33

οἱ θεσπέσιοι Πατέρες ἐπί Χριστοῦ ποσότητα γνωμικῶν θελημάτων, ἀλλά φυσικῶν· τούς οὐσιώδεις τε καί φυσικούς τῶν ἑνωθέντων νόμους τε καί λόγους, θελήματα καλῶς προσαγορεύσαντες. Καί γάρ φυσικήν τῆς νοερῶς ἐψυχωμένης σαρκός, ἀλλ᾿ οὐ τήν γνωμικήν τοῦ τινος ἀνθρώπου, τοῦ κινήμασι διανοήσαντες ὄρεξιν, ἔχουσαν τῆς τοῦ ὄντος φυσικήν ἐφέσεως δύναμιν, φυσικῶς κινουμένη τε καί τυπουμένην ὑπό τοῦ Λόγου πρός τήν τῆς οἰκονομίας ἐκπλήρωσιν, θέλημα σοφῶς προσηγόρευσαν· οὗ χωρίς εἶναι τήν ἀνθρωπίνην φύσιν, ἀδύνατον. Θέλημα γάρ ἐστι φυσικόν, δύναμις τοῦ κατά φύσιν ὄντος ὀρεκτική, καί τῶν οὐσιωδῶς τῇ φύσει προσόντων, (48) συνεκτική πάντων ἰδιωμάτων· καθ᾿ ἥν ἀεί τῷ φύσει θελητικῷ, τό πεφυκέναι θέλειν, ἐμπέφυκεν· οὐ ταυτόν δέ τό πεφυκέναι θέλειν, καί θέλειν· ὡς οὐδέ τό πεφυκέναι λαλεῖν, καί λαλεῖν. Πέφυκε μέν γάρ ἀεί τό λαλητικόν, λαλεῖ δέ οὐκ ἀεί· ἐπειδή τό μέν οὐσίας ἐστί λόγῳ φύσεως συνεχόμενον· τό δέ βουλῆς, τῇ τοῦ λαλοῦντος γνώμῃ τυπούμενον· ὥστε φύσεως μέν τό ἀεί πεφυκέναι λαλεῖν· ὑποστάσεως δέ, τό πῶς λαλεῖν· ὥσπερ καί τό πεφυκέναι θέλειν καί θέλειν. Εἰ δέ τό πεφυκένει θέλειν, καί θέλειν οὐκ ἔστι ταυτόν (τό μέν γάρ, ὡς ἔφην, οὐσίας· τό δέ, τῆς τοῦ θέλοντος ὑπάρχει βουλῆς)· εἶχεν ἄρα τό πεφυκέναι θέλειν ὁ σαρκωθείς Λόγος ὡς ἄνθρωπος, τῷ αὐτοῦ θεϊκῷ θελήματι κινούμενόν τε καί τυπούμενον. Τό γάρ ἐκείνου θέλειν, φησίν ὁ μέγας Γρηγόριος, οὐδέν ὑπεναντίον Θεῷ, θεωθέν ὅλον. Εἰ δέ τεθέωτο, τῇ τοῦ θεοῦντος δηλονότι συμφυΐᾳ τεθέωτο· τό δέ θεοῦν καί θεούμενον, δύο πάντως· ἀλλ᾿ οὐχ ἕν καί φύσει ταυτόν. Εἴπερ τῶν πρός τι, τό τε θεοῦν, καί τό θεούμενον· τά δέ πρός τι, πάντως ἀλλήλοις συνεισάγεσθαι πέφυκε, καί θατέρῳ συνεπινοεῖσθαι θάτερον. Οὐκοῦν ὡς φύσει πεφυκώς, καί τήν πρός τόν θάνατον συστολήν θέλων ἐπισημαίνεται σαρκικῶς μετά τῶν λοιπῶν παθῶν ὡς ἄνθρωπος ὁ Σωτήρ, πάσης καθαράν τήν οἰκονομίαν δεικνύς φαντασίας, καί τήν φύσιν τῶν κατακριθέντων αὐτῆς διά τήν ἁμαρτίαν παθημάτων, λυτρούμενος. Καί πάλιν τήν ὁρμήν ἐπιδείκνυται, σαρκί θανατώσας τήν θάνατον· ἵνα καί τό φύσει πεφυκῶς ὡς ἄνθρωπος ἐν ἑαυτῷ δείξῃ σωζόμενον, καί τήν ἀπόῤῥητον καί μεγάλην τοῦ πατρός ὡς Θεός παραδείξῃ βουλήν, σωματικῶς πληρουμένην. Οὐ γάρ ἵνα πάθῃ, σώσῃ δέ, προηγουμένως γέγονεν ἄνθρωπος. ∆ιό φησι· Πάτερ, εἰ δυνατόν, παρελθέτω τοῦτο τό ποτήριον ἀπ᾿ ἐμοῦ· πλήν μή τό ἐμόν, ἀλλά τό σόν γενέσθω θέλημα· δεικνύς ἅμα τῇ συστολῇ, τήν ὀρμήν τοῦ ἀνθρωπίνου θελήματος, ἐν τῇ συμφυΐᾳ τοῦ θεϊκοῦ, κατά τήν τοῦ φυσικοῦ λόγου πρός τήν τῆς οἰκονομίας τρόπον συμπλοκήν, τυπουμένην τε καί γινομένην· εἴπερ ἡ σάρκωσις, ἐναργής ἐστι φύσεως καί οἰκονομίας ἀπόδειξις· τοῦ τε φυσικοῦ λέγω τῶν ἡνωμένων λόγου, καί τοῦ καθ᾿ ὑπόστασιν τῆς ἑνώσεως τρόπου τοῦ μέν πιστουμένου, τοῦ δέ καινοτομοῦντος τάς φύσεις, δίχα τροπῆς καί συγχύσεως. Ἀλλ᾿ οὐ τό αὐτό, κατά τό αὐτό, καταργηθῆναί τε καί ἐνεργηθῆναι δεόμενος, ὅπερ ἄτοπον· εἴπερ τοῦ Υἱοῦ φύσει θέλημα, τό τοῦ Πατρός. Εἶχεν οὖν θέλημα φυσικόν ὡς ἄνθρωπος ὁ Σωτήρ, τῷ αὐτοῦ θεϊκῷ θελήματι τυπούμενον, οὐκ ἐναντιούμενον· οὐδέν γάρ ἠναντίωται παντάπασι Θεῷ φυσικόν, ὁπόταν οὔτε γνωμικόν· ἔνθα καί (49) προσωπική θεωρεῖται διαίρεσις, ἄνπερ ᾖ κατά φύσιν· ἐπεί τόν ποιητήν αἰτιατέον τῆς μέμψεως, ἑαυτῷ πεποιηκότα τό φύσει μαχόμενον.

Πῶς δέ γέγονε κατ᾿ ἀλήθειαν ἄνθρωπος σαρκωθείς ὁ Λόγος, τοῦ μάλιστα τήν φύσιν ὡς λογικήν χαρακτηρίζοντος ἔρημος; Τό γάρ τῆς κατ᾿ ἔφεσιν ὀρεκτικῆς ἐστερημένον κινήσεως, καί πάσης ζωτικῆς δυνάμεως ἀμοιρήσειεν ἄν. Τό δέ ζωτικήν οὐκ ἔχον ἐκ φύσεως δύναμιν, οὐδέ τήν οἰανοῦν δηλονότι ψυχήν, ἧς χωρίς οὐδέ σάρξ ὑποσταίη ποτ᾿ ἄν. Οὐκοῦν ψιλῇ μορφώσει σαρκός τήν οἰκονομίαν ἐφάντασεν· ἀλλ᾿ οὐ φύσει σαρκός,