XVI. Africanum concilium ducentorum quatuordecim episcoporum Carthagine habitum rescribit Zosimo. Innocentii sententiam in Pelagium et Coelestium dictam defendit; Zosimumque, ut novum de Coelestio examen habeat, monet.

Africani praesules accepta quam Zosimus papa miserat in Coelestii favorem epistola, eum litteris suis obtestati sunt, eo usque res, quo in statu erant, relinqueret, dum plenius de ejusdem Coelestii causa, qui primum quidem apud ipsos accusatus fuerat, edoceretur. Litterae 0065 datae sunt ab episcopis sive ob eam rem Carthaginem vocatis, sive in ea urbe forte fortuna repertis; ex quibus tamen constitisse verum concilium ex eo intelligitur, quod ad illorum litteras respondens Zosimus epistolam suam Aurelio ac caeteris qui in concilio Carthaginensi adfuerunt, inscribat (Infra, Append. parte 2) . Veri sane quam simillimum est, statim atque allata fuit prior illa Zosimi pro Coelestio epistola, Aurelium episcopis locorum minus dissitorum, puta provinciae Proconsularis, Numidiae, ac Byzacenae, significandum curasse, ut ad habendam secum deliberationem de re tanti momenti convenirent: atque ubi viciniores advenere, Zosimo confestim scripsisse, ut Romam ipsae eorum, si fieri posset, ante pervenirent litterae, quam concessi ab illo duo menses essent exacti.

Accesserunt ergo deinde caeteri praesules, a quibus tandem concilium illud ducentorum quatuordecim episcoporum coaluit, quod antequam Coelestius a Zosimo damnaretur, habitum fuisse tradit Prosper (Ibid.) . Hoc ipsum Augustinus non uno loco vocat concilium Africanum (Infra, de Peccato originali, nn. 8, 9, 24; et in tomo 2, Epist. 215, n. 2) , eo forsitan quod e pluribus quidem provinciis constabat, licet non ex omnibus: quo id ab insequentis anni concilio plenario ac generali distinguit. Videtur autem ineunti novembri assignandum, quia Marcellinus subdiaconus, a quo ejusdem consulta ad Pontificem delata sunt, profectionem sexto idus illius mensis praeparabat (Infra, Append. parte 2) . Fieri tamen potest ut propter rei tractandae gravitatem et dirigenda in Urbem acta, productum aliquanto diutius fuerit. In hac synodo facta sunt decreta et constitutiones, quas postea orbis universus, Roma, necnon imperatores Honorius et Arcadius sunt amplexi (Ibid.) . Haec decreta materiam suppeditarunt octo seu novem Africanis contra Pelagianos canonibus, qui antea Milevitanae perperam adscripti synodo, jam generalis Carthaginensis anno quadringentesimo decimo octavo, calendis maiis celebratae esse cognoscuntur. Decretis suis synodus praefixit epistolam ad Zosimum, in qua sic ad eum Patres alloquebantur: Constituimus in Pelagium atque Coelestium per venerabilem episcopum Innocentium de beatissimi apostoli Petri sede prolatam manere sententiam, donec apertissima confessione fateantur, gratia Dei per Jesum Christum Dominum nostrum, non solum ad cognoscendam, verum etiam ad faciendam justitiam, nos per actus singulos adjuvari, ita ut sine illa nihil verae sanctaeque pietatis habere, cogitare, dicere, agere valeamus (Ibid.) .

Addebant, non sufficere hominibus tardioribus, quod se generaliter Innocentii litteris consentire dixisset Coelestius; sed aperte eum debere anathematizare, quae in suo libello prava posuerat; ne, si id non fecisset, multi parum intelligentes magis in libello ejus illa fidei venena a Sede Apostolica crederent approbata, propterea quod ab illa dictum erat eum libellum esse catholicum, quam emendata propter illud quod se papae Innocentii litteris consentire ipse responderat (Infra, contra duas Epist. Pelagianorum, n. 5) . Illic etiam Africani praesules judicium Innocentii de synodo Diospolitana in mentem Zosimo revocarunt (Infra, de Peccato originali, n. 9) : et dederunt operam, ut eidem professionis fidei a Pelagio Romam directae fallacias et dolos aperirent (Ibid., n. 24) ; simulque diluerent omnes haereticorum cavillationes; ut scilicet illos non minus ratione, quam sacra sua auctoritate revincerent (Infra, Append. parte 2) . Cum porro eos notasset Zosimus, quasi temere Coelestii delatoribus credidissent: ipsum illi vicissim ostendebant, paulo celerius Coelestii verbis fidem accommodasse (Ibid.) . Tandem quidquid apud ipsos super Coelestii causa factum antea fuerat, exponebant Pontifici; et gesta ea de re tunc, sive praesente eodem Coelestio, sive absente confecta, mittebant. Quare epistolae eorum volumen productius sibi visum non dissimulat Zosimus (Ibid.) .

Videntur praeterea illi antistites, Paulinum diaconum, qui Romam venire jussus erat, accusationis in Coelestium ante sex annos ab ipso intentatae causam dicturus, excusasse apud Pontificem, atque illum forte, ne eo proficisceretur, prohibuisse; quia nempe Coelestii causa nihil jam ad Paulinum, sed ad Ecclesiam universam pertinebat: quemadmodum suo libello, quem ad Zosimum septimo idus novembris misit, idem Paulinus significat (Ibid.) . Nec est pariter dubium, quin de celebranda proximo anno post paschalia festa ex omnibus Africae provinciis synodo generaliore ac plenaria decretum: quod videlicet mense maio peractum est.

Atque haec sunt, quae reperire licuit de Africano illo percelebri concilio, ac de posterioribus litteris ab eo per Marcellinum subdiaconum missis (Ibid.) : cumque Zosimo pontifice permulta super hoc negotio scripta, cum Roma in Africam, tum ex Africa Romam cucurrerint (Infra, contra duas Epistolas Pelagianorum, n. 5.) ; nihil tamen superest ex omnibus iis quae ad Zosimum ab Africanis episcopis fuere directa. Et merito quidem dolemus periisse egregia illa monumenta, quibus illorum in defendenda Christi gratia, propugnandoque Innocentii decreto, generositas consignabatur: cujus laudis partem non minimam Augustini ingenio et solertiae debitam esse, certum est.