Sermo II .

Sermo fr. Bonaventurae Minorum ad Beginas in festo sancti Marci Evangelistae.

Sapientiam sine fictione didici et sine invidia communico etc.

(Prothema). In mansuetudine suscipite insitum verbum, quod potest salvare animas vestras, Iacobus in sua Epistola.

Utilis est ista monitio: unde primo praemittit monitionem, deinde subiungit rationem: quod potest salvare animas vestras. Totum vel tota merces hic (innuitur) . Sed sunt multi, qui non multum mite audiunt verbum: alii ita, ut quod per unam aurem intrat per aliam transeat. Ideo in principio rogabimus Dominum, ut non respiciat defectus nostros, et dicamus Ave Maria.

Sapientiam sine fictione didici etc.

Sicut scitis, nos facimus festum de beato Marco: et fuit unus de Evangelistis, de quo debemus multum solemnizare; fuit enim discipulus beati Petri Apostoli et clericus specialis, et posuit in uno libro facta, quae audiebat recitari per beatum Petrum et quae viderat et audiverat de Domino, et postea ostendit illum librum beato Petro, qui opus commendavit et.statuit, ut in Ecclesia legeretur. Unde eius sapientia sibi a Domino data multum fuit utilis Ecclesiae Dei. Ideo de ipso potest vere dici hoc verbum: sine fictione didici, et sine invidia communico. Et in verbis istis commendatur a duobus: primo, in diligentia disciplinae quantum ad statum discipuli; secundo, in communicatione doctrinae quantum ad statum doctoris. Fuit enim humilis discipulus et recta intentione addiscens et fuit suae scientiae communicativus, non invidus, nec avarus. Non est tanta avaritia, sicut de eo quod dando non diminuitur; quid ergo (quis) amittit in dando ? Hanc ergo sapientiam didicit et postmodum docuit, non sapientiam mundanam, quae stultitia est apud Deum ; multi enim sunt sapientes hac sapientia et reputantur, qui tamen in veritate sunt in fine stultitiae insipientes. Hanc non didicit iste nec docuit, quia non est vera sapientia nec sapida scientia, quia semper ibi quid admixtum; sed in divina sapientia non est nisi pura dulcedo et consolatio. Et dicitur bene didici, in praeterito, et communico, in praesenti. Hic enim est rectas ordo, quia prius debet homo diligenter discere quam doctor esse vel praedicator: in Ecclesiastico : Antequam loquaris, disce: et ibidem: In multis expertus cogitabit multa, et qui multa didicit enarrabit intellectum. Bene potest homo esse subtilis et artilius , sed non potest cito esse bonus clericus, nisi multa sit expertus ; sicut - de periculis maris homo non potest esse bene cantus per auditum solam, nec caecus iudicare de coloribus: et qui multa didicit, enarrabit prudentiam. Aliter, si non didicit, non bene enarrabit vel docebit: et ideo mirabantur Iudaei de Christo, dicentes : Quomodo hic litteras scit, cum non didicerit? Ecce, quam rudes et quam perversi erant; honniti sint ipsi 1 Ipse non didicerat ab homine, sed a Deo Patre, in quantum erat homo: nam in quantum Deus, omnia sciebat sine discendo (sic); ad Colossenses: In ipso sunt omnes thesauri sapientiae et scientiae absconditi. Ideo exceptus erat ab ista regula, quod oporteat, ipsum addiscere prius quam docere. Sed nullus alius excipitur: unde omnis alias debet tacere a doctrina, nisi didicerit, excepto solo Christo, qui venit nos docere et qui scivit tantam in nativitate quantum in morte, licet non fuisset expertus tot . Ideo nullus debet praesumere docere, priusquam addiscat: unde Sapiens: Si est tibi intellectus, responde proximo tuo: sin autem, sit manui tua super.os tuum. Glossa ibi dicit bonum verbum: " Sicut peccatum est scire et proximum non docere, sic nescire et -magistrum esse ". Ideo beatus Marcus bonus doctor fuit, quia prius didicerat ab alio: non fuit somnium -quod docuit, sed a bono magistro auditum. Ideo potuit vere dicere: Sapientiam sine fictione didici etc.

Sed qui sapientiam, quam docuit, voluerit ha-I bere et de hac bonus clericus esse, oportet, quod habeat cognitionem Dei, sui et proximi. Aliqui sunt, qui plus curant de aliis rebus quam de se ipsis. Bernardus : " Multi multa sciunt et se ipsos nesciunt". Angustinus: " Noverim te, noverim me ": qui enim se bene cognosceret multa alia cognosceret: in Ecclesiastico : Intellige quae sunt proximi tui ex te ipso, et quomodo debes compati aliis. - Quatuor debemus cognoscere a parte Dei, quae facere debemus, et satis esset, si bene faceremus. Haec quatuor ex parte Dei nos spectantia (sunt): primo, eius iusta iudicia: secundo, larga eius beneficia: tertio, eiussanctapraecepta: quarto eius salubria exempla: eius iudicia, ut eum timeamus: larga beneficia, ut eum diligamus: eius sancta praecepta, ut ea faciamus et impleamus: eius salubria exempla, ut ipsum imitemur et ei conformemur.

1. Primo, dico, eius iudicia, quae sunt iusta, ut eum timeamus: in Deuteronomio : Congrega adi . me populum, ut audiant sermones meos et discant timere me omni tempore, quo vivunt in terra: dixit Dominus hoc Moysi, licet per se hoc posset: nunquam enim fuit, quin Dominus per alium voluerit regi populum suum. Aliqui exspectant, quod Dominus totum in ipsis faciat, sed non est ita: tunc pro nihilo essentministri Ecclesiae et praelati et doctores, qui indubitanter sic a Deo sunt et fuerunt ordinati; et totum est ad bonum electorum, sive praelati eorum fuerunt boni, sive mali.

Tria tangit hic, quae debet facere bonus praelatus, scilicet con-gregare populum, instruere, qualiter debet audire sermones Domini, et qualiter debet Dominum timere. Ad hoc euim debet populus venire ad ecclesiam, scilicet ad audiendum verbum salutis, non ad audiendos rumores vel fabulas: et sic discat Dominum timere, quamdiu vixerit. Dicitur, quod stultus non credit, donec vidit: sed qui per aliam se castigat (?) bene se castigat et pulcre. Dominus modo utitur sua misericordia: aliter solebat esse in antiqua Lege et etiam erit in futuro, quia illa Lex non erat nisi figura futurorum . Multi dicunt modo: Manda, remanda: manda, remanda: exspecta, reexspecta: et quando Dominus amplius non potest exspectare, eos interficit. Multos vidistis, qui intrabant lectum sani, in crastino inveniebantur ibi mortui. - Tria debemus de Domino cognoscere, propter quae mirabiliter debemus eum timere et esse in timore magno, quamdiu sumus in hac vita, videlicet primo propter immensitatem suae potentiae, propter profunditatem suae sapientiae et propter infiexibilitatem suae iustitiae. Propter immensitatem suae potentiae, quae non potest flecti nec superari: sapientiae, quae non potest latere: iustitiae, cui non potest obstari.

De primo Iob : Si fortitudo quaeritur, robul slissimus est; in Ecclesiastico: Rex potens et metuendus nimis. Si non esset nisi rex, deberemus ipsum revereri: sed quia potens, debemus eum metuere. Multa sunt genera timoris, sed Dominus vult cordialiter timeri, scilicet per amorem, ne ipsum offendamus: et iste Umor est initium sapientiae: unde:

Initium sapientiae est timor Domini: et per talem timorem Domini declinat omnis a mala : in Matthaeo: Nolite timere eos qui occidunt corpus, animam autem non possunt occidere etc. Et nos omnes moriemur: hoc bene scimus. Timeamus ergo illum qui, postquam occiderit, habet potestatem mittere in gehennam. Aliqui timent Dominum multum, quando tonat: bene esset eis, si semper tonaret: sed ita bene potest ipse nos occidere sine tonitruo, sicut cum tonitruo. - Secundo, propter profunditatem suae sapientiae, quia est sapiens, ita quod nihil ei potest celari: ad Hebraeos : Omnia nuda et aperta sunt oculis eius, ad quem nobis sermo. Certe transacti sunt mille anni, quod ipse vidit et scivit illud quod tu modo cogitas: Iob: Ipse solus est, et nemo potest avertere cogitationem eius: id est, nullus est par sibi, nec potest dislurbari nec impediri. Ideo a facie eius turbatus sum et considerans eum, timore sollicitor.

Tertio, propter inflcxibililatem sui iudicii: Sapiens : Qui timent Dominum etc., dicentes: Si poenitentiam non egerimus, incidemus in manus Domini et non in manus hominum.

Dominus habet duas manas quasi duas vias, scilicet quae est a dextris, et quae a sinistris: vias, quae sunt a dextris, novit Dominus: de sinistris non curat, scilicet qui fecerunt tot delicta, nisi poenitentiam prius egerint. Cognati sui dixerunt: Magister, volumus, ut quodcumque petierimus, facias nobis etc: et mater eorum dixit: Dic, ut sedeant hi duo filii mei, unus ad dexteram tuam et unus ad sinistram in regna tuo. Et ipse respondit eis: Nescitis, quid petatis etc. Quidam Sanctus dicit, quod Dominus erubescebat escondire illam matrem sanctam, licet esset illicitum quod petebat: propter quod non ei, sed filiis respondit. Omnis, qui petit, scilicet licitum, accipit , et qui quaerit invenit; dicitur omnis, quasi dicat: non solum hoc dico discipulis meis, sed omnibus aliis.

Sic ergo propter haec tria capita (timeamus); unde: Magnus es tu fortitudine, iustitia et iudicio. Non curo de sua iustitia vel veritate, sed potius de sua misericordia. Congrega ergo etc. - In die iudicii reddemus - rationem de tempore: et ponam me primo: ego enim nescirem bene reddere rationem de omnibus, quae feci beri. Sed diabolus ita omnia mala scribit, quod nihil omittit nec obliviscitur, sed statim ponit in scripto: malum pudorem possit habere ipse scriptor! Anselmus : "O lignum aridum et inutile, aeternis ignibus dignum ! quid respondebis in illa die, quando quaeretur ratio sermonis et silentii"? Aridum, sine humore devotionis et misericordias; melius est, quod homo hic confiteatur. Ideo Psalmus: Confitebor tibi in directione cordis mei, in eo quod didici iudicia iustitiae tuae, id est pro.eo, quasi dicat: nescio aliam viam evadendi illum horrorem nisi per confessionem. Melius est, quod computem hic in hac vita cum uno solo sacerdote, qui est homo sicut ego, quam etc. Si Dominus statuisset, quod cum Angelo confiteremur, vix ego Angelo tam puro confiterer, qui nescit, quid sit peccatum, nec in se sentit motus peccati. Sed Dominus voluit, quod confiterer uni homini, qui forefecit aliquid, forte plus quam ego, forte minus ; et si non cecidit mortaliter, tamen est in possibilitate cadendi et debet semper esse in timore, dum est in bac vita. Ideo non fugiat homo vel erubescat pro uno modico pudoris: sed timeat homo et fugiat illum pudorem maximum, qui erit in altero saecnlo.

Anselmus in libro de Similitudinibus quaerit unam demandam, utrum omnes homines sciant omnia nostra peccata in futuro. Arguit sic: Cur ergo confessus sum, si peccata mea videbuntur et scientur ?

Respondet, quod nec Magdalena nec Petrus habbunt pudorem in die iudicii nec in paradiso de suis peccatis: sed ista signa erunt eis ad magnam honorem et etiam ad honorem Dei, quia in hoc glorificabitur Dominus et laudabitur in aeternum: unde tuum erit gaudium de hoc, quod effugisti periculum, et Dei erit laus et gloria, quia ipsum semper de hoc laudabis: sicut videtis, quod isti milites non erubescunt portare cicatrices vulnerum sibi factorum in lorneamento , quia sunt signa probitatis, et quod non se muceaverint vel absconderint. Nonne putatis vos, quod Dominas posset facere, quod non apparerent stigmata suae passionis? Nullus vestrum, ut credo, dubitat, cum bene credatis, quod sit omnipotens; sic et de peccatis electorum. Sed hoc erit ad honorem Dei et electorum, qui ista vicerunt per sanctam confessionem et paenitentiam et bona opera, et ad faciendum magnum pudorem damnatis, qui confusionem habebunt tunc coram toto mundo de hoc, quod non voluerunt confiteri coram uno solo. Non ergo modicum pudoris obstruat vobis ora confessionis.

II. Secundum principale est eius larga beneficia, ut eum diligamus: in Levitico : Omnis, qui de genere Israel est, manebit in tabernaculis septem diebus, ut discant posteri vestri, quod quando de Aegypto eduxi, duxi vos in tabernaculis - ibi erant pias quam centum mille

nec sunt attrita vestimenta vestra nec calceamenta , et satis ad comedendum habuerunt: nec adhuc bene credebant in Deum, nec subveniebat eis de eductione de servitute Aegypti.

Per Aegyptum significatur status peccati, de quo eduxit nos Dominus ista benedicta praeterita Quadragena. Dominus concedat, quod non redeamus ad illam servitutem; sed excaecavit multos malitia eorum, ne cognoscant bonitatem sibi factam a Domino, quando eduxit eos de Aegypto, vel tenebris peccati. Peccatum dicitur tenebra, quia fit in tenebris ; in Ioanne : Omnis enim, qui male agit, odit lucem: et dilexerunt homines magis tenebras quam lucem: erant enim eorum mala opera. Etiam pueri, quando volunt peccare, trahunt se in tenebris, tali ratiuncula, . sicut habent, utentes.

Quaesitum fuit a beato Gregorio , utrum puer infra septem annos possit peccare mortaliter.

Respondit, quod sic, si malitia suppleat aetatem; quia non possit sic peccare mortaliter, nescio: unde' refert Gregorius de quodam puero, qui consueverat maledicere de Deo et blasphemare super genu patris sui vel matris, quando ibi eum tenebant, et alibi, nec eum castigabant ; sed ille est valde bene castigatus, quem Deus castigat. Quadam enim die, dum pater teneret eum super genu suum, incepit blasphemare, nec puto, quod haberet adhuc quinque annos perfecte. Et statim rapuit eum diabolus et secum portavit. Bene verum est, quod sunt aliqui ita simplices, quod non auderem dicere, etiam postquam sunt viginti annorum, (quod) peccent mortaliter: ita sunt brutales. Ideo in Deuteronomio : Memineris diei egressionis tuae de Aegypto omnibus diebus vitae tuae, per confessionem turpium peccatorum, et quae sic (bene) facere et dicere est inaestimabile; pulcra confessio sit honuita , nunquam placuit mihi. Aliqui ita student facere suam confessionem pulcram; hoc non est bonum: secundo, quia ducit ad tenebras inferni ; projicite eum in tenebras exteriores et infimas. Ideo cito surgamus a peccato: non enim est ita vile cadere in lutum, sicut ibi diu .stare et iacere. Abiiciamus ergo opera tenebrarum et induamur arma lucis.

III. Tertiym est eius mandata, ut faciamus: ali-: Ier nullus erit salvus. Unde quaesivit ille a Domino : Magister, vos praedicatis multum bonum, et credo, quod multum sunt bona et vera quae vos praedicatis: sed quid faciendo vitam aeternam habebo ? in dixit ei Dominus: Vade nudus pedes, vel ieiuna in pane et aqua, (sed): Serva mandata. Sed qui Posset facere consilia, melius esset, ut nihil habere sicut Religiosi. - Audivi loqui de quodam ribaldo de Gravia , qui semper consuetus erat, quidquid sibi contingeret, vel de bibendo vel alio retinere unum obolum ad habendum lectum suum ad domum cuiusdam probae mulieris, in qua iacere consueverat. Quadam nocte fuit moratus nimis, ita quod totum fuit plenum: et dictum fuit ei, quando venit: Tu non potes hic esse: tandem lautum fecit, quod dixit domina, quod si vellet solvere unum denarium, quod ipsa iaceret cum sua ancilla: et ipse haberet lectum suum. Dixit, quod non habebat nisi unum obolum, sed quod per fidero suam in crastino redderet sibi alium obolum. Noluit ei credere. Tunc rediit et invenit unum dolium, in quo intravit. Et illa nocte ventus fuit fortis, ita quod domus praedicta fuit concussa, et omnes, qui ibi erant, mortui. Dominus ribaldus, quando exivit de dolio suo et audivit illud, dixit: Domine Deus, benedicta sit paupertas ! Si ego habuissem unum obolum plus, quam habui sero, ego modo cum aliis essem mortuus.

Ad plus tenemur nos Religiosi quam alii, quia non debemus habere, nec velle habere. Cui putas fieri maius, vel pauperi sano, vel infirmo aegro ?

IV. Quarto, eius exempla ad nos ei conformandum in humilitate et paupertate.

Paupertas est duplex: temporalis, quae, etsi libenter caperet melius, si haberet, tamen securior est divitiis: alia est paupertas spiritualis, ut qui dimittunt omnia propter Christum: et haec est melior, sed utraque bona. Dominus non fuit natus in palatio. Invenietis infantem pannis inuolutum et positum in praesepio etc. Dixit quidam, videns miracula, quae Dominus faciebat: Sequar te, quocumque ieris, cogitans, quod, si posset sic facere, caperet inde bonam pecuniam. Sed Dominus ei dixit: Vulpes foveas habent et volucres caeli nidos, Filius autem hominis non habet, ubi caput reclinet. Unde benedicta Domina sua fecit ei unam tunicam. Et dicit (quidam) Sanctus, quod non habuit nisi colum ad sustentandum Regem caeli, terrae et inferni. Sancta Maria ! estne hoc sine mysterio, quod Rex caeli et terrae hoc ita vellet ? Postea fuit suspensus totus nudus in cruce. Sed una de dominabus, quae erant ibi, proiecit suum capitegium: non habuit, ubi caput posset reclinare, nec pedes apodiare nec manus. Dixit Pilatus: Quod scripsi scripsi, ipsum reprehendentibus. Et verum scripsit, sicut Spiritus sanctus eum faciebat scribere.

Secundo notatur sua humilitas in die coenae, quando lavit (pedes discipulorum). Non placebat Petro etc Si non lavero te, non habebis

partem mecum. Hoc forum non volo: ideo faciatis velle vestrum. (Domine, non tantum pedes meos, sed et manus et caput). Quo facto dixit : Vos vocatis me, Magister etc., exemplum dedi vobis, ut, quemadmodum ego feci vobis, ita et vos faciatis.

Scietis vero postea, quid modo facio: discite a me, quia mitis sum et humilis corde: omnes artes (?) animae sunt in hoc verbo. Hic non invenietis requiem; ego quandoque in somno sum a me.... . In mundo pressuram habebitis etc, scilicet corporibus et animabus. Quando corpora erunt glorificata in caelo, (erunt) sicut meridies clara. Et si hoc putridum corpus Deo abbandonaverimus in sancta poenitentia, tale postea recipiemus et gaudium tantum, quod oculus non vidit, nec auris audivit, nec in cor hominis ascendit, quae praeparavit Deus iis qui diligunt illum, quasi diceret Apostolus: Quid vobis dicerem de gaudiis paradisi ? Nec oculus vidit etc: ad quod nos perducat Christus. Amen.