XXVII. Leporius monachus Galliis ob dogmata fidei Incarnationis et divinae gratiae contraria exturbatus, per Augustinum in Africa ad emendationem adducitur.

Asserit in superiore illo libro Augustinus, usque tunc repertum esse neminem tam caecum tamque ignarum in fide, ut dicere auderet, Christum de Spiritu sancto et virgine Maria filium hominis natum, per liberum tamen arbitrium bene vivendo et sine peccato bona opera faciendo meruisse, ut esset Dei Filius (Infra, de Correptione et Gratia, n. 30) . Verumtamen hoc ipsum Cassianus quibusdam attribuit, quorum e praecipuis erat Leporius (Infra, Append. parte 2) : qui quidem Leporius in emendationis suae libello rem confitetur satis aperte. Haec igitur palinodia, quae potissimum ad Augustini laborem ac diligentiam referenda est, omnino videtur memorato libro posterior; prior autem ultimo in Julianum opere: siquidem isto in opere hunc errorem, ob verba quaedam Juliani, quae huc pertinere aliquo modo videbantur, Pelagianis tam incunctanter objectat sanctus Doctor (Infra, Operis imperfecti contra Julianum lib. 4, cap. 84) , ut ipsum hujus additae per eosdem impietatis factum aliunde certiorem, par sit existimare.

Leporius monachum in Galliis professus, vitae puritate inter alios eminebat: verum idem virtutem suam non adjutorio divino, sed libero tantum arbitrio propriisque viribus adscribebat, doctrinam Pelagianam secutus, qua et imbutum fuisse eum ab ipsomet Pelagio, indicare videntur illa verba Cassiani: Ex Pelagii institutione vel potius pravitate descendens. Quin etiam idem hic in praecipitium multo perniciosius ruit. Etenim recensitus est inter praecipuos 0099 duces eorum, qui per id tempus e Pelagianae haereseos principiis et antiquam Ebionitarum impietatem renovarunt, et Nestorianae jecerunt fundamenta. Inter alia, cum dicerent isti, solitarium hominem Jesum Christum sine ulla peccati contagione vixisse; eo progressi erant, ut assererent, homines si velint, sine peccato esse posse, absque adjutorio Dei. Exinde in majorem insaniam prorumpentes dicebant, Jesum Christum hunc in mundum non ad praestandam humano generi redemptionem, sed ad praebenda bonorum actuum exempla venisse. Scribit Cassianus, emersisse hanc pestem aetate sua, et maxime Beligarum urbe; vel, ut alia lectio habet, ex maxima Veligarum urbe. An autem Belicam designatam voluerit, an vero legere oporteat, ex maxima Belgarum urbe, quod nomen Augustae Trevirorum conveniret, aliorum judicium esto. Atqui eodem affirmante Cassiano constat, Leporium in Galliis hanc eamdem haeresim vel primum, vel primos inter defendisse (Infra, Append. parte 2) . Facundus quoque memoriae prodidit eamdem illum doctrinam tradidisse in Galliis, quam postea in Oriente Nestorius disseminavit (Facundus, lib. 1, cap. 4) .

Errores suos Leporius evulgaverat scripta epistola, quae graviter offendit orthodoxos et ingentia scandala peperit. Cassianus, qui poterat jam inde ab anno quadringentesimo decimo quinto in Provincia versari, profitetur se illum, ut resipisceret, admonuisse: idem quoque praestitere alii e Galliis eruditi viri, sed frustra (Infra, Append. parte 2) . Quapropter monachum errantem pro suae arrogantiae merito corripientes episcopi Gallicani, Proculus et Cylinnius, impia illius dogmata damnaverunt. Ille Galliis exturbatus trajecit in Africam cum aliquot erroris sociis: ubi Africanorum quorumdam antistitum, sed Augustini praesertim opera, divino affulgente lumine, a caecitate sua liberatus, errorem agnovit, ejusque perniciem summa cum detestatione abdicavit. Nam non solum in Africa eum cum gravi dolore ac pia quadam impudentia confessus est; sed etiam, quia in Galliis vulgatus fuerat suus ille error, ibi quoque emendationem suam voluit palam apparere. Quocirca libellum isthuc misit gemitibus poenitentiae suae plenissimum: pristina deliramenta tam magnifice, ut Cassiani verbis dicamus, condemnans, ut non minus pene admiranda sit correctio illius, quam illaesa multorum fides (Ibid.) . Ea occasione Proculo et Cylinnio episcopis Augustinus scripsit cum Aurelio, Florentio et Secundino communem epistolam, in qua eos quoque qui cum Leporio trajecerant cum eodem correctos et sanatos esse renuntiant (Epist. 219) .