▾
Thomas Aquinas, De Veritate
⎗←→⎘
▾
Secundo quaeritur utrum homo in statu innocentiae deum per creaturas viderit.
Et videtur quod non.
Cognoscere enim deum per creaturam, est cognoscere causam per effectum. Haec autem est collativa sive venativa cognitio; quae, cum languida et imperfecta sit, homini in statu innocentiae non competebat. Ergo Adam in statu innocentiae non vidit deum per creaturas.
Praeterea, remota causa, removetur effectus.
Sed Isidorus assignat hanc causam quare homo deum per creaturas vidit, quia a creatore aversus ad creaturas se convertit; quod tunc in statu innocentiae nondum erat. Ergo tunc deum per creaturas homo non videbat.
Praeterea, secundum Hugonem de sancto victore homo in statu illo deum cognoscebat per praesentiam contemplationis. Sed in contemplatione videtur sine medio creaturae. Ergo deum non videbat per creaturas.
Praeterea, Isidorus dicit, quod Angelus, ante omnem creaturam factus, deum per creaturam non cognovit.
Sed homo in statu innocentiae sicut alter Angelus deum vidit, secundum Damascenum.
Ergo nec ipse deum ex creaturis cognovit.
Praeterea, tenebra non est ratio cognoscendi lucem. Sed omnis creatura creatori comparata, est tenebra. Ergo creator per creaturam cognosci non potest.
Praeterea, Augustinus dicit in VIII super genes. Ad litteram: forte, inquam, sic cum eis loquebatur, scilicet, primis parentibus, etsi non tanta participatione divinae sapientiae quantam capiunt Angeli, tamen pro humano modulo quantumlibet minus, sed ipso genere visitationis et locutionis. Ex quo videtur posse accipi, quod homo in statu innocentiae illo genere cognitionis deum cognoscebat quo Angeli cognoscunt. Sed Angeli non cognoscunt deum per creaturas, ut patet per Augustinum, II super genes. Ad litt., et per dionysium cap. De divin.
Nom.. Ergo homo in statu innocentiae deum per creaturas non cognoscebat.
Praeterea, anima hominis similior est deo quam aliqua sensibilis creatura. Ergo quando anima hominis in sua puritate erat, non tendebat ad dei cognitionem per visibilem creaturam.
Praeterea, posita cognitione perfectiori, superfluit minus perfecta. Sed homo in statu innocentiae per praesentiam contemplationis deum cognoscebat, ut patet per auctoritatem inductam Hugonis de sancto victore.
Ergo deum per creaturas non cognovit.
Sed contra. Est quod Damascenus dicit II Lib., quod Adam in Paradiso corporali constitutus est, ubi per creaturas suum creatorem consideraret.
Responsio. Dicendum, quod ad evidentiam huius quaestionis sciendum est, quod secundum boetium in libro de consolatione, natura a perfectis principium sumit.
Quod etiam in operibus divinis considerari potest.
In quolibet enim eius opere ea quae prima sunt, perfectionem habent.
Unde, cum in statu innocentiae constitueretur Adam ab ipso ut totius humani generis principium, non solum ut a quo natura humana propagaretur in posteros, sed etiam qui in alios originalem iustitiam transfunderet, oportet ponere hominem in statu innocentiae duplicem perfectionem habuisse: unam quidem naturalem, aliam autem gratis a deo concessam supra debitum naturalium principiorum.
Secundum autem naturalem perfectionem sibi competere non poterat ut deum cognosceret nisi ex creaturis: quod sic patet.
In nullo enim genere potentia passiva se extendit nisi ad illa ad quae se extendit potentia activa; et ideo dicit Commentator, IX metaph., quod non est aliqua potentia passiva in natura cui non respondeat activa.
In natura autem humana duplex potentia ad intelligendum invenitur: una quasi passiva, quae est intellectus possibilis; alia quasi activa, quae est intellectus agens; et ideo intellectus possibilis secundum naturalem viam non est in potentia nisi ad illas formas quae per intellectum agentem actu intelligibiles fiunt.
Hae autem non sunt nisi formae sensibilium rerum, quae a phantasmatibus abstrahuntur.
Nam substantiae immateriales sunt intelligibiles per seipsas, non quia nos eas intelligibiles faciamus.
Et ideo intellectus possibilis noster non potest se extendere ad aliqua intelligibilia nisi per illas formas quas a phantasmatibus abstrahit; et inde est quod nec deum nec substantias alias immateriales cognoscere possumus naturaliter nisi per res sensibiles.
Sed ex perfectione gratiae hoc habebat homo in statu innocentiae ut deum cognosceret per inspirationem internam ex irradiatione divinae sapientiae; per quem modum deum cognoscebat non ex visibilibus creaturis, sed ex quadam spirituali similitudine suae menti impressa.
Ita igitur in homine duplex dei cognitio erat: una qua cognoscebat deum conformiter Angelis per inspirationem internam; alia qua cognoscebat deum conformiter nobis per sensibiles creaturas.
Differebat tamen haec eius secunda cognitio a cognitione nostra, sicut differt inquisitio habentis habitum scientiae, qui ex notis considerat ea quae ante noverat, ab inquisitione addiscentis qui ex notis ad ignota nititur pervenire.
Nos enim aliter deum notum habere non possumus, nisi ex creaturis ad eius notitiam veniamus. Adam vero deum aliter sibi notum, scilicet per illustrationem internam, ex creaturis considerabat.
Ad primum igitur dicendum, quod illa cognitio collativa qua ex notis in ignota devenimus, imperfectionem habet, cum per eam aliquid quasi ignoratum quaeratur. Talis autem non fuit illa collativa cognitio qua homo in statu innocentiae utebatur. Nihil tamen prohibet dicere, quin etiam aliquid imperfectum homini in illo statu competebat, non quidem quantum ad id quod debetur suae naturae, sed per comparationem ad naturam digniorem: non enim fuit tantae perfectionis humana natura in sua conditione, quanta angelica vel divina.
Ad secundum dicendum, quod hoc quod Isidorus dicit, causa est quare homo necesse habebat ex creaturis cognitionem dei, quasi ignoti, accipere; et hoc homo in statu innocentiae non indigebat, ut dictum est, in corp.
Art..
Ad tertium dicendum, quod praeter illam contemplationem cognitionis, habebat aliam dei notitiam qua eum ex creaturis cognoscebat, ut dictum est.
Ad quartum dicendum, quod Adam conformabatur Angelo in cognitione contemplationis per gratiam; sed praeter hoc habebat aliam cognitionem suae naturae competentem, ut dictum est.
Ad quintum dicendum, quod creatura est tenebra in quantum est ex nihilo; in quantum vero est a deo, similitudinem aliquam eius participat, et sic in eius similitudinem ducit.
Ad sextum dicendum, quod Augustinus ibi loquitur de illa cognitione quae est per inspirationem divinam. Quod patet ex hoc quod de locutione dei ibi mentionem facit, nec omnino tacet de alio cognitionis modo, unde subiungit: fortassis etiam illo locutionis genere. Deus ei loquebatur, qui fit per creaturam, sive in extasi spiritus corporalibus imaginibus, sive ipsis sensibus corporis aliqua specie praesentata.
Ad septimum dicendum, quod anima quamvis sit deo similior quam alia creatura, non tamen in cognitionem suae naturae, ut eam a ceteris discernat, potest pervenire nisi ex sensibilibus creaturis, a quibus nostra cognitio ortum habet.
Ad octavum dicendum, quod quamvis Adam deum viderit per lumen contemplationis, non tamen superfluit illa cognitio qua deum ex creaturis consideravit: ut scilicet idem pluribus modis cognosceret; et quod non solum gratuitam cognitionem, sed etiam naturalem haberet.