39

Περί τοῦ «Πάτερ, εἰ δυνατόν, παρελθέτω ἀπ᾿ ἐμοῦ τό ποτήριον». Εἰ τό, Πάτερ, εἰ δυνατόν, παρελθέτω ἀπ᾿ ἐμοῦ τό ποτήριον, συστολῆς ἔμφασιν ἔχον,

ἀπό τοῦ ἀνθρώπου λαμβάνεις, "οὐ τοῦ κατά τόν Σωτῆρα νοουμένου (τό γάρ ἐκείνου θέλειν, οὐδέν ὑπεναντίον Θεῷ, θεωθέν ὅλον), ἀλλά τοῦ καθ᾿ ἡμᾶς, ὡς τοῦ ἀνθρωπικοῦ θελήματος οὐ πάντως ἑπομένου τῷ θεῷ, ἀλλ᾿ ἀντιπίπτοντος ὡς τά πολλά καί ἀντιπαλαίοντος" ἧ φησιν ὁ θεῖος Γρηγόριος· τό ἑξῆς τῆς εὐχῆς, ἤγουν τό, Οὐχ ὅ ἐγώ θέλω, ἀλλά τό σόν ἰσχυέτω θέλημα, τί σοι δοκεῖ; συστολῆς ὑπάρχειν, ἤ ἀνδρείας; συννεύσεως ἄκρας, ἤ διαστάσεως; Ἀλλ᾿ ὅτι μέν οὐκ ἀντιπτώσεως, οὔτε δειλίας, συμφυΐας δέ μᾶλλον ἐντελοῦς καί συννεύσεως, οὐδείς ἀντερεῖ τῶν νοῦν ἐχόντων.

Καί εἰ συμφυΐας ἐντελοῦς καί συννεύσεως, ἐκ τίνος ταύτης προσδέχῃ; τοῦ καθ᾿ ἡμᾶς, ἤ τοῦ κατά τόν Σωτῆρα νοουμένου ἀνθρώπου; ἀλλ᾿ εἰ μέν ἐκ τοῦ καθ᾿ ἡμᾶς, ἡμάρτηται περί αὐτοῦ διαγορεύων ὁ τοῦ διδασκάλου λόγος· " Ὡς τοῦ ἀνθρωπικοῦ θελήματος οὐ πάντως ἑπομένου τῷ θείῳ θελήματι, ἀλλ᾿ ἀντιπίπτοντος ὡς τά πολλά καί ἀντιπαλαίοντος." Εἰ γάρ ἕπεται, οὐκ ἀντιπίπτει· καί εἰ ἀντιπίπτει, οὐχ ἕπεται. Θατέρῳ γάρ θάτερον ὡς ἀντικείμενον (68) ἀναιρεῖται καί ὑπεξίσταται. Εἰ δέ μή τοῦ καθ᾿ ἡμᾶς, ἀλλά τοῦ κατά τόν Σωτῆρα νοουμένου ἀνθρώπου λαμβάνῃς τό, Οὐχ ὅ ἐγώ θέλω, ἀλλά τό σόν ἰσχυέτω θέλημα, τήν ἄκραν τοῦ ἀνθρωπικοῦ πρός τό θεῖον αὐτοῦ θέλημα καί πατρικόν ὡμολογήσας σύννευσιν· καί δύο τοῦ διπλοῦ τήν φύσιν· τάς τε θελήσεις καί ἐνεργείας κατά φύσιν οὔσας, παρέστησας· ἐν οὐδετέρᾳ τήν οἰανοῦν ἐναντίωσιν ἔχοντος· εἰ καί τήν φυσικήν ἐν πᾶσι διαφοράν τῶν ἐξ ὧν καί ἐν αἷς τε, καί ἅπερ ἦν ὁ αὐτός κατά φύσιν.

Εἰ δέ τούτοις ἐξειργόμενος τοῖς λογισμοῖς, ἐπί τό λέγειν προάγῃ, μήτε τοῦ καθ' ἡμᾶς, μήτε τοῦ κατά τόν Σωτῆρα νοουμένου ἀνθρώπου τυγχάνειν τό, Οὐχ ὅ ἐγώ θέλω, ἀλλ' ἀρνητικῶς, ἐπί τῆς τοῦ ἱονογενοῦς ἀνάρχου θεότητος φέρεσθαι· τοῦ, τί θέλειν αὐτόν ἰδίως παρά τόν Πατέρα διεῖργον· οὐκοῦν καί τό θεληθέν, ὅπερ ἐστίν ἡ τοῦ ποτηρίου παραίτησις, ἐπ᾿ αὐτῆς ἀνάγκῃ φέρεις τῆς ἀνάρχου θεότητος. Εἰ γάρ καί τοῦ τί θέλειν ἰδίως ἀναίρεσιν φής ἔχειν τήν ἄρνησιν, ἀλλ᾿ οὐ τοῦ θεληθέντος ἀποσκευήν· οὐ γάρ ἐπ᾿ ἀμφοῖν τίθεσθαι τήν ἄρνησιν δυνατόν· καί τοῦ τι θέλειν ἰδίως τόν Μονογενῆ παρά τόν Πατέρα, καί τοῦ θεληθέντος. Ἐπεί πάντως ἡ τοῦ κοινοῦ Πατρός καί Υἱοῦ θέλησις θελήματος, ἀναίρεσις ἔσται τοῦ θεληθέντος Θεῷ, ἤγουν τῆς ἡμῶν σωτηρίας. Τοῦτο γάρ αὐτῷ φύσει καθέστηκε θελητόν. Εἰ δέ μή δυνατόν ἐπ᾿ ἀμφοῖν τιθέναι τήν ἄρνησιν, δῆλον ὡς εἰ ταύτην ἐπί τοῦ τι θέλειν ἰδίως ἄγεις, ἵνα τήν τοῦ κοινοῦ θέσιν ποιήσῃς θελήματος, οὐκ ἀναιρήσῃς τό θεληθέν, ἤγουν τήν τοῦ ποτηρίου παραίτησιν· ἀλλά κατά τῆς κοινῆς ἐποίσεις καί ἀνάρχου θεότητος, ἐφ᾿ ἧς ἀρνητικῶς καί τό θέλειν ἀνήγαγες. Εἰ δέ τοῦτο κἄν ἐννοεῖν ἀπευκτόν, ἄρα γε σαφῶς ἐνταῦθα ἡ ἄρνησις, ἤγουν τό, Οὐχ ὅ ἐγώ θέλω, πάντη τήν ἐναντίωσιν ἀποσκευαζομένη, τήν τοῦ ἀνθρωπικοῦ τοῦ Σωτῆρος πρός τό θεῖον αὐτοῦ θέλημα καί πατρικόν συμφυΐαν παρίστησιν· ὡς ὅλην ὅλου τήν φύσιν οὐσιωθέντος τοῦ Λόγου, καί ὅλην τῇ οὐσιώσει θεώσαντος. Ὅθεν ὡς δι' ἡμᾶς καθ᾿ ἡμᾶς γεγονώς, ἔλεγεν ἀνθρωποπρεπῶς πρός τόν Θεόν καί Πατέρα· Mή τό ἐμόν, ἀλλά τό σόν ἰσχυσάτω θέλημα· ἅτε θέλησιν καί ὡς ἄνθρωπος ἔχων αὐτός ὁ φύσει Θεός, τήν τοῦ πατρικοῦ θελήματος πλήρωσιν. ∆ιό κατ᾿ ἄμφω τάς ἐξ ὧν, καί ἐν αἷς, καί ὧν ὑπόστασις ἦν, φύσει θελητικός καί ἐνεργητικός τῆς ἡμῶν ὑπάρχων ἐγνωρίζετο