23

τῆς ἀληθείας σύμμαχον ἀκαταγώνιστον 15Β_102 σοφόν ἐπιχείρημα, τῶν οἰκείων ἀπαρχήν ποιήσομαι· ὡς ἐφοδικοῖς τοῖς ὑμετέροις ἐναβρυνόμενος.

α´. Εἰ τό σῶμα τῇ οἰκείᾳ φύσει ἀκίνητον· σῶμα δέ καί ἡ ψυχή, εἰ καί τό λεπτομερέστατον, ὥς φασι, καθό σῶμα, οὐ κινηθήσεται. Καί εἰ ταῦθ᾿ οὕτως ἔχει, πόθεν ἡμῖν ἡ κίνησις; Καί τοῦτο ἐπ᾿ ἄπειρον, ἕως οὗ ἔλθωμεν εἰς ἀσώματον κτίσμα. Εἰ δέ ἀπό τοῦ Θεοῦ φήσουσι κατά πρῶτον λόγον ἡμᾶς κινεῖσθαι· ἐπειδή τάς πλείους ἡμῶν κινήσεις ἀτόπους ἐπίσταμαι καί αἰσχράς, αἴτιον πάντως ἐξ ἀνάγκης καί τούτων ἀποφανοῦνται τό θεῖον.

β´. Ἄλλο. Καί πάλιν, εἰ πᾶσα καί ὁπωσδήποτε οὖσα σωματική ὕπαρξις κατά τόν ἀληθῆ λόγον, τῷ ποσῷ τε καί τῷ ποιῷ διειλημμένη, ἐν ὄγκῳ καί εἴδει, καί ἐπιφανείᾳ καί σχήματι, τήν περί ἑαυτῆς περατοῖ θεωρίαν, ὡς ἀναγκαίοις διειλημένη πέρασιν. Οὐ γάρ τι τούτων ἐκτός ἔχοι φαντάζεσθαι ὁ ταύτην διερευνώμενος· σῶμα δέ καί ἡ ψυχή, ἤ ἐκ τούτων , ἤ ταῦτα, ἤ τινα, ἤ τούτων τι, ἤ τούτοις, ἤ τισιν, ἤ τινι τούτων περιγραπτός πάντως ἐστί· ἀλλά μή οὔτε ἐκ τούτων, οὔτε ταῦτα, οὔτε τινά, οὔτε τι τούτων, οὔτε τούτοις, οὔτε τισίν, οὔτε τινί τούτων ἐστί περιγραπτός· οὐκ ἄρα σῶμα ἡ ψυχή.

γ´. Ἄλλο. Εἰ τοίνυν αὐτοῖς εἶναι μή ἀμφιβέβληται ἡ ψυχή· οὖσα δέ οὐδέν ὑπάρχειν ὧν καταλαμβάνει ἡ ἔννοια, ἐξ ὧν, ἤ ἅ ὑπάρχει τά σώματα· οὐ χρῶμα, οὐ σχῆμα, οὐκ ἀντιτυπία, οὐ βάρος, οὐ πηλικότης , οὐχ ἡ εἰς τρία διάστασις· καί ἁπλῶς ὅλως οὐδέν οὖσα τῶν περί τήν σωματικήν φύσιν καταλαμβανομένων· ἡ μηδέν οὖσα τούτων, ὡς ἔδειξεν ὁ λόγος, ἀσώματος ἔσται πάντως, εἴπερ ἐστίν.

15Β_104 δ´. 0428 Ἄλλο. Ἔτι, εἰ πᾶσα συστολή καί διαστολή καί τομή τῶν σωμάτων ἐστί· τό δέ πάσης συστολῆς καί διαστολῆς καί τῆς οἱασοῦν τομῆς ἐλεύθερον, πάντως ἀσώματον, ἡ ψυχή ἄρα ἀσώματος, ὡς τούτων πάντων παντελῶς ἀνεπίδεκτος.

ε´. Ἄλλο. Εἰ πάσης τῆς σωματικῆς οὐσίας, εἴς τε τό ἔμψυχον καί τό ἄψυχον διῃρημένης· σῶμα δέ καί ἡ ψυχή, ἤ ἔμψυχον, ἤ ἄψυχον ἔσται πάντως. Ἀλλ᾿ εἰ μέν ἔμψυχον, διά ψυχούσης πάντως, ἤ οὐσίας, ἤ δυνάμεως, ἤτη συμβεβηκότος ψυχωθήσεται. Ψυχήν δέ ψυχοῦσαθαι λέγειν, ὥσπερ καί φῶς φωτίζεσθαι, ἤ θερμαίνεσθαι τό πῦρ, παντελῶς καταγέλαστον. Καί εἰ μέν οὐσίαν ψυχοῦν τήν ψυχήν εἴπωμεν, ἤ σῶμα ἤ ἀσώματον αὐτήν πάλιν λέξομεν. Καί εἰ μέν σῶμα, τάς αὐτάς ἀεί τῶν λογισμῶν ἀτόπους ἐξ ἀτόπων ἐφόδους, ὁ πρίν τούτου δέξεται λόγος, μέχρις οὗ ἀσώματον τήν ψυχήν εἶναι συνδιομολογηθῇ. Εἰ δέ δύναμιν, ἤτοι ποιότητα ψυχοῦν τήν ψυχήν εἴπωμεν, τῆς οὐσίας ζωοποιητικόν τε καί κινητικόν, τό ἀκούσιον ἔσται καί ἀνυπόστατον. Πρός τό, καί ἐναλλάξ καί παρά φύσιν τήν κατά τό ἄρχειν καί ἄρχεσθαι εἶναι διαφοράν· εἴπερ σώματος ἄρχειν κατά φύσιν δημιουργηθεῖσα ἡ ψυχή, ὡς ἀσώματος οὐσία, ὡς σῶμα κατ᾿ αὐτούς ὑπό τοῦ μή κατ᾿ οὐσίαν ὄντος· τῆς κατά τό ποιόν λέγω δυνάμεως, ἀρχθήσεται· ἡ κατ᾿ οὐσίαν οὖσά τε καί ὑφεστῶσα, καί τήν κοινήν πάντων πρόληψιν. Εἰ δέ ἄψυχον εἴπωμεν σῶμα, ἀναίσθητον καί ἀφαντασίαστον, ἄλογόν τε καί ἀδιανόητον ἔσται. Ἀλλά μήν ταῦτα πάντα περί τήν ψυχήν, καί ἐν τῇ ψυχῇ, καί ἔστι καί ὁρᾶται· οὐκ ἄρα σῶμα ἡ ψυχή. Σῶμα μέν γάρ ἔχειν τοῦτο αὐτήν ἑτερούσιον, καλῶς εἰδότες λέγειν οὐ παραιτούμεθα· σῶμα δέ αὐτήν εἶναι ἀποφαίνεσθαι, ὡς θρασύτατόν τε ἅμα καί ἀπαιδευτότατον, παντελῶς ἀποφεύγομεν· πολύ διαφέρειν τοῦ ἔχειν τό εἶναι οὐκ ἀγνοοῦντες.

Εἰ δέ ὅτι ἀσώματον λέγουσι τό Θεῖον, τόν μή ὄντα φοβούμενοι 15Β_106 φόβον, ἀσώματον εἰπεῖν τήν ψυχήν οὐ καταδέχονται, ἵνα μή εἰς ἴσον αὐτήν τῷ Θεῷ ἐνέγκωσι· καί τά λοιπά ἡμῶν περικοπτέτωσαν, ἵν᾿ ᾗ αὐτοῖς τῆς ἀπονοίας τέλειον τό ἀγώνισμα, ὅσα ἐκ Θεοῦ ὡς μετέχοντες· ἤ Θεός ἐξ ἡμῶν, ὡς ἐνεργῶν καί διδούς, ἤ