455

τά πέρατα, τό ἄνω τε λέγω καί τό κάτω, τουτέστι κατά τήν ἀρχήν καί τό τέλος. Ἀχώρητον γάρ κατά τήν οὐσίαν, καί ἀπερινόητον κατά τήν δύναμιν, καί κατά τήν (1185) ἐνέργειαν ἀπερίγραφον, καί ἄναρχον ἄνωθεν, καί ἀτελεύτητον κάτωθέν ἐστι τό ἄπειρον, καί ἁπλῶς εἰπεῖν ἀληθέστερον, καί πάντα ἀόριστον, ὡς οὐδενός τό παράπαν καθ᾿ ἕνα τῶν ἀπηριθμημένων τρόπων συνεπινοηθῆναι αὐτῷ δυναμένου. Καθ᾿ ὅν γάρ ἄν εἴποιμεν λόγον ἤ τρόπον δύνασθαί τι ἕτερον αὐτῷ κατ᾿ οὐσίαν διάφορον παραβάλλεσθαι, τόν ὅλον τῆς ὅλης ἀπειρίας αὐτῷ συναφαιρούμεθα λόγον. Εἰ δέ ἄπειρόν τι εἶναι οὐ δύναται ᾧ ἐξ ἀϊδίου συνυπάρχει ἕτερόν τι κατ᾿ οὐσίαν διάφορον, ἄπειρον εἶναι οὐδαμῶς ἐνδέχεται δυάδα. Αἱ γάρ κατ᾿ αὐτήν μονάδες ἀλλήλαις κατά παράθεσιν συνυπάρχουσαι ἀλλήλας ὁρίζουσιν, οὐδετέρας τήν ἑτέραν ἀορίστως ὁρᾶσθαι συγχωρούσης, παρακειμένην, ἀλλ᾿ οὐχ ὑπερβαίνουσαν ἐχούσης, καί τόν τῆς ἀπειρίας εἰκότως ἀλλήλων συναφαιροῦνται λόγον. Εἰ δέ ἄπειρον, ὡς δέδεικται, μή ἐνδέχεται εἶναι δυάδα, οὔτε ἄναρχον δηλονότι, ἀρχή γάρ πάσης δυάδος μονάς· εἰ δέ μή ἄναρχον οὐδέ ἀκίνητον, κινεῖται γάρ τῷ ἀριθμῷ ἐκ μονάδων κατ᾿ ἕνωσιν, καί εἰς αὐτά κατά διαίρεσιν τό εἶναι λαμβάνουσα· εἰ δέ μή ἀκίνητον, οὐδέ ἄλλου τινός ἀρχήν εἶναι. Τό γάρ κινούμενον οὐκ ἀρχή, ἀλλ᾿ ἐξ ἀρχῆς, δηλαδή τοῦ κινοῦντος. Μονάς δέ μόνη κυρίως ἀκίνητος, ὅτι μήτε ἀριθμός ἐστι, μήτε ἀριθμητόν ἤ ἀριθμούμενον (οὔτε γάρ μέρος ἤ ὅλον ἤ σχέσις ἐστίν ἡ μονάς), καί κυρίως ἄναρχος, ὅτι μηδέτερον ἑαυτῆς ἔχει πρεσβύτερον, ἐξ οὗ κινουμένη δέχεται τό εἶναι μονάς, καί ἄπειρον κυρίως, ὅτι μηδέν ἔχει συνυπάρχον ἤ συναριθμούμενον, καί ἀρχή κυρίως, ὅτι παντός καί ἀριθμοῦ καί ἀριθμουμένου καί ἀριθμητοῦ αἰτία τυγχάνει, ὡς πάσης σχέσεως καί παντός μέρους καί ὅλου ἐξῃρημένη, καί κυρίως καί ἀληθῶς, πρώτως δέ καί μόνως καί ἁπλῶς, ἀλλ᾿ οὕπως, πρώτη τε μονάς ὑπάρχουσα καί μόνη. Καί τοῦτο λέγοντες οὐκ αὐτήν ὡς ἔστι σημαίνομεν τήν μακαρίαν θεότητα, ἀπείρως κατά πάντα καί λόγον καί τρόπον καί νῷ καί λόγῳ παντί καί ὀνόματι ἀπρόσιτον οὖσαν παντελῶς καί ἀπροσπέλαστον, ἀλλ᾿ ἑαυτοῖς ὅρον τῆς εἰς αὐτήν πίστεως παρέχομεν βάσιμον καί ἡμῖν ἐφικτόν τε καί πρόσφορον. Οὐ γάρ ὡς παραστατικόν πάντως τοῦτο, φημί δέ τό τῆς μονάδος ὄνομα, τῆς θείας καί μακαρίας οὐσίας ὁ θεῖος διαγορεύει λόγος, ἀλλ᾿ ὡς ἐνδεικτικόν τῆς παντελοῦς αὐτῆς ἁπλότητος τῆς ἐπέκεινα πάσης ποσότητός τε καί ποιότητος, καί τῆς οἱασδήποτε σχέσεως, ἵνα γνῶμεν ὄτι μή ὅλον τί ἐστιν ὡς ἐκ μερῶν τινων, μηδέ τι μέρος ἐστίν ἐξ ὄλου τινός. Ὑπεράνω γάρ πάσης διαιρέσεώς τε καί συνθέσεως καί μέρους καί ὅλου ἡ θεότητς, ὅτι ἄποσον, καί πάσης τῆς κατά θέσιν ὑπάρξεως καί τῆς πῶς εἶναι αὐτήν ὁριζομένης ἐννοίας ἀπῳκισμένη, ὅτι ἄποιον, καί τῆς πρός ἄλλο πᾶν πάσης συναφείας τε καί οἰκειότητος ἐλευθέρα καί ἄφετος, ἄσχετον γάρ τό πρό αὐτῆς ἤ μετ᾿ αὐτῆς ἤ μετ᾿ αὐτήν οὐκ ἔχουσα, ὡς πάντων ἐπέκεινα, καί μηδενί τῶν ὄντων (1188) κατ᾿ οὐδένα λόγον ἤ τρόπον συντεταγμένη. Καί τοῦττο τυχόν ἐννοήσας ὁ μέγας καί θεῖος ∆ιονύσιός φησι· "∆ιό καί μονάς ὑμνουμένη καί τριάς, ἡ ὑπέρ πάντα θεότης, οὐκ ἔστιν οὔτε μονάς, οὔτε τριάς, ἤ πρός ἡμῶν ἤ ἄλλου τινός διεγνωσμένη, ἀλλ᾿ ἵνα καί τό ὑπερηνωμένον αὐτῆς καί τό θεογόνον ἀληθῶς ὑμνήσωμεν, τῇ τριαδικῇ καί ἑνιαία θεονυμίᾳ τήν ὑπερώνυμον ὠνομάσαμεν, καί τοῖς οὖσι τήν ὑπερούσιον. " Οὐδαμῶς οὖν τις δυάδα ἤ πλῆθος ἄναρχον, ἤ ἀρχήν τό σύνολόν τινος εἶναι λέγειν δυνήσεται, ζῇν εὐσεβῶς δι᾿ ἀληθείας βεβουλημένος. Εἷς γάρ διά πάσης τῆς κατά λόγον καί νοῦν θεωρητικῆς δυνάμεως καί ἐπιστήμης αὐτῷ Θεός ἀναφανήσεται, πάσης ἀπειρίας ὑπάρχων ἐπέκεινα, καί μηδενί καθόλου τῶν ὄντων καθ᾿ ὁτιοῦν, πλήν τοῦ διά πίστεως μόνον γινώσκεσθαι, καί τοῦτο ἐκ τῶν αὐτοῦ ποιημάτων ὅτι ἐστίν, οὐχ ὅτι ποτέ ἐστι διεγνωσμένος, καί