanam.
Nam per peccatum natura humana vulnerata est, et ad sensibilia demersa, ut ad invisibilem verbi gubernationem non sit sufficienter idonea. Unde oportuit medicinam vulneri adhiberi per humanitatem christi, per quam christus satisfecit; et oportuit quod visibilem naturam assumeret, ut per visibilem gubernationem ad invisibilia homo revocaretur.
Ad quartum dicendum, quod humana natura quamdam infinitatem dignitatis sortitur ex hoc ipso quod divinae unita est in persona; ut non sit iniuriosum homini quod christo secundum humanam naturam debitor efficiatur suae salutis, quia humana natura operatur per virtutem divinae, ut dictum est in corp., art.; unde et una veneratione christum in utraque natura veneramur, scilicet latria.
Ad quintum dicendum, quod christus non solum secundum divinam naturam, sed etiam secundum humanam, est Angelorum caput; quia eos illuminat secundum humanam naturam, ut dionysius dicit, VI capit. De divin.
Nominibus, unde et ad Coloss. I, 16, dicitur, quod ipse est caput omnis principatur et potestatis.
Sed tamen humanitas christi aliter se habet ad Angelos quam ad homines quantum ad duo.
Primo quantum ad naturae conformitatem, per quam est in eadem specie cum hominibus, non autem cum Angelis.
Secundo quantum ad finem incarnationis; quae quidem principaliter facta est propter hominum liberationem a peccato; et sic humanitas christi ordinatur ad influentiam quam facit in homines, sicut ad finem intentum; influxus autem in Angelos non est ut finis incarnationis, sed ut incarnationem consequens.
Ad sextum dicendum, quod christus ab apostolo, expresse dicitur ecclesiae membrum I corinth. XII, 27: vos estis corpus christi et membrum de membro. Dicitur autem membrum ratione distinctionis ab aliis ecclesiae membris. Distinguitur autem ab aliis membris ratione suae perfectionis, quia in christo est universaliter gratia, non autem in aliquo aliorum; sicut et caput corporis naturalis ab aliis membris distinguitur. Unde non oportet quod christo attribuatur aliqua imperfectio.
Ad septimum dicendum, quod cor est membrum latens, caput autem apparens; unde per cor potest significari divinitas christi, vel spiritus sancti; per caput autem ipse christus secundum naturam visibilem, cui natura divinitatis invisibilis influit.
Ad octavum dicendum, quod christus habuit cognitionem perfectam eorum de quibus alii fidem habent; et ita quantum ad cognitionem aliis conformatur sicut perfectum imperfecto.
Talis autem conformitas inter caput et membrum attenditur.
Ad nonum dicendum, quod christus, secundum quod homo, mediator est inter deum et homines, ut dicitur I Tim. II, 5. Unde, sicut deus dupliciter nos iustificare dicitur, principaliter scilicet per actionem suam, in quantum est causa efficiens nostrae salutis, et etiam per operationem nostram in quantum est finis a nobis cognitus et amatus; ita etiam christus, secundum quod homo, dupliciter nos iustificare dicitur.
Uno modo secundum suam actionem, in quantum nobis meruit et pro nobis satisfecit; et quantum ad hoc non poterat dici caput ecclesiae ante incarnationem.
Alio modo per operationem nostram in ipsum secundum quod dicimur per fidem eius iustificari; et per hunc modum etiam poterat esse caput ecclesiae ante incarnationem secundum humanitatem.
Utroque autem modo est caput ecclesiae secundum divinitatem, et ante et post.
Ad decimum dicendum, quod quia nondum erat meritum christi in actu, nec satisfactio ante incarnationem; ideo non erat tanta gratiae plenitudo sicut et post.
Ad undecimum dicendum, quod christo convenit ratio capitis non solum per actionem suam sed per actionem nostram in ipsum; unde ratio non sequitur.
Ad duodecimum dicendum, quod esse caput vel influere per operationem nostram in ipsum, in quantum in eum credimus, non est praedicatum quod sit res naturae, sed quod sit res rationis; unde ratio non sequitur.
Ad decimumtertium dicendum, quod deus et homo unus est christus; unde per hoc quod christus est caput secundum humanitatem et secundum divinitatem, non sequitur quod ecclesia habeat duo capita.
Ad decimumquartum dicendum, quod non secundum eamdem rationem omnino dicitur deus caput christi, et christus caput ecclesiae; unde ratio procedit quasi ex aequivocatione.
Ad decimumquintum dicendum, quod quidquid est perfectionis in fide et spe, totum convenit christo: solum autem quantum ad id quod imperfectionis est, de ipso negatur.
Ad decimumsextum dicendum, quod licet christus uno modo sit caput secundum divinitatem, non tamen removetur quin sit caput alio modo secundum humanitatem: quia ab ipso christo secundum humanitatem, spiritualem originem sumimus, secundum illud Io. I, 16: de plenitudine eius omnes accepimus.
Ad decimumseptimum dicendum, quod solius dei est illuminare animas principaliter et effective; sic autem humanitas christi spiritualiter non influit in nos, sed alio modo, ut dictum est.