XXIV. Pelagiani casso conatu orientales Ecclesias pertentant. Pelagius in Syria, et Julianus in Cilicia, damnantur. Quonam factiosi adhuc in haeresi pertinaces evaserint.

Aggressi saepe sunt Pelagiani, Orientem non secus atque Occidentem turbis miscere: maxime vero post Zosimi judicium, a quo provocare ad generalem synodum, nunquam ad annum usque quadringentesimum trigesimum primum destiterunt. Ex eorum ergo, qui sede exturbati fuerant, episcoporum suorum numero, quosdam misere Constantinopolim, ubi erroris sui impietatem dissimulantes, se causamque suam falsa specie obduxerunt. Verum 0089 in ea civitate beato Joanni Chrysostomo Atticus successerat, illius fidei dignus aemulator, qui hoc in casu scientia sua simul ac episcopali virtute adhibita, eorum legationem rejecit, antiquam illis Ecclesiae fidem opponens; eosdemque tam acriter insecutus est, ut ne consistendi quidem in urbe licentiam daret (Infra, Append. parte 2) . Idem acta, quae adversus eos confecerat, Romam direxit. In his legatis numeratur Coelestius ab iis qui de hoc tempore accipiendum putarunt illud, quod Augustinus tradit, ipsum apud Constantinopolim ab exercitu Christi debellatum (Infra, contra Julianum, l. 3, n. 4) : quod factum alii nihilominus ad eam Coelestii ab Constantinopolitana Ecclesia ejectionem, quae Zosimi judicium praecessit, referendum arbitrantur (Supra, cap. 14) .

Praeterea Julianus una cum aliis septemdecim Pelagianis, qui sibi nomen episcopale assumebant, Thessalonicam, ut ante jam nobis observatum, ad Rufum hujus urbis episcopum scripsere, ut eum, si quo pacto possent, ad suas partes traducerent (Infra, contra duas Epistolas Pelagianorum, lib. 1, n. 3) . Qua porro is ratione exceperit illorum epistolam, nescimus: at illud habemus pro comperto, eumdem Rufum ab Ecclesiae unitate nunquam recessisse. Quod si Pelagiani quidpiam errori suo commodum ab ipso obtinuissent, neutiquam sibi temperasset Julianus, quin id palam praedicaret. Erat alioquin ipse Thessalonicensis antistes prae caeteris devinctus Apostolicae Sedi, necnon ad subscribendam sententiam Romanorum pontificum hoc nomine obstrictus, quod eidem ab ipsis alii in Illyrico metropolitani subjicerentur.

Procul dubio non commisere iidem haeretici, quin Ephesinam quoque Ecclesiam, ubi Coelestius ob diutinam in ea commorationem variis forte necessitudinibus gaudebat, pertentarent: et videbatur sane haec illa Ecclesia, quae per imprudentiam haeresiarcham istum in presbyterorum consortium cooptaverat, suscipiendae ipsius defensioni prae cunctis aliis magis obnoxia. Nihilominus tamen non tempori ulli commodius, quam isti hosce Prosperi versus aptaveris:

Praetereo quanto fuerit bene mota tumultu
Clara Ephesos, non passa suis consistere tectis
Vasa irae, et morbi flatus, et semina mortis.
(Infra, Append. part. 2.)

Quonam anno suum illud in Pelagianos odium istae omnes Ecclesiae professae fuerint, minime liquet: hoc tamen videri potest non ante anni quadringentesimi vigesimi primi exitum accidisse; quando Augustinus in suo contra Julianum opere, scripto, uti putamus, eodem quadringentesimo vigesimo primo anno aut paulo post, nullam ejus rei fecerit mentionem, quamvis ad id occasio invitaret; solumque Coelestii apud Constantinopolim debellati, quod ante annum quadringentesimum decimum octavum contigerat, recordatus fuerit.

Neque sancto huic episcopo, neque Prospero innotuit alia Ecclesiae orientalis pro fidei causa contra Pelagium ipsum synodica declaratio. Etenim cum eumdem haeresiarcham, qui circumventis episcopis in Diospolitana synodo absolutus fuisse videbatur, accusatores sui apud aliam persequerentur synodum, cui Theodotus episcopus Antiochenus praesidebat, non potuit ille versipellis coram eo conventu latitare, sed haereseos convictus e sanctis Jerosolymorum locis exturbatus est. Mercator adeo memorabilis eventi testis unicus, Theodoti ac Praylii Jerosolymitani antistitis epistolas hac de re ad urbis Romae episcopum datas citat (Ibid.) . Fuere profecto Pelagii tunc accusatores illi ipsi celeberrimi, Heros et Lazarus, qui soli id muneris in istum obire voluerant, quosque tacitis eorum nominibus paulo ante Mercator indicaverat. Atque adeo videntur Pelagium, ubi primum eis licuit, apud Theodotum persequi debuisse. Hinc putat Joannes Garnerius, Theodotum ac Praylium memoratas litteras jam inde ab quadringentesimo decimo septimo anno, obitu Innocentii nondum comperto, scripsisse adversus illum haeresiarcham (Garnerius in Mercatorem, pagg. 25 et 209) . Verum tametsi fieri potuerit, ut episcopatum jam ipso anno quadringentesimo decimo septimo gereret Theodotus; nihil tamen credere nos compellit, Praylium eodem ferme tempore de Pelagio scripsisse in utramque partem. Vidimus siquidem, eum hoc ipso anno ad episcopalem dignitatem evectum, illius gratia litteras ad Romanum pontificem dedisse quae Romam mense tantum septembri pervenerant (Supra, cap. 15) . Quapropter locari aliquanto serius potest Theodoti concilium, sive post damnationem Pelagii per Zosimum anno quadringentesimo decimo octavo promulgatam, sive etiam post obitum Hieronymi, qui in diem trigesimam septembris anni quadringentesimi vigesimi incidit; quia non commisisset Hieronymus, quin optatissimum ejusmodi nuntium, si adhuc in vivis fuisset, Augustino significaret.

Cum pertineret ad Antiochensem patriarchatum Cilicia, ibi quoque in provinciali synodo damnati fuere Pelagiani. Quin etiam famosus ille Theodorus Mopsuestiensis, qui hujus haereseos parens audiebat, qui eamdem edito in Hieronymum et Augustinum opere defenderat, qui denique Juliano aliisque praecipuis ejusdem patronis paulo ante perfugium praebuerat, adversus Julianum ipsemet in eodem concilio anathema pronuntiavit. Id Mercator prodit factum esse post Juliani abscessum e Cilicia: quo nimirum ille, Occidentem anno forte quadringentesimo vigesimo primo relinquens, exarato mari, et lustrato, inquit Mercator, Oriente, id est, Asia minore, sese cum erroris et exsilii sociis receperat (Infra, Append. parte 2) . Nec deest qui commorationem illam Juliani apud Theodorum, et mala inde in omnem circum regionem profecta causam habendae huic in Cilicia synodo dedisse opinetur (Garnerius in Mercatorem, pag. 219) . Theodorum adierat Julianus, teste Mercatore, ut ad propugnandam 0091 Pelagianam haeresim vires ab ipso novas sumeret, usque ex magisterio ejusdem velut instructior, aliud contra Augustinum opus aggrederetur. Neque dubium est quin idem ipse Theodoro, ad edendos libros in peccati originalis assertores, si forte ab eo non jam ante aliquot annos, ut observavimus (Supra, cap. 10) , editi erant, auctor incitatorque fuerit.

Pulsus Jerosolymis Pelagius quo perfugerit, ignotum est: neque ejus posthac in historiae monumentis reperitur ulla mentio. Erat is alioqui aetatis jam sat provectae, ut moerori, quem pro sua animi superbia ex omnium in se offensione atque odio capere debebat, non admodum diu superesset. Caeterum haeresis ejus sectatores cum sese et damnatos ab Occidente et ab Oriente repudiatos intelligerent, ii magnam partem ad saniora consilia redierunt, errores suos ejurarunt, relicto cui inhaeserant Juliano, Pelagium damnarunt, ac Sedis Apostolicae clementiam imploraverunt. Indulgentiam erga eos adhibendam rata Ecclesia, suscepit redeuntes, atque etiam illos in suas sedes restituit (Infra, Append. parte 2) . Julianus anno circiter quadringentesimo vigesimo scribens, desertores quosdam Pelagiani dogmatis ad fidem catholicam reversos, tacitis eorumdem nominibus arguebat. Possidius quoque, qui circa annum quadringentesimum trigesimum secundum gesta Augustini litteris consignabat, plurimos a Pelagianis rediisse, ac rectae fidei veritate in dies magis magisque detestandi erroris tenebras superante, redire etiam tunc, testabatur (Possidius in Vita Augustini, cap. 18) . Ex iis, quos reduces pia mater Ecclesia complexa est, unum cognoscimus Turbantium, cui Julianus primum suum opus in Augustinum inscripserat; quem et sanctum vocitabat et magno virtutum splendore conspicuum (Infra, Operis imperf. contra Julianum lib. 1, cap. 1) . Hunc Augustinus in secunda Juliani refutatione fratrem appellat (Ibid., lib. 2, cap. 11) ; quia illi haud dubie, quemadmodum et aliis, restituta fuerat episcopalis dignitas.

Julianus autem, et qui cum illo in haeresi mentem obfirmarunt, cum eos, ubicumque apparerent, ut cum Augustino loquamur, ubique diffusus Christi debellaret exercitus (Ibid., lib. 3, n. 4) , quisque quo potuit sese recepit. Neque vero absimile est, istorum aliquos commoratos esse in Galliis, ubi sub hoc tempus diversi episcopi suspicionem, quod Pelagianis erroribus addicti essent, de se praebuerunt: quando Valentinianus III septimo idus julias anni quadringentesimi vigesimi quinti edixit, ut iidem episcopi de abdicandis intra viginti dies hisce erroribus interpellarentur a Patroclo Arelatensi; quod nisi facerent, aliis in eorum locum suffectis, ipsi solum vertere cogerentur (Infra, Append. parte 2) . Nonnulli quoque in Britanniam intulere suam haeresim: ibi siquidem Pelagianus quidam nomine Agricola, Severiani episcopi Pelagiani filius, Ecclesias Hiberniae dogmatis sui suasione corrumpebat tempore Coelestini papae, qui eo Germanum episcopum Autissiodorensem misit, ut deturbatis haereticis Britannos ad catholicam fidem dirigeret (Ibid.) . Severianum huncce quidam male confundebant cum Severo Sulpitio, de quo quidem Gennadius scriptum reliquit, quod is in senectute sua a Pelagio deceptus fuerit (Sic vetus codex Corbeiensis): sed continenter addit, eum agnoscentem loquacitatis culpam, silentium usque ad mortem tenuisse, ut peccatum quod loquendo contraxerat, tacendo penitus emendaret. Britannis quoque Pelagii dogmata Honorii et Theodosii aetate tradebat Fastidius episcopus, cujus liber ad Fatalem viduam inter subdititia Augustini opera exstat, illius haeresiarchae sententiis verbisque deturpatus (Append. tomi 6, de Vita christiana liber) . Porro missa ex Britannis legatione certiores facti episcopi Gallicani Pelagianam pestem ibi latius serpere, habuerunt numerosam synodum, in qua delectus est, cum Lupo Trecensi, Germanus Autissiodorensis episcopus: qui ad opprimendam illic haeresim semel et iterum trajecit; primum quidem tunc cum Lupo episcopo, anno quadringentesimo vigesimo nono, postea autem cum ejusdem Lupi discipulo, Severo Trevirensi, anno quadringentesimo quadragesimo septimo (Infra, Append. parte 2) .

Quo evaserit Julianus, quamque incassum ipse et ejus collegae Nestorii temporibus novos conatus ac molitiones in Oriente apud Ephesinae synodi patres adhibuerint, alio loco dicturi sumus ( Infra, de Juliano et ejus scriptis, Admonit. in Opus imperfectum contra secundam Juliani responsionem). Quod ad Coelestium, qui cum Romam circiter annum quadringentesimum vigesimum quartum repetiisset, uti supra narravimus, Italia jussu Coelestini papae exterminatus fuit, is Nestorium cum Juliano aliisque ejusdem factionis episcopis convenit Constantinopolim: ibi Theodosium secundum imperatorem, quo sibi concilium concederetur, interpellarunt: Nestorius vero in eorum gratiam Coelestino scripsit. At cum Theodosio libellum adversus illos anno quadringentesimo vigesimo nono obtulisset Mercator, ipsis imperatum est ex urbe excedere (Infra, Append. parte 2) . Ab hinc quid factum fuerit Coelestio, nusquam reperimus.