Caput VI.

12. De laude liberi arbitrii. Inscrutabilis quaestio. Item quod adversus Manichaeos laudant liberum arbitrium, adhibentes propheticum testimonium, Si volueritis et audieritis me, quae bona sunt terrae edetis; si autem nolueritis et non audieritis me, gladius vos consumet (Isai. I, 19 et 20) : quid eis hoc prodest? quandoquidem non tam contra Manichaeos defendunt, quam contra Catholicos extollunt liberum arbitrium. Sic enim volunt intelligi quod dictum est, Si volueritis et audieritis me; tanquam in ipsa praecedente voluntate sit consequentis meritum gratiae; ac sic gratia jam non sit gratia, quae non est gratuita, cum redditur debita. Si autem sic intelligerent quod dictum est, Si volueritis, ut etiam ipsam bonam voluntatem illum praeparare confiterentur, de quo scriptum 0618A est, Proeparatur voluntas a Domino (Prov. VIII, sec. LXX) : tanquam catholici uterentur hoc testimonio, et non solum haeresim veterem Manichaeorum vincerent, sed novam Pelagianorum non conderent .

13. Quid eis prodest, quod in laude ipsius liberi arbitrii, «gratiam dicunt adjuvare uniuscujusque bonum propositum?» Hoc sine scrupulo acciperetur catholice dictum, si non in bono proposito meritum ponerent, cui merito jam merces secundum debitum, non secundum gratiam redderetur; sed intelligerent et confiterentur etiam ipsum bonum propositum, quod consequens adjuvat gratia, non esse potuisse in homine, si non praecederet gratia. Quomodo enim est hominis bonum propositum sine miserante prius Domino; cum ipsa sit bona voluntas, quae praeparatur a Domino? Quod autem cum dixissent, «gratiam quoque adjuvare uniuscujusque propositum bonum,» mox addiderunt, «non tamen reluctanti studium virtutis immittere:» posset bene intelligi, si non ab istis, quorum sensus notus est, diceretur. Reluctanti enim prius auditus divinae vocationis ipsa Dei gratia procuratur, ac deinde in illo jam non reluctante studium virtutis accenditur. Verumtamen in omnibus quae quisque agit secundum Deum, misericordia ejus praevenit eum (Psal. LVIII, 11) . Quod isti nolunt, quia non esse Catholici, sed Pelagiani volunt. Multum enim delectat impietatem superbam, ut etiam id quod cogitur confiteri a Domino datum, non sibi donatum videatur esse, sed redditum: ut scilicet filïi perditionis, non promissionis, ipsi credantur se bonos fecisse, et Deus jam bonis a se ipsis effectis, pro isto eorum opere debitum praemium reddidisse.

14. Ita namque illis tumor ipse aures cordis obstruxit, ut non audiant, Quid enim habes quod non accepisti (I Cor. IV, 7) ? non audiant, Sine me nihil potestis facere (Joan. XV, 5) : non audiant, Charitas ex Deo est (I Joan. IV, 7) : non audiant, Deus partitus est mensuram fidei (Rom. XII, 3) : non audiant, Spiritus ubi vult spirat (Joan. III, 8) ; et, Qui spiritu Dei aguntur, hi filii sunt Dei (Rom. VIII, 14) : non audiant, Nemo potest venire ad me, nisi fuerit ei datum a Patre meo (Joan. VI, 66) : non audiant quod Esdras scribit, Benedictus est Dominus patrum nostrorum, qui hoc dedit in cor regis, clarificare domum suam, quae est in Jerusalem (III Esdr. VIII, 28) : non audiant quod per Jeremiam dicit Dominus, Et timorem meum dabo in cor eorum, ut a me non recedant, et visitabo eos, ut bonos eos faciam (Jerem. XXXII, 40 et 41) : maximeque illud per Ezechielem prophetam, ubi prorsus Deus ostendit nullis se hominum bonis meritis provocari, ut eos bonos faciat, id est, obedientes mandatis suis; sed potius haec eis se retribuere bona pro malis, propter se ipsum hoc faciendo, non propter illos. Ait enim: Haec dicit Dominus Deus, Ego facio, non propter vos, domus Israel , sed propter nomen meum sanctum, quod 0619 profanastis in gentibus, quo intrastis illuc; et sanctificabo nomen meum magnum, quod profanatum est in gentibus, et profanastis in medio eorum: et scient gentes quia ego sum Dominus, dicit Adonai Dominus, cum sanctificatus fuero in vobis ante oculos eorum, et accipiam vos de gentibus, et congregabo vos ex omnibus terris, et inducam vos in terram vestram; et aspergam super vos aquam mundam, et mundabimini ab omnibus immunditiis vestris, et mundabo vos; et dabo vobis cor novum, et spiritum novum dabo in vobis; et auferetur cor lapideum de carne vestra, et dabo vobis cor carneum; et spiritum meum dabo in vobis, et faciam ut in justificationibus meis ambuletis, et judicia mea observetis et faciatis. Et post aliquanta per eumdem ipsum prophetam: Non propter vos, inquit, ego facio, dicit Dominus Deus; notum erit vobis: confundimini, et erubescite de viis vestris, domus Israel. Haec dicit Dominus Deus: In die quo mundabo vos ab omnibus iniquitatibus vestris, et constituam civitates, et aedificabuntur deserta, et terra exterminata operabitur , pro eo quod exterminata est ante oculos omnis praetereuntis. Et dicent: Terra illa exterminata, facta est sicut hortus voluptatis, et civitates desertae et exterminatae et effossae, munitae sederunt. Et scient gentes quaecumque relictae fuerint in circuitu vestro, quia ego Dominus aedificavi destructas, plantavi exterminatas. Ego Dominus locutus sum, et feci. Haec dicit Dominus: Adhuc hoc inquiram domui Israel ut faciam eis; multiplicabo eos sicut oves homines, sicut oves sanctas, sicut oves Jerusalem in diebus festis ejus: sic erunt civitates illae desolatae, plenae ovium hominum, et scient quia ego Dominus (Ezech. XXXVI, 22-38) .

15. Quid remansit pelli morticinae, unde possit inflari, et dedignetur, quando gloriatur, in Domino gloriari? Quid ei remansit, quando quidquid dixerit se fecisse, ut eo praecedente hominis merito ab homine exorto, Deus subsequenter faciat quo dignus est homo, respondebitur, reclamabitur, contradicetur, Ego facio, sed propter nomen meum sanctum, non propter vos ego facio, dicit Dominus Deus? Nihil sic evertit Pelagianos dicentes, gratiam Dei secundum merita nostra dari. Quod quidem ipse Pelagius, et si non corrigendo , tamen orientales judices timendo damnavit. Nihil sic evertit hominum praesumptionem dicentium, Nos facimus, ut mereamur cum quibus faciat Deus. Respondet vobis non Pelagius, sed ipse Dominus, Ego facio, et non propter vos, sed propter nomen meum sanctum. Quid enim potestis facere boni de corde non bono? Ut autem habeatis cor bonum, Dabo, inquit, vobis cor novum, et spiritum novum dabo vobis. Numquid potestis dicere, Prius 0620A ambulavimus in justificationibus ejus, et judicium ejus observavimus, et fecimus ut digni essemus, quibus gratiam suam daret? Quid enim boni faceretis homines mali; et quomodo ista bona faceretis, nisi boni essetis? Ut autem homines sint boni, quis facit, nisi ille qui dixit, Et visitabo eos, ut eos bonos faciam; et qui dixit, Spiritum meum dabo in vobis, et faciam ut in justificationibus meis ambuletis, et judicia mea observetis et faciatis? Itane nondum evigilatis? nondum auditis, Faciam ut ambuletis, faciam ut observetis, postremo, faciam ut faciatis? Quid adhuc vos inflatis? Nos quidem ambulamus, verum est; nos observamus, nos facimus: sed ille facit ut ambulemus, ut observemus, ut faciamus. Haec est gratia Dei bonos faciens nos, haec est misericordia ejus praeveniens nos. Quid merentur deserta, et exterminata, et effossa; quae tamen aedificabuntur, et operabuntur, et munientur? Numquid haec pro meritis desertionis, exterminationis, effossionis suae? Absit. Ista enim merita mala sunt, haec munera bona. Redduntur itaque malis bona: gratuita ergo, non debita; et ideo gratia. Ego, inquit Dominus, Ego Dominus. Nonne te ista vox comprimit, o humana superbia, quae dicis, Ego facio, ut merear a Domino aedificari atque plantari? Nonne audis, Non propter vos ego facio: Ego Dominus aedificavi destructas, plantavi exterminatas: Ego Dominus locutus sum, et feci: non tamen propter vos, sed propter nomen meum sanctum? Quis multiplicat sicut oves homines, sicut oves sanctas, sicut oves Jerusalem: quis facit ut civitates illae desolatae plenae sint ovium hominum, nisi ille qui sequitur et dicit, Et scient quia ego Dominus? Sed quibus ovibus hominibus implet, sicuti est pollicitus, civitates, utrum quas invenit, an quas facit? Psalmum interrogemus; ecce respondet, audiamus: Venite, adoremus et procidamus ei, et ploremus ante Dominum qui fecit nos; quia ipse est Deus noster, et nos populus pascuae ejus, et oves manus ejus (Psal. XCIV, 6 et 7) . Ipse igitur facit oves, quibus desolatas impleat civitates. Quid mirum? Quandoquidem illi unicae ovi dicitur, hoc est, Ecclesiae, cujus membra sunt omnes oves homines: Quoniam ego sum Dominus qui facio te. Quid mihi obtendis liberum arbitrium, quod ad faciendam justitiam liberum non erit, nisi ovis fueris ? Qui facit igitur oves homines, ipse ad obedientiam pietatis humanas liberat voluntates.

16. Sed quare istos homines oves facit, et istos non facit, apud quem non est acceptio personarum (Rom. II, 11) ? Ipsa est quaestio, quam beatus Apostolus curiosius quam capacius proponentibus ait, O homo, tu quis es ut respondeas Deo? Numquid dicit figmentum ei qui se finxit, Quare sic me fecisti (Id. IX, 20) ? Ipsa est quaestio, quae ad illam pertinet altitudinem, 0621 quam perspicere volens idem apostolus, quodam modo expavit, et exclamavit: O altitudo divitiarum sapientiae et scientiae Dei! quam inscrutabilia sunt judicia ejus, et investigabiles viae ejus! Quis enim cognovit sensum Domini? aut quis consiliarius ejus fuit? Aut quis prior dedit illi, et retribuetur ei? Quoniam ex ipso, et per ipsum, et in ipso sunt omnia: ipsi gloria in saecula saeculorum (Rom. XI, 33-36) . Non itaque istam scrutari audeant inscrutabilem quaestionem, qui meritum ante gratiam, et ideo jam contra gratiam defendentes, priores volunt dare Deo, ut retribuatur eis; priores utique dare quodlibet ex libero arbitrio, ut sit gratia retribuenda pro praemio: et sapienter intelligant, vel fideliter credant, etiam quod se putant, priores dedisse, ab illo ex quo sunt omnia, per quem sunt omnia, in quo sunt omnia, percepisse. Cur autem iste accipiat, ille non accipiat, cum ambo non mereantur accipere, et quisquis eorum acceperit , indebite accipiat, vires suas metiantur, et fortiora se non scrutentur (Eccli. III, 22) . Sufficiat eis scire quod non sit iniquitas apud Deum. Cum enim nulla merita invenisset Apostolus, quibus Jacob geminum apud Deum praecederet fratrem: Quid ergo dicemus, inquit? numquid est apud Deum iniquitas? Absit. Moysi enim dicit: Miserebor cui misertus ero; et misericordiam praestabo cui misericors fuero. Igitur non volentis, neque currentis, sed miserentis est Dei. Grata sit ergo nobis ejus gratuita miseratio, etiamsi haec profunda insoluta sit quaestio. Quae tamen eatenus solvitur, quatenus eam solvit idem apostolus, dicens: Si autem Deus volens ostendere iram et demonstrare potentiam suam, attulit in multa patientia vasa irae, quae perfecta sunt in perditionem, et ut notas faceret divitias gloriae suae in vasa misericordiae, quae praeparavit in gloriam (Rom. IX, 14-16, 22, 23) . Ira quippe non redditur, nisi debita, ne sit iniquitas apud Deum: misericordia vero etiam cum praebetur indebita, non est iniquitas apud Deum. Et hinc intelligunt vasa misericordiae, quam gratuita illis misericordia praebeatur, quod irae vasis cum quibus est eis perditionis causa et massa communis, ira debita et justa rependitur. Haec jam satis sint adversus eos, qui per arbitrii libertatem destruere volunt gratiae largitatem.