Sermo V .

Discite a me, quia mitis sum et humilis corde.

Verbum istud est summi Doctoris et sumitur de Matthaei undecimo ;verbum etiam istud potest esse perfecti imitatoris Christi, scilicet beati Francisci, et sumitur de Evangelio, quod legitur in eius festo. Sive autem dictum verbum sit Christi, sive beati Francisci, est verbum abbreviatum et consummatum , quia in eo clauditur summa totius evangelicae perfectionis breviter et plane: breviter, ne quis se excusaret propter librorum inopiam; plane, ne quis se excusaret propter imperitiam. In hoc autem verbo duo tanguntur, scilicet exordium et documentum. In exordio fit.auditorum excitatio, in documento fit auditorum informatio. Excitat antem, cum dicit: Discite a me; sed informat, cum subiungit: quia mitis sum et humilis corde, id est, ad meum exemplum sitis mites et humiles. Potest autem excitatio duplex intelligi, cum dicit: Discite a me, scilicet, ut sit sensus: discite a me, id est, formam discipulorum a me assumite, vel discite a me, id est, a me doctrinam accipite: et uterque sensus competit beato Francisco secundum duplicem statum, scilicet conversionis et consummationis. Quantum ad statum conversionis fuit veras discipulus, sed quantum ad statum consummationis fuit doctor bonus. I. Quantum igitur ad primum statum potest dicere beatus Franciscus: Discite a me, id est, a me for-Imm discipuli assumite, quia fui discipulus verus. Forma autem veri discipuli Iesu Christi, quae specialiter claruit et apparuit in beato Francisco, in hoc consistit: primo, ut sit homo segregatus a perversa societate quantum ad convictum ; amicus enim stultorum, similis efficietur ;quod significatur Marci quarto, ubi dicitur de Christo: Seorsum discipulis tuis disserebat omnia: seorsum, id est a malis, seorsum etiam a turbis. In quo ostenditur, quod discipulus Christi seorsum debet esse, ut sit segregatus a societate pervertenle et conturbant.

Quod attendens, beatus Franciscus statim ad Domini inspirationem reliquit societatem iuvenum, qui erant socii in peccatis, quoniam tiaec societas perversa erat. Reliquit etiam societatem mercatorum, quae erat societas mundana: et solus ibat ad loca secreta, sciens, quod Christus seorsum disserit omnia. Per hunc modum oportet, eum qui vult discipulus fieri Christi perfectus, relinquere societatem mundanam et perversam. Quodsi non vult relinquere mundanam, quod perfectionis est, saltem relinquat perversam, quod necessitatis est. Scribitur enim in Psalmo: Commixti sunt inter gentes et didicerunt opera eorum et servierunt sculptilibus eorum; et factum est illis in scandalum. Gentes dicuntur hic gentiliter viventes: eis commisceri est eis associari, ex quo oportet, quod addiscat quis opera mala: quia Ecclesiastici decimo tertio : Qui tetigerit picem inquinabitur ab ea, et qui communicaverit superbo induet superbiam; Proverbiorum vigesimo secundo: Noli esse amicus homini iracundo, neque ambules cum viro furioso, ne forte discas semitas eius et sumas scandalum animae tuae; et in Psalmo: Et cum perverso perverteris.

Secundo debet esse expeditus a superflua occupatione: et hoc quantum ad actum; nam qui sollicitatur circa superflua non potest vacare his quae sunt utilia. Sollicitudo enim saeculi istius et fallacia divitiarum suffocat verbum, et sine fructu efficitur, Malthaei decimo tertio ideo scribitur Lucae decimo quarto: Omnis ex vovis, qui non renuntiat omnibus, quae possidet, non potest meus esse discipulus: non quia malum est Possidere, sed quia malum est circa possessiones animum superflue occupare, et impossibile vel difficile multum est possidere et non curare: ideo dicit: qui non renuntiat etc. - Quod cernens, beatus Franciscus statim, ut audivit vocem Dei, cuncta dimisit, in tantam, ut nec filum vestimenti ad cooperiendam nudi-Wemsibi reservaverit: immo, sicut omnia interius contempserat, sic omnia exterius dimittebat. - Per hunc etiam modum qui vult esse perfectus discipulus Christi vadat et vendat omnia, quae habet, et det pauperibus: quod si quis non vult lacere, saltem a sollicitudine et occupatione et vanitate necesse habet animum revocare: alioquin non erit discipulus Christi, sed discipulus diaboli. Non enim possumus simul Deo servire et mammonae ; secundum quod dicitur primae ad Timotheum ultimo: Omnes, qui volunt divites fieri, inridunt in tentationem et in laqueum diaboli: non enim omnes addiscunt Christi doctrinam, sed capere praedam, sicut dicitur Ezechielis decimo nono: Eduxit unum de leunculis suis, et leo factus est et didicit capere praedam hominesque comedere.

Tertio debet esse abstractus ab inordinata affectione: et hoc quantum ad affectum, quia carnalis et animato homo non percipit quae sunt Spiritus Dei, primae ad Corinthios secundo ; et ideo dicitur Lucae decimo quarto: Qui non odit patrem suum et matrem et uxorem et filios et fratres et sorores, adhuc autem et animam suam, non potest meus esse discipulus. Non prohibet, patrem et matrem ex caritate amari, cum in Lege praecipiat honorari, sed inhibet ad parentes carnales carnaliter affici, quia carnalis affectio repellit doctrinam Christi.

Hoc videns, beatus Franciscus patrem et matrem odivit, dum, affectionis carnalis vinculo fracto, eos penitus dereliquit.

Per hunc modum qui vult ad perfectum discipulatum Christi ascendere debet domum patris sui oblivisci et propriam animam, id est vitam carnalem, odire, ut Christi imitator existat, qui in manu inimicorum tradidit animam suam praedilectam. Quodsi quis non vult carnalem affectionem omnino odire vel deponere, quam habet ad parentes, debet tamen eam deponere, quam habet ad mulieres, alioquin non poterit pervenire ad scientiam veritatis, sicut dicitur secundae ad Timotheum tertio de talibus: Ex his enim sunt, qui penetrant domos et captivas ducunt mulierculas oneratas peccatis, quae ducuntur variis desideriis. Semper discentes et nunquam ad scientiam veritatis pervenientes. - Quarto debet esse purificatus a contraria dispositione: et hoc quantum ad habitum, quoniam in malevolam animam non introibit sapientia nec habitabit in corpore subdito peccatis, Sapientiae primo ;et ideo Isaiae primo: Quiescite agere perverse, discite benefacere; quasi dicat: non potestis iustitiam a Christo addiscere, nisi contrariam dispositionem volueritis exstirpare, sicut non potest introduci scientia, nisi ignorantia dispositionis contrariae fuerit expulsa. Hoc attendens, beatus Franciscus de agro cordis per continuum gemitum studuit vitium et peccatum exstirpare funditus nec cessavit deflere, quousque per revelationem audire meruit: Remissa sunt tibi peccata tua.- Per hunc modum qui Christi discipulus vellet esse perfectus deberet per singulas noctes ad modum beati Francisci lacrymis tectum conscientiae lavare ;vel si verbum illud non capit, quia perfectum, saltem quiescat agere perverse, quod est necessarium, si vult Christi fieri discipulus. Unde qui non vult mala relinquere non potest bona addiscere, sicut dicitur leretniae decimo tertio: Si mutare potest Aethiops pellem suam, aut pardus varietates mas; et vos poteritis bene facere, cum didiceritis malum. Ad eos loquitur, qui per longam assuefactionem sunt in malitia obstinati, ut iam quasi non possit exstirpari, ac per hoc non possint addiscere, quia discunt non parum a iuventute male assuescere. Vere igitur potest dicere beatus Franciscum : Discite a me, id est, a me formam discipulorum assumite, quia sum verus discipulus.

Dicere etiam potest: Discite a me, id est, a L me doctrinam accipite, quia de discipulo vero factus sum doctor verus: et hoc potest dicere beatus Franciscus quadruplici ratione: primo, quia docet quod didicit .sine deceptione propter revelationis veritatem; est enim Deus verax, omnis homo mendax ; et ideo doctrina, quam quis per revelationem accipit, non potest esse nisi vera;unde de hoc modo discendi laudabat Paulus doctrinam suam ad Galatas primo: Notum vobis facio, fratres, Evangelium, quod evangelizatum est a me, quia non est secundum hominem: neque enim ab homine accepi illud neque didici, sed per revelationem Iesu Christi etc.

Tali. Uter didicit beatus Franciscus ; unde et doctrina eius admirari potest, quomodo docere alios potuit, cum ab homine non didicerit: nunquid per se invenit? Audi, quod non: cuius signum est, quia, quando ab aliquo docebatur vel praecogitabat, sicut in eius vita legitur, omnino quod diceret non habebat. In quo magis est laudandus et admirandus quam imitandus: unde non inepte filii eius addiscunt, quia scire non per hominem non est omnium, sed privilegium paucorum. Unde quamvis Paulum et Franciscum docere voluerit Dominus per se ipsum, voluit tamen, eorum discipulos edoceri per ministerium humanum . Secundo, quia docet quod didicit sine fictione propter dilectionis aviditatem, quae cor totum applicat ad capiendam doctrinam: unde et Sapiens gloriatur, se sic didicisse, Sapientiae septimo , loquens desapientia: Quam sine fictione didici et sine invidia communico et honestatem illius non abscondo: quasi dicat: sicut fervor caritatis me fecit addiscere sine fictione, sic facit aliis communicare sine aemulatione ac invidiae livore.

Taliter didicit et docuit beatus Franciscus, qui adeo amavit doctrinam, quod divitias nihil esse duxit in comparatione illius et omne aurum velut arenam exiguam reputavit et argentum quasi lutum aestimavit, et omnem substantiam domus suae dedit et quasi nihilum despexit eam; et quoniam adeo didicit diligenter, factus est multorum discipulorum magister, quos docet sentire de Domino in bonitate et in simplicitate cordis quaerere illum, quoniam invenitur ab his qui non tentant illum, apparet autem eis qui fidem habent in illum , sicut ipsi beato Francisco, qui, quoniam sine fictione didicit sibi, et aliis communicavit.

Tertio, quia docet quod didicit sine oblivione propter operum pluralitatem; non enim auditor operis obliviosus factus, sed factor operis , et ideo bonus doctor: quia Matlhaei quinto: Qui fecerit et docuerit, hic magnus vocabitur in regno caelorum. Talem modum addiscendi commendat Ecclesiasticus dicens: Vir in multis expertus cogitabit multa, id est secure et sine reprehensione; et qui multa didicit enarrabit intellectum, quia non aspexit ad pauca per scientiam contemplationis in universali, sed ad multa per experientiam in particulari.

Taliter didicit beatus Franciscus, scilicet experiendo non delectationes, sed passiones: unde de ipso potest dici quod dicit Apostolus ad Hebraeos quinto de eius magistro: Didicit ex iis quae passus est, obedientiam. Ipse enim in principio suae conversionis ludibria et verbera expertus et vincula et carceres, mendicitates et nudilales et angustias, didicit sicut Paulus, ad Philippenses ultimo, in quibus esset sufficiens (esse): Ego enim didici in quibus sum sufficiens esse etc; et quoniam doctrina veri discipuli per patientiam dignoscitur, beatus Franciscus in doctrina sua est laudandas et imitandus, et ab eo addiscendum est.

Quarto, quia docet quod didicit sine dubitatione propter signorum firmitatem. Ex signis enim certissime scivit, quod doctrina, quam didicerat, salutaris erat: et ideo in ipsa securus permanebat, secundum quod dicitur secundae ad Timotheum tertio: Tu vero permane in his quae didicisti, et credita sunt tibi, sciens, a quo didiceris. Ideo hortatur Apostolus Timotheum in doctrina solide permanere, quia sciebat et certus erat per signa et miracula, quod doctrina, quam didicerat, salutaris erat.

Per hunc modum beatus Franciscus in eo quod didicit, est confirmatus: ideo ad modum Apostolorum profectus praedicavit ubique, Domino cooperante et sermonem confirmante sequentibus signis, Marci ultimo .

Placuit enim Domino huius Sancti doctrinam et Regulam non solum miraculorum prodigiis, sed etiam stigmatum suorum signaculis authenticare et confirmare, ut nemo possit nec ad exterius nec ad interius rationem , sane de fide sentiens, contraire. Placuit enim divinae bonitati Regulae et doctrinae beati Francisci suam bul Iam apponere, quia ipse non ausus fuit docere nec scribere, nisi quod a Domino accepit. Nam, sicut ipsemet contestatus est, totam Regulam suam per revelationem didicerat: et ideo, sicut moris est Summo Pontifici bulla sua litteras confirmare, sic et Christus, recognoscens, Francisci doctrinam esse suam, ballam suorum signaculorum apposuit, per quam ipsius doctrinam irrefragabiliter . confirmavit.

Vel certe, quia doctrina Francisci ex ipso firmitatem apud homines habere non poterat, utpote quia sine litteris mercator, non litteratus doctor exstiterat, ne quis sapientum auderet eius doctrinam vel Regulam tanquam ignorantis hominis parvipendere ; placuit Domino eam signis evidentibus tanquam supercaelesti bulla et mirabili confirmare. In quo apparet, altitudinem divini consilii esse mirabiliter admirandam, quam in principio hnius Evangelii Christus insinuat, cum ait: Confiteor tibi, Pater, Domine caeli et terrae, quia abscondisti haec a sapientibus et prudentibus et revelasti ea parvulis. Quis parvulus nisi beatus Franciscus, humilis et despectus, qui inter parvulos, hoc est Fratres Minores, retinet principatum ?

Valde igitur duri cordis est qui doctrinam et Regulam beati Francisci tantis signis confirmatam dubitat esse viam iustissimam ad perveniendum ad vitam, maxime cum multipliciter constet, Deum talia signa eius corpori mirabiliter impressisse: tum propter testium pluralitatem, tum propter testium auctoritatem, tum etiam propter testium sanctitatem. Testium pluralitas indubitatam facit fidem, quia multi saeculares fide digni, qui oculis aspexerunt, ultra centum suo testimonio confirmarunt clerici. Et si in ore duorum vel trium testium omne verbum debet stare , quanto magis in ore centum testium !

Testificantium auctoritas certitudinaliter roborat mentes credentium. Hoc enim a Romana Curia, cuius auctoritas in terris suprema, confirmatum exstat et approbatum, et contrarium praedicantes eiusdem auctoritate, sicut a veritate elongantur, ita sunt a communione fidelium separandi. - Testificantium sanctitas irrefragabiliter omnem dubitationem evacuat; quoniam socii sui, viri mirae sanctitatis, quorum vita probata et sanctitas manifesta, non lepide asserendo, sed cum iusiurandi firmitate certissime asseverant, se illa signa mirabilia oculis conspexisse, manibus contrectasse.

Omnis igitur mundus de tanto munere gratias referat altissimo Creatori, qui talibus signaculis in sancto Francisco dignatus est non solum viam veritatis ostendere, verum etiam mirabiliter, sed valde rationabiliter solidare. - Mirabiliter, inquam, si ad causas inferiores velimus aspicere: fuerunt enim illa signa impressa praeter consuetudinem, contra naturam et supra artem: praeter consuetudinem: quis enim audivit unquam, quod in corpore alicuius apparuerint tam pulcherrimae margaritae? Contra naturam vero, quia latus perforatum erat et sacrum sanguinem emittebat, et sine appositione ligaminis Sanctus Dei vivebat et laboriosis et continuis operibus diutius insistebat: supra artem vero, quia manus non habebat excoriatas aut perforatas, quia hoc potest fieri aliquo ferreo vel ligneo instrumento: sed clavi in ipsa carne cieverunt, quia ex una parte caput habebant, ex altera plicabantur et divisi erant et ab alia carne distincti in manibus et pedibus adeo mirabiliter, ut nemo fidelium dubitare debeat, aliter quam admirando miraculo talia signa nullatenus imprimi potuisse. Fuerunt tamen valde rationabiliter impressa, si ad causas superiores mentes nostras velimus aliquantulum elevare . Nam hoc requirebat divini regiminis providentia, finalis Ecclesiae indigentia, snae virtutis eminentia.

Divini regiminis providentia hoc requirebat, quod hominem mercatorem mercium voluit facere piscatorem hominum et ducem eorum qui perfecte imitarentur Christum: et ideo tradidit ei ferendum suum vexillum, hoc est Crucifixi signaculum.

Hoc etiam exigebat finalis Ecclesiae indigentia. Nam in principio Ecclesiae regnavit in-fidelitas, in progressu haeresis, in consummatione iniquitae, pro eo quod in fine refrigescet caritas multorum . Ideo Dominus primo dedit miracula potentiae ad idololatriam expellendam, postmodum doctoribus argumenta sapientiae ad haeresim exslirpandam, postremo beato Francisco signa pietatis et misericordias ad caritatem accendendam. Et quae sunt signa caritatis inflammantia nisi illius passionis, quam sustinere voluit pro nobis Deus propter nimiam caritatem? - Hoc etiam exigebat suae virtutis eminentia, quae maxime consistebat in dilectione Crucifixi ardentissima, ob quam semetipsum compassionis lacrymis adeo affligebat, ut visum corporalem amitteret. Et quoniam " tanta est vis amoris, ut dicit Hugo de sancto Victore , ut transformet amantem in amatum "; sicut amor Crucifixi in mente eius excellenter et mirabiliter ardebat, sic Crucifixus in specie Seraphim, id est spiritus angelici, incendio amoris ardentissimi exterius beatis oculis eius apparebat et suis membris sacra stigmata imprimebat. - Nec hoc incredibile vel minus rationabile iudicari debet, cum consimile beato Ignatio legatur contigisse. Cum requireretur a tyranno, ut Christum negaret, respondit, quod Christus de ipsius ore removeri non posset: et cum ille minaretur, se capat ipsius abscindere et ita removere de ore: respondit, quod si auferret de ore, non tamen de corde. Cupiens igitur tyrannus saeviendo Sanctum Dei convincere, capite abscisso, cor extra corpus extrahi iussit: quod cum fuisset extractum, inventum est habens in se litteris aureis scriptum nomen Domini lesu Christi. Et hoc valde decenter est factum: posuerat enim Christum ut signaculum supercor suum, ut signaculum super brachium suum . Et quia Franciscus posuerat Christum crucifixum signaculum super brachium suum, ideo in carne eius gemmae sligmatum Iesu Christi crucifixi exterius apparuerunt, mirabili Dei virtute . rationabiliter operante. - Non sit igitur oculus cuiusquam nequam, quia Deus bonus est: sed omnes doctrinam Christi, immo Francisci audiant et addiscant tanquam boni doctoris, qui docuit quod didicit sine deceptione, sine fictione, sine oblivione, sine dubitatione. Dicat igitur beatus Franciscus: Discite, alios excitando: dicat nihilominus alios informando: quia mitis sum et humilis corde.

II. Addiscite, hoc est, ad meum exemplum sitis mites et humilcs. Mitis est homo per affectum fra-

- temitatis; humilis, per affectum inferioritatis sive minori talis; unde esse mitem , hoc est esse omnium fratrem: esse humilem, hoc est esse omnibus minorem : esse ergo mitem et humilem corde, hoc est esse vere fratrem minorem: discite igitur a me esse mites et humiles, hoc est esse fratres minores. Quamvis autem non omnium sit, esse Fratrem Minorem habitu et professione, omnes tamen oportet esse fratres minores re, qui volunt salvari, hoc est esse mites et humiles, praescribenle illa sententia Domini, Matthaei decimo octavo : Nisi efficiamini sicut parvuli, non intrabitis in regnum caelorum. Parvulus est mitis et humilis: et talis debet esse servus Christi, ut sit mitis per ordinationem sui ad proximum et humilis per ordinationem ad Deum: et in his consistit summa evangelicae legis et doctrinae beati

Francisci.

Et primum praemittit de mansuetudine tanquam de faciliori, quae, licet sit facilis animae

bene dispositae, tamen est necessaria et perutilis: necessaria ad studium veritatis quantum ad accedentes , ad exercitium bonitatis quantum ad proficientes, ad iudicium aequitatis quantum ad praesidentes, ad bravium aeternitatis quantum ad pervenientes, et omni statni et generi competit .

Primum igitur ad studium veritatis est necessaria tam in audiendo quam in conferendo. In audiendo oportet esse mansuetum, ut capiat: Ecclesiastici quinto : Esto mansuetus ad audiendum verbum, ut intelligas. Sicut enim imago non relucet nisi in aqua quieta, sic verbum doctrinae non recipitur nisi in anima mansueta. Mansuetum etiam oportet esse in conferendo, quia "ira impedit animum, ne possit cernere verum "; Glossa: " Mitis est quem ira vel rancor non afficit nec asperitas seu amaritudo": unde secnndae ad Timotheum secundo: Servum Domini non oportet litigare, sed mansuetum esse ad omnes, cum modestia corripientem eos qui resistunt veritati: quanto magis mansuete eos debet audire, qui veritatem requirunt.

Secundo necessaria est ad exercitium bonitatis, et hoc tam interius quam exterius: interius, ut complaceat iudicio interiori: exterius, ut complaceat iudicio et animo proximi. Ad mansuetudinem interiorem habendam hortatur nos Ecclesiasticus decimo : Fili, in mansuetudine conserva animam tuam et da illi honorem secundum meritum suum. Servare animam in mansuetudine est in pace custodire affectum; dare illi honorem secundum meritum est ipsam non perturbare nisi propter peccatum. Ad mansuetudinem exteriorem hortatur Ecclesiasticus tertio, dicens: Fili, in mansuetudine opera tua perfice, et super hominum gloriam diligeris. Ideo homo mansuetus diligitur, quia naturalem proprietatem hominis conservat, et affectus socialis est hominis ad hominem per naturam.

Tertio necessaria est ad iudicium aequitatis: quia sine mansuetudine non fit correctio, sed destructio. Ideo dicitur primae ad Corinthios quarto : Quid vultis ? In virga veniam ad vos, an in caritate et spiritu mansuetudinisf quasi dicat: in utroque veniam: quia non est vera aequitas iudicii, nisi mansuetudini iuncta sit virga, nec e converso. Sine virga enim mansuetudo est remissio in praelato, quemadmodum patet in Heli, primi Regum secundo. Et ideo dicitur Sophoniae secundo : Diligite Dominum, omnes mansueti terrae, qui iudicium eius estis operati. Similiter sine mansuetudine virga perimit, non corrigit: unde Psalmus: Supervenit mansuetudo, et corripiemur. Non desaevit in subditum tanquam in adversarium, sed corripit tanquam fratrem et socium: ideo Ecclesiastici quarto: Noli esse sicut leo in domo tua, evertens domesticos tuos et opprimens subiectos tibi.

Quarto necessaria est mansuetudo ad obtinendum bravium aeternitatis. Propter quod scribitur Matthaei quinto : Beati, mites, quoniam ipsi possidebunt terram: et in Psalmo: Mansueti autem hereditabunt tetram et delectabuntur in multitudine pacis. Quia enim in terra pacifice et bene conversati sunt et iniuste a litigiosis oppressi, ideo iusto Dei iudicio, eiectis immitibus, mansueti terram hereditabunt, non hanc materialem, sed terram viventium, quae eis concedetur et adiudicabit per futurum iudicium, sicut pauperibus caelum, qui voluntarie terram dimiserunt caelestia appetentes; unde Isaiae undecimo: Iudicabit in iustitia pauperes, ut scilicet det eis caelum, et arguet in aeauitate pro mansuetis terrae, ut det eis terram viventium. Hanc igitur mansuetudinem tanquam pernecessariam a beato Francisco debemus addiscere, qui non tantum ad homines, sed etiam ad animalia bruta miram servabat mansuetudinem; unde et omnia animalia nomine fratrum vocabat, et animalia indomita ad ipsum tanquam ad sibi familiarem et domesticum recurrebant, sicut in eius vita legitur. Unde bene potest in eius laudem cantari quod dicitur de Moyse Numerorum duodecimo : Erat Moyses mitissimus super omnes homines, qui morabantur in terra. Dicat igitur beatus Franciscum quasi alter Moyses: Discite a me, quia mitis sum etc.

Dicat etiam: Discite a me, quia humilis sum corde, id est, discite esse veraciter humiles, non. fallaciter, sicut illi qui nequiter se humiliant, ut bypocritae, de quibus legitur Ecclesiastici decimo nono : Est. qui nequiter se humiliat, et interiora eius plena sunt dolo; et Apostolus ad Colossenses secundo : Nemo vos seducat, volens in humilitate et religione Angelorum, quae non vidit, ambulans, frustra inflatus sensu carnis suae. Ad hanc non hortatur, sed ad illam humilitatem, quae cordis est, de qua dicit Bernardus super Cantica: " Verus humilis vult vilis reputari, non humilis praedicari". - Hanc humilitatem habuit excellenter beatus Franciscus, hanc amavit et exquisivit ab initio Religionis usque in finem; pro hac mundum reliquit, nudum se trahi per civitatem praecepit, leprosis servivit, peccata sua in praedicatione manifestavit, sibi etiam exprobrari mandavit. Hanc virtutem ab eo maxime debemus addiscere. Ut autem hanc cupiamus, considerandus est fructus, propter quem est desideranda: modus, per quem acquirenda; usus, secundum quem conservanda. - Fructus autem eius est multiplex: primus est, quia mitigat Dei iram, dum compellit Deum differre poenam, quam meruit quis per culpam; quod bene significatur tertii Regum vigesimo primo, ubi dicit Dominus ad Eliam: Nonne vidisti humiliatum Achab coram me? Quia igitur humiliatus est mei causa, non inducam malum in diebus eius. Mi ra humilitatis efficacia, ut possit continere manum divinam ! Ideo dicebat Propheta in Psalmo: Custodiens parvulos Dominus, humiliatus sum, et liberavit me. Dominus enim superbis resistit, humilibus autem datgratiam et eos conservat et custodit, quia ^ de longe, sed humilia de propinquo respicere

non desistit nec potest despicere: Psalmus: Sacrificium Deo spiritus contribulatus, ear contritum et humiliatum, Deus, non despicies. - Secundus, quia inuenit gratiam. Sicut enim qui vult invenire aquam necesse habet fodere in terram; sic qui vult invenire aquam vivam puteum humilitatis in se ipso fodiat: unde Ecclesiastici tertio: Quanto magnus es, humilia te in omnibus, et coram Deo invenies gratiam ; Deus enim superbis resistit etc. Hoc modo beata Virgo inuenit gratiam apud Deum, sicut ipsamet testatur Lucae primo : Respexit Dominus humilitatem ancillae suae; nec mirum; quia humilitas caritati locum praeparat, dum mentem a vanitate evacuat. Propter quod dicit Augustinus: " Quanto sumus a tumore superbiae inaniores, tanto sumus dilectione pleniores". Et sicut aqua confluit ad valles, sic gratia Spiritus sancti defluit ad humiles ; et sicut aqua tanto altius ascendit, quanto magis descendit , sic oratio, quae de corde humiliato procedit, magis propinquat et resonat auribus Dei, ut impetret gratiam; unde Ecclesiastici trigesimo quinto: Oratio humiliantis se nubes penetrabit, et donec appropinquet, non consolabitur: quia Deus voluntatem timentium se faciei et deprecationem eorum exaudiet et salvos faciet eos.

Tertius, quia consummat iustitiam; unde Matthaei tertio : Sine modo, sic enim decet, nos implere omnem iustitiam: Glossa: "Id est humilitatem perfectam, quae est perfecta iustitia ". Consistit enim in perfecta humilitate abundans iustitia, et in abundanti instilia humilitas, quae est virtus maxima, secundum quod dicitur Proverbiorum decimo quinto: In abundanti iustitia virtus maxima est. Haec humilitas est virtus maxima, quia maximum facit hominem coram Deo, vel quia haec est virtus sola, quae Deum reveretur et honorat ut maximum; unde Ecclesiastici tertio: Quoniam magna potentia Dei solius, et a solis humilibus honoratur. Soli humiles Deum honorant, quia alii se ipsos volunt honorari, non Deum. Si igitur omnis nostra iustitia et totius christianae religionis summa in honorificatione Dei consistit planum est, in humilitate esse abundantem iustitiam, et in abundanti iustitia virtutem maximam. Unde Augustinus ad Dioscorum quaerentem summam perfectionis evangelicae respondit, sicut respondit fluidam philosophus interrogatus, quid doceretur in rhetorica, respondit ille primo interrogatus, quod ibi doceretur eloquentia: interrogatus secundo, respondit: eloquentia: interrogatus tertio, respondit: eloquentia. Similiter Augustinus respondit: Si quaeras, quae su summa perfectionis evangelici respondeo: humilitas:

si secundo requiras, respondeo: humilitas: ei si tertio , respondeo: humilitas. Et quidam sanctus pater interrogatus: quae esset perfectio hominis, respondit: humilitas. Et Dominus interrogatus a discipulis, ut augeret eis iustitiam fidei, Lucae decimo septimo, respondit: Cum feceritis ontnia, quae praecepla sunt vobis, dicite: Serui inutiles sumus, quod debuimus facere fecimus. - Quartus fructus est, quia perducit in gloriam: et hic est fructus ultimus et perfectus: et de hoc dicitur Iob vigesimo secundo: Qui humiliatus fuerit erit in gloria, et qui inclinaverit oculos suos, ipse salvabitur: quasi dicat: per humilitatem evitatur omne malum, et per eandem obtinetur omne bonum. Et bene dicit: erit in gloria: quia, quanto hic est humilior, tanto in caelo erit altior et sublimior, secundum rectam retributionem. Qui enim in via est vilior et humilior, Christo est proximior, qui sedit in loco novissimo ; et sicut proximior Christo fuit in via, ita etiam proximior debet esse in patria: et super omnes constat esse Christum: oportet igitur, gloriosum inter omnes esse Christi ministrum, quia, ubi ipse est, illic et minister suus erit: vel certe, quia, quanto quis vilior, tanto minus de vana gloria habuit: etrideo hic nihil habet de sua remuneratione, et propterea maior et gloriosior in vera gloria debet apparere, utpote qui illam solam desideravit et quasi unicam desponsavit.

Propter hunc quadruplicem fructum lotis praecordiis est amplectenda humilitas, quia, licet testa exterior inutilis videatur et arida, tamen nucleum celat arida testa bonum. Et quemadmodum agricola frumentum mandat terrae cooperiendum et putretendum propter fructum, quem intuetur, sic hilariter debet quis desiderare sui contemptum: ideo dicit beatus Iacobus in Canonica, primo : Glorietur frater humilis in exaltatione sua. Hic est igitur fructus. Deinde considerandus est modus, secundum quem haec virtus tam nobilis est acquirenda. Attendendum, quod ad hanc pervenitur quadruplici se-

- mita: prima est consideratio Dei: haec enim est via

- recta ad nostram humilitatem deducens, si quis recte consideret. Debet enim Deus considerari ut auctor omnium bonorum et ut remunerator meritorum. Quia auctor est omnium bonorum, debemus illi dicere : Omnia opera nostra operatus es nobis, Domine ;, et ita omne bonum sibi attribuere et nihil nobis. Et hoc facit nos humiles; unde primae Petri ultimo: Humiliamini sub potenti manu Dei, considerantes, quod non fortitudo nostra aut robur manuum nostrarum fecit bona, quae habemus, sed ipse Dominus fecit nos, et non ipsi nos ; et hoc evacuat superbiam, quae dicit: Manus nostra excelsa,

et non Dominus fecit haec omnia.

Debet etiam considerari ut iustissimus retributor et adeo severus, quod nulli defert, immo pro unico motu cordis nobilissimos spiritus angelicos in perpetuum deiecit de caelo; et ideo Ecclesiastici septimo: Humilia valde spiritum tuum, quoniam vindielu carnis impii ignis et vefmis est.

Secunda semita est rememoratio Christi: rememorari debemus, quod Christus humiliatus fuit usque ad vituperabilissimnm genus mortis in nostrae redemptionis pretium et in nostrae directionis exemplum : in nostrae redemptionis pretium, sicut dicitur Isaiae quinquagesimo tertio : Reputavimus eum quasi leprosum et percussum a Deo et humiliatum. Et si ipse humiliavit se propter nostram salutem, nonne et nos debemus humiliari propter suum honorem? Rursus, humiliavit se in nostrae directionis exemplum, sicut dicit Ioannes, decimo tertio: Exemplum dedi vobis etc. Si ergo ipse est noster Dominus et Magister, et non est servus maior domino suo, et discipulus non est super magistrum: si servi Christi sumus, humiles et contemptibiles esse debemus. Et ad hoc hortatur Apostolus ad Philippenses : Hoc enim sentite in vobis, quod et in Christo Iesu: et post: humiliavit semetipsum, factus obediens usque ad mortem etc. O quam incurialis est ille Christianus, qui Dominum suum videt humiliatum.et despectum, et ipse exaltat cor suum et ambulat in magnis et mirabilibus super se!

Tertia semita est circumspectio sui: tunc homo se circumspicit, quando non solum se, sed extrema sua recogitat, scilicet quo vadat, vel unde veniat: et tunc in medio suarum miseriarum se considerat: unde Michaeae sexto : Humiliatio tua in medio tui. Considera, unde veneris, quia de massa perditionis et de pulvere et limo terrae factus et in peccatis natus es lotus et in peccatis conversatus: et nunc exules a beatitudine paradisi. Et baec tua consideratio spiritum tumoris abiicit et excludit in tantum, ut clamare incipias cum tribus pueris, Danielis tertio: Sumus hodie humiles in universa terra propter peccata nostra.

Conspice etiam extremum aliud, scilicet quo tendis. Tendis enim ad corruptionem et incinerationem: pulvis es et in pulverem reverteris, Genesis tertio . Quid ergo superbis, lena et cmis? Si hodie es, cras non eris: si hodie sanus et fortis, cras inflrmaberis: si hodie dives, forte cras mendicabis: si hodie sapiens, cras forte stultus efficieris. Quis ergo, in tanta calamitate positus, audeat superbire? Nisi forte qui se non circumspicit, sed praesens bonum ut nunc aspicit et dicit quod dicitur Apocalypsis tertio de superbo: Dicis, quia dives sum,

quoad bona naturalia; et locupletatus, quoad spiritualia: et nullius egeo, quoad temporalia. Sed considera te ipsum, et tunc scies, quod es miser et intenibilis, in naturalibus: pauper et caecus, in spiritualibus; et nudus, in temporalibus, quia nudus existi de utero matris et nudus illuc reverteris , quia nihil intulisti in hunc mundum neque quidquam auferes tecum.

Quarta semita est honorificatio proximi. Haec . autem consistit in hoc, ut homo proximum honoret laternis, secundum quod dicit beatus Petrus in prima Canonica sua : Omnes invicem humilitatem insinuate, et hoc maxime ad maiores. Est etiam honoratio interior, quando scilicet reputat alium meliorem se; et hoc unusquisque debet facere, sicut dicitur ad Philippenses secundo: In humilitate superiores sibi invicem arbitrantes. Et hoc pro certo debet homo habere, quod quilibet proximus aliquam gratiam habet, vel occultam, vel apertam, propter quam debet eum meliorem se reputare. Unde Elias, credens, se solum esse Domini servum, reprehensus est, cum dictum est ei: Derelinquam mihi septem millia virorum, quorum genua non sunt incurvata ante Baal. Unusquisque sua mala melius novit quam aliena .

Postremo considerandus est usus, secundum quem custodienda, et hic est sub quadruplici differentia. Qui enim vult humilitatem continue custodire necesse habet, se ipsum assuefacere ad ea, per quae conservatur ; et primo ad gemitum cordis; Proverbiorum duodecimo : Moeror in corde viri humiliabit illum. Moeror de peccatis deiicit inflationem spiritus, et continuus dolor non patitur, aliquod adulationis verbum resonare in corde, quod mentem extollat. Quod bene significatum est Iob secundo, ubi dicitur, quod nemo loquebatur ei verbum: videbant enim, dolorem esse vehementem. Vehementia enim doloris, quae in rugitu cordis consistit, totam mentis intentionem ad Deum convertit et etiam mentem a vanitate evacuat et replet humilitate: unde Psalmus: Afflictus sum et humiliatus sum nimis, rugiebam a gemitu cordis mei.

Secundo vero ad silentium

oris, et hoc humilitatem conservat: unde in Psalmo : Obmutui et humiliatus sum et silui a bonis. Humilitas enim conservatur per silentium, sed non per silentium a malis, sed a bonis: quia non debet bona, sed mala sua publicare, sicut mos est mendicantibus suas infirmitates ostendere: unde Ecclesiastici decimo octavo: Ante languorem humilia te et in tempore infirmitatis ostende conversationem tuam. Hoc autem fit per veram et puram confessionem.

Tertio ad exercitium laboris ; nam labor et afflictio humilitatem conservat: unde Esther decimo quarto dicitur, quod Esther corpus suum humiliavit ieiuniis omniaque loca, in quibus antea laetari consueverat, crinium laceratione complevit. Taliter homo humilitatem poenitentiae semper in se debet conservare, sicut dicebat ille veros poenitens: Humiliabam in ieiunio animam meam. Unde qui vult humilitatem continuam habere, continuis macerationibus carnis, utpote ieiuniis, vigiliis, orationibus et disciplinis, debet insistere. - Quarto ad contemptum honoris: et hoc facit homo per obsequia vilitatis, quae ab aliis contemnuntur. Sic faciebat rex David; secundi Regum sexto : Ludam et vilior fiam, plus quam factus sum, et ero humilis in oculis meis etc: sic beatus Franciscus, qui se nudum per civitatem sicut glutonem trabi fecit et etiam leprosis servivit. Et quia exemplum humilitatis excellentissimum posteris reliquit, ideo secure dicit: Discite a me, non solum esse mites, sed etiam humiles corde, quoniam ego mitissimus et humillimus sum. Unde sibi recte competit illud quod dicitur Ecclesiastici undecimo : Est homo marcidus et egens recuperatione, propter asperitatem poenitentiae, plus deficiens virtute et abundans paupertate, propter altitudinem paupertatis et inopiae; et oculus Dei respexit illum in bono, dando ei munera gratiae, et erexit eum ab humilitate ipsius et exaltavit caput eius, liberando a statu praesentis miseriae et perducendo ad culmen gloriae, ad quod nos perducat ipsius precibus unigenitus Dei Filius, Dominus Iesus Christus. Amen .