Caput IV.

6. Sed metuendum est ne ista omnia divina testimonia, et quaecumque alia sunt, quae sine dubitatione sunt plurima, in defensione liberi arbitrii, sic intelligantur, ut ad vitam piam et bonam conversationem, cui merces aeterna debetur, adjutorio et gratiae Dei locus non relinquatur; et audeat miser homo, quando bene vivit et bene operatur, vel potius bene vivere et bene operari sibi videtur, in se ipso, non in Domino gloriari, et spem recte vivendi in se ipso ponere, ut sequatur eum maledictum Jeremiae prophetae dicentis, Maledictus homo qui spem habet in homine, et firmat carnem brachii sui, et a Domino discedit cor ejus (Jerem. XVII, 5) . Intelligite, fratres, hoc propheticum testimonium. Quia enim non dixit propheta, Maledictus homo qui spem habet in se ipso; posset alicui videri ideo dictum esse, Maledictus homo qui spem habet in homine, ut nemo habeat spem in altero homine, sed in se. Ut ergo ostenderet sic se admonuisse hominem, ut nec in se ipso haberet spem; propterea cum dixisset, Maledictus homo qui spem habet in homine, mox addidit, et firmat carnem brachii sui. Brachium pro potentia posuit operandi. In nomine autem carnis intelligenda est humana fragilitas. Ac per hoc firmat carnem brachii sui, qui potentiam fragilem atque invalidam, id est humanam, sibi sufficere ad bene operandum putat, nec adjutorium sperat a Domino. 0886 Propterea subjecit , et a Domino discedit cor ejus. Talis est haeresis Pelagiana, non antiqua, sed ante non multum tempus exorta: contra quam haeresim cum fuisset diutius disputatum, etiam ad concilia episcopalia novissima necessitate perventum est; unde vobis, non quidem omnia, sed tamen aliqua legenda direxi. Nos ergo ad bene operandum spem non habeamus in homine, firmantes carnem brachii nostri: nec a Domino discedat cor nostrum; sed ei dicat, Adjutor meus esto, ne derelinquas me, neque despicias me, Deus salutaris meus (Psal. XXVI, 9) .

7. Proinde, charissimi, sicut superioribus testimoniis sanctarum Scripturarum probavimus, ad bene vivendum et recte agendum esse in homine liberum voluntatis arbitrium; sic etiam de gratia Dei, sine qua nihil boni agere possumus, quae sint divina testimonia videamus. Ac primum de ipsa vestra professione aliquid dicam. Neque enim congregaret vos ista societas, in qua continenter vivitis , nisi voluptatem conjugalem contemneretis. Hinc autem Domino loquenti cum dixissent discipuli, Si talis est causa hominis cum uxore, non expedit nubere; respondit eis, Non omnes capiunt verbum hoc, sed quibus datum est (Matth. XIX, 10, 11) . Numquid non liberum arbitrium Timothei est exhortatus Apostolus dicens, Contine te ipsum (I Tim. V, 22) ? Et in hac re potestatem voluntatis ostendit, ubi ait, non habens necessitatem, potestatem autem habens suae voluntatis, ut servet virginem suam. Et tamen, non omnes capiunt verbum hoc, sed quibus datum est. Quibus enim non est datum, aut nolunt, aut non implent quod volunt: quibus autem datum est, sic volunt ut impleant quod volunt. Itaque, ut hoc verbum, quod non ab omnibus capitur, ab aliquibus capiatur, et Dei donum est, et liberum arbitrium.

8. De ipsa quoque pudicitia conjugali nempe Apostolus ait, Quod vult faciat, non peccat si nubat (I Cor. VII, 37, 36) : et tamen etiam hoc Dei donum est, dicente Scriptura, A Domino jungitur mulier viro (Prov. XIX, 14) . Ideo Doctor Gentium et pudicitiam conjugalem per quam non fiunt adulteria, et perfectiorem continentiam per quam nullus concubitus quaeritur, sermone suo commendans, et hoc et illud donum Dei esse monstravit, scribens ad Corinthios, et admonens conjuges ne se invicem fraudent: quos cum admonuisset, adjecit, Vellem autem omnes homines esse sicut et me ipsum; quia utique ipse ab omni concubitu continebat: et continuo subjunxit, Sed unusquisque proprium donum habet a Deo; alius sic, alius autem sic (I Cor. VII, 7) . Numquid tam multa quae praecipiuntur in lege Dei, ne fornicationes et adulteria committantur, indicant aliud quam liberum arbitrium? Neque enim praeciperentur, nisi homo haberet propriam voluntatem, qua divinis praeceptis obediret. Et tamen Dei donum est, sine quo servari castitatis praecepta non possunt. Unde ait 0887 ille in libro Sapientiae: Cum scirem quia nemo esse potest continens nisi Deus det; et hoc ipsum erat sapientiae, scire cujus esset hoc donum (Sap. VIII, 21) . Ut autem ista non serventur castitatis sancta mandata, unusquisque tentatur a concupiscentia sua abstractus et illectus (Jacobi I, 14) . Ubi si dixerit, Volo servare, sed vincor a concupiscentia mea: respondet Scriptura libero ejus arbitrio, quod jam superius dixi, Noli vinci a malo, sed vince in bono malum. Quod tamen ut fiat, adjuvat gratia: quae nisi adjuverit, nihil lex erit nisi virtus peccati. Augetur enim concupiscentia, et majores vires accipit lege prohibente, nisi adjuvet spiritus gratiae. Hoc est quod dicit ille ipse Doctor Gentium: Aculeus autem mortis est peccatum; virtus vero peccati, lex. Ecce unde dicit homo, Volo legis servare mandatum, sed virtute concupiscentiae meae vincor. Et cum voluntas ejus convenitur, et dicitur, Noli vinci a malo; quid ei prodest, nisi gratia succurrente fiat? Quod ipse Apostolus secutus adjunxit: nam cum dixisset, virtus peccati lex, continuo subjecit, Gratias autem Deo, qui dat nobis victoriam per Dominum nostrum Jesum Christum (I Cor. XV, 56, 57) . Ergo et victoria qua peccatum vincitur, nihil aliud est quam donum Dei, in isto certamine adjuvantis liberum arbitrium.

9. Propter quod dicit et coelestis Magister, Vigilate, et orate, ne intretis in tentationem (Matth. XXVI, 41) . Ergo unusquisque contra suam concupiscentiam dimicans oret, ne intret in tentationem, id est, ne sit ab illa abstractus et illectus. Non autem intrat in tentationem, si voluntate bona vincat concupiscentiam malam. Nec tamen sufficit arbitrium voluntatis humanae, nisi a Domino victoria concedatur oranti, ne intret in tentationem. Quid vero evidentius quam Dei ostenditur gratia, ubi quod oratur accipitur? Si enim dixisset Salvator noster, Vigilate, ne intretis in tentationem; admonuisse tantummodo videretur hominis voluntatem: cum vero addidit, et orate, ostendit Deum adjuvare, ne intretur in tentationem. Dictum est libero arbitrio, Fili, noli deficere a disciplina Domini (Prov. III, 11) : et Dominus dixit, Ego rogavi pro te, Petre, ne deficiat fides tua (Luc. XXII, 32) . Homo ergo gratia juvatur, ne sine causa voluntati ejus jubeatur.