Sermo 1 .

Equitatui meo in curribus Pharaonis assimilavi te, amica mea, Canticorum primo .

Non sine causa canticum amoris dicitur Can-- ticum canticorum, pro eo, quod materia, de qua est, et virtus, a qua formatur ipsum canticum, et finis, ad quem est, transcendit et materiam et originem et finem omnium canticorum. Tantae nobilitatis est virtus caritatis, ut, qui habet caritatem habeat et Deum, nec est aliquod praeminm nec meritum nisi diligere Deum, ut dicit Augustinus super illud: Mihi adhaerere Deo bonum est. Amor caritatis tantae sublimitatis est, ut de misero faciat beatum et de simplici sapientem, quemadmodum de aetate iuvencula transit in canitiem. Agnes ista, cuius solemnitatem modo celebramus, inter alias Virgines, quae sponsae Christi fuerunt, est praecipue commendabilis: ideo verbum de ipsa competenter dicitur, quod de laude sponsae dicitur. Quamquam iuvencula fuit aetate, animo tamen fuit cana, gratia caritatis tota repleta fuit. Cum odore istius Virginis currere debemus: multae virgines eam secutae sunt. In principio rogabimus Dominum etc.

Equitatui meo etc.

Verbum istud ad laudem sponsae Domini potest trahi in laudem cuiuslibet animae perfectae, quae habet in se praerogativas, quae sponsae competunt; inter quas Agnes merito connumeratur. Sponsus sponsam laudat a duobus: a virtutis manifestatione et a virtutis origine. Manifestatio virtutis est in assecutione triumphi: origo antem virtutis est in possessione divini doni sive habitus. Assecutio eius triumphi, scilicet de diabolo, mundo et carne, notatur, cum dicit: Equitatui meo in curribus Pharaonis assimilavi te. Origo totius sanctitatis et bonitatis est possessio Spiritus sancti, quae nominatur, cum dicit: amica mea. Totaliter ab amico suo, id est a Sponso suo, possessa fuit beata Agnes et possidens, quia, quod habet aliquis hoc modo, scilicetper amorem, habetur (etiam ab alio), sicut etiam est in amore corporali.

1. Modo dico, quod triumphus gloriosae Virginis explicatur nobis, cum dicit: Equitatui meo etc. Per equitatum Pharaonis significatur exercitus fidelium, qui, prostrato Pharaone, pervenit ad terram promissionis. Cui equitatui assimilatur Ecclesia et ista Virgo gloriosa propter multiplicitatem praerogativarum. Recte exercitui Pharaonis assimilant sponsam et propter consimile bellum et propter consimile robur et propter consimile praesidium et propter consimilem triumphum.

Respicite: initium Sapientiae accipitur de historia . Salomon non loquebatur sicut fatuus, propter consimile in plebe Israelitica. Propter consimile bellum comparatur ista Virgo exercitui Pharaonis. Compellebatur populus Israeliticus in Aegyplo ad vile opus, affligebat eos Pharao in opere luti et lateris ; et praefectus urbis compellebat beatam Agnetem ad vile opus, ut consecraretur daemonibus et incurvaretur ad accipiendum filium suum, vel quod cogeretur ire ad prostibulum. Vile opus erat spiritualiter fornicari, vel corporaliter corrumpi. Istud bellum vicit beata Agnes non absque confusione multorum.

Vile est igitur, quod illi qui sunt illustrati et viriles et moribus caelestes esse deberent, vincuntur a carne et superstitionibus mentalibus, vel fornicationibus corporalibus subiiciuntur. Et ista Virgo ita servavit castitatem et fidei integritatem. Utinam adverteret istud creatura rationalis, quotiescumque mens tentaretur ad fornicationem carnis,vel ad curiositates mentis ! Utinam fidem haberemus prae oculis, quam in baptismo suscepimus !

Secundo attenditur similitudo istius Virginis ad equitatum Pharaonis quantum ad robur. Robur populi Israelitici fuit, ut per omnia superarent et non superarentur: flagellaverunt per virtutem Dei Aegyptios in virga Moysi. Virga virtutis Dei , per quam Moyses flagellavit Aegyptios, fuit in manu. Agnetis. Unde virtute divinitus ei concessa radiabat tanta lux super ipsam, quam nullus hominum sustinere potuit aspectus. Filii autem tenebrarum, quos illuminare non potuit, quia claudebant virtutes aspectivas, terrebantur, et qui pleni fuerunt libidine restringebantur .

Item, in populo Israelitico fuit virtus percutiendi primogenita Aegypti ; et beata Agnes interfecit filium primogenitum praefecti. Nunquid igitur non similis fuit populo Israelitico quantum ad robur ? Haec est virtus Spiritus sancti, qua supervestitur quisque, protegitur et defenditur, dummodo non abiiciat eum. Isto Spiritu induti fuerunt Apostoli et omnes, qui superaverunt Pharaonem, id est diabolum: et beata Agnes semper armata fuit ista armatura ; Apostolus: Induimini arma lucis. Si quaeritis de ista armatura, quae sit: haec est armatura: 7n-duere Dominum nostrum Iesum Christum. Haec est virga virtutis , in qua superamus hostem.

Tertio beata Agnes assimilatur equitatui Pharaonis propter consimile praesidium. Quando populus Israelis fugiebat a facie Pharaonis, tunc Angelus Domini posuit se in medio inter filios Israel et Aegyptios . Istud fuit praesidium angelicum, et quamquam unus Angelus apparuit, tamen plures fuerunt, sicut, quando latrunculi voluerunt interficere Eliseum, erant montes pleni equorum et hominum armatorum. Similiter fuit Angelus deputatus ad custodiam huius Virginis, quando fuit ante tribunal et fuit in prostibulo. Quando volunt ad nos appropinquare Aegyptii, tunc Angelus ponit se in medio. Nullus dicat, quod tentatio sit violenta: habemus bonos adiutores, scilicet Angelos Dei: Psalmus : Angelis suis mandavit de te, ut custodiant te in omnibus viis tuis. Super aspidem et basiliscum ambulabis et conculcabis leonem et draconem, id est, in tentatione, qua tentat, ut aspis et ut leo, praevalebis. Et quare? Quia Angeli adsunt nobis. Legitur de beato Sebastiano , quod fuit quaedam mulier muta accidentaliter, non surda, quia a casu habuit guttur clausum; quae vidit, quod Angelus tenebat librum coram Sebastiano, et beatus Sebastianus recitavit, sicut continebatur in libro. Angeli sunt nobiscum: et legitur, quod Angelus ligavit Asmodaeum : genus est daemoniorum.

Quarto beata Agnes assimilatur equitatui Pharaonis quantum ad consimile tropaeum. Filii Israel, submersis adversariis suis, intraverunt terram promissionis per mare rubrum ;; et beata Agnes per mare rubrum, id est per medias flammas et seditiosos populos, proprio sanguine rubricata et baptizata, intravit in terram viventium. Dicit Gregorius : " Quid inter haec nos barbati et senes dicimus, qui Virgines per ferrum ire ad caelum videmus "? Beata Agnes dixit ad tyrannum : " Noli me contemnere, ut putes, me te velle habere mihi propitium ", ut sacrificem idolis tuis. Unde hoc, quod ista Virgo talis et tantae virtutis et fortitudinis fuit, ut esset victoriosa et effectuosa in desideriis suis ? Vae nobis) Quando cogito de ista Virgine, reputo me infelicem et similes mihi. Si possem arcam meam replere lapidibus pretiosis, et replerem eam stercoribus, essem bene miser. Possum concipere affectiones sanctas, suaves, caelestes et pretiosas ;; et habeo affectiones viles, vanas et dissipatas, in quibus nihil est de pulcritudine nec de speciositate. Vere digni sunt inferno qui tantam gratiam spreverunt. Sumamus exemplum de Agnete.

II. Vocat eam amicam Agnus Agnetem. Venerunt nuptiae Agni, et uxor eius praeparavit se . Videatis: oportet, quod omnes simus amici ad hoc, quod intremus ad nuptias istas. Accipiamus formam amicitiae ab Agnete. Grandis sermo est de amore. Sumus sicut ligna viridia, quibus non cohaeret ignis de facili. Qui loquitur de amore hominibus dispositis ad amorem, statim accenduntur ;; sed quando homo humiditatibus et phantasmatibus est innixus, tunc non potest adhaerere ignis amoris. Divina virtus tamen multum potest. Dico autem, quod beata Agnes singulari modo amica fuit propter quatuor: primo, propter pudicitiae puritatem ;; secundo, propter obedientiae promptitudinem ;; tertio, propter sapicntiae perfruitionem: quarto, propter perseverantiae perennitatem. Sine istis perfecta amicitia non habetur ad Sponsum. Pudicitia amicitiam inchoat, obedientia promovet, sapientia consummat, perseverantia conservat, ut funiculis his difficile rumpatur .

Primo, dico, beata Agnes singulari modo fuit amica propter pudicitiae puritatem: unde in Canticis : Sicut Ulium inter spinas, sic amica mea inter filias.

Spinae sunt deformes et pungitivae et parum valent nisi ad comburendum in igne: sed litium est candens et pulcrum, varietate colorum distinctum quantum ad folium, est odoriferum et in medio est rubicundum ad maiorem decorem et odorem. Per filium integritas pudicitiae designatur, quae animam reddit pulcram et fama odoriferam. Virginitas enim a terra redolet usque in caelum: dum rex esset in cubili suo, nardus mea odorem dedit. Virgo gloriosa integritate virginitatis suae Sponsam caelestem ad se traxit, ut non solum spiritualiter, sed corporaliter ad ipsam descenderet. Et de qualibet anima, quae est templum Spiritus sancti , verum est, quod odor suavitatis eius Ecclesiam triumphantem et militantem venustat et per complacentiam, quam habet in mente divina, trahit Sponsum caelestem ad se, ut tota Trinitas descendat in sponsam Christi. Amor iste Spiritus sancti informativus est castitatis. "Mel, inquit sponsa, et lac ex eius ore suscepi, et sanguis eius ornavit genas meas ".

Quando cogitat homo, quod Christus sparsit sanguinem suum pro nobis et purificavit nos ab immunditia, quomodo potest tunc homo inclinari ad aliquod foedum? Quando cogitat anima, quod est templum Spiritus sancti facta, quando Spiritus sanctus super mel dulcis illabitur animae, quomodo potest tunc cogitare aliquod foedum ?- Quomodo conculcabit sanguinem Testamenti?

Beata Agnes non fuit spina plena punctionibus et carnalibus desideriis, sed fuit pulcra, odorifera, Spiritu sancto repleta: ideo fuit sicut Ulium inter spinas. Petebatur ad matrimonium. Aliquid est, si resistat quis fornicationi et si non velit consentire matrimonio. Tota pulcra es, amica mea, et macula non est in te . - Secundum exponit primum; quia fuit sine macula, ideo fuit amica. Non fuit in ea macula, nec quantum ad sensum nec quantum ad cor nec quantum ad mentem nec quantum ad phantasma nec quantum ad imaginabilia nec quantum ad exteriora signa. Ideo fuit tota pulcra. Qui castus est in carne, corde, imaginatione et in exteriori conversatione est totus candens. - Magna virtus est castitas. Sponsus aeternus non potest amare nisi animam castam. Non sine causa clamant Seraphim: Sanctus, sanctus, sanctus. Non clamant magnus, sapiens aut iustus. Quare Seraphim magis clamant: Sanctus, sanctus, quam alii Angeli? Dicit Dionysius , quod sanctus idem est quod purus. Qui intraret ad intellectum, non vellet plus, inquinari corpus, quam vellet intrare flammam ignis. Nihil prima (?) approximatione potest approximare ad Deum, nisi sit purum: et nihil ita coniungit Deo sicut amor puritatis: et quia beata Virgo summe fuit pura, ideo specialiter et singulariter a Deo dilecta fuit. Et etiam, quia Deus est actus purus, ideo de omni proprietate et de potentia et de sapientia et de bonitate habet in summa excellentia: ideo qui approximat Deo puritatem aemulari debet: et quia Seraphim immediatissime Deo sunt coniuncti, ideo ipsi laudant in Deo puritatem, clamantes: Sanctus, sanctus, sanctus. Vellet anima sancta (potius) per centum annos retrahi a fruitione Dei, quam semel inquinari. Non pro nihilo dicitur: Lectum Salomonis ambiunt sexaginta fortes . Dicitur in Isaia: Quis est iste qui venit de Edom, tinctis vestibus de Bosra? Quare rubrum est vestimentum tuum? Videns Christos, quod Ecclesiam non potuit mundam facere nisi sanguine suo virgineo, fudit sanguinem suum. Quia voluit Ecclesiam redimere, lavare, refocillare sanguine suo; amemus sanguinem Christi, in quo sanctificati sumus: dato , quod homo consensit in aliquod immundum.

Sed beata Agnes casta fuit Unde dicit ei Dominus: Ecce, tu pulcra es, amica mea, ecce, tu pulcra es, id est, pulcra es in carne et mente: pulcra es carne; pulcrior, mente: pulcherrima, fide. Secundo dicitur beata Agnes amica propter obedientiae promptitudinem. Unde dicit ei Dominus : Surge, propera, amica mea, formosa mea, columba mea, in foraminibus petrae, in caverna maceriae. - Quid est surgere et quid properare? Surgere est, quando partes corporis sunt appropinquantes ad terram, et homo erigit se ad superiora. Dico, quod lex divina praecipit, quod discedamus a sceleribus et faciamus quae sunt voluntatis Dei. Quando aliquis est in peccato mortali, non obedit

Deo, nisi poeniteat; et non poenilet, nisi (ut) sit instas: et non est iustas, nisi sit conservatio iustitiae et surgat a praeceptis ad consilia. Dicit igitur: Surge, id est, elonga te a peccato et occasione peccatorum et imple praecepta et consilia, ut probes, quae sit voluntas Dei bona et beneplacens et perfecta . Dices, quomodo implebo consilia, quando sum senex? Ideo dicit: propera. In odorem unguentorum tuorum currimus. Qui non est (aptus) hodie, cras minus aptus erit. Formosa mea: quando aliquis universaliter, celeriter, virtuose, simpliciter et strenue obedit et nihil omittit de circumstantiis, tunc habet formositatem et speciositatem. - Sed unde obedientia? Ex hoc, quod anima tua est columba nidificans in foraminibus petrae. Quando summam obedientiam habet? In memoria passionis Christi. Quando cogito, quod pro nobis habuit manus et pedes confixos et latus, ut Ecclesiam redimeret de latere suo; infelix sum, si nolo tunc. obedire Deo. Agnes reliquit patrem et matrem et omnia pro Christo.

Non est creatura ita hebes, quin in plena obedientia obediat Deo, excepta creatura rationali, quae deberet esse summe parata ad obediendum Deo. Unde tanta superbia in nobis, quod praeferimus voluntatem nostram voluntati divinae? Dei Filius, qui, cum in forma Dei esset, non rapinam arbitratus est, esse se aequalem Deo , sed semetipsum exinanivit, formam servi accipiens: et factus est obediens Patri usque ad mortem, intravit in cavernam maceriae.

Cogita hoc, et obediens eris, et sic amicus. Unde Dominus: Vos amici mei estis, si feceritis quae ego praecipio vobis. Maxime amicus Dei est qui observat omnia beneplacita Dei. Talibus dicit Dominus: Comedite, amici, et bibite et inebriamini: Sed econtra: Si quis non vult operari, nec manducet . Omnis mensa impleta est ex manu Domini ; Psalmus: Oculi omnium in te sperant, Domine, et tu das escam illorum in tempore opportuno. Quomodo audes comedere panem patris, si non vis ei obedire? Ad confusionem nostram comedimus, quia convertetur nobis in fel aspidum. Dicit Dei Filius : Sicut mandatum dedit mihi Pater, sic facio. " Amicitia est idem velle et idem nolle ". Non est decens, quod Deus velit male tecum: oportet, quod solvatur amicitia, quae est inter te et Deum ; aut quod tu velis bona.-Cognoscat mundus, quia diligo Patrem, et sicut mandatum dedit mihi Pater, sic facio. Deus statim fecit mundum uno verbo, sed refecit eum cum magna fatigatione, ut daret nobis exemplum obedientiae. Nullus est amicus Dei, nisi velit obedire. Genus humanum, quia noluit obedire Deo, quod fuit immortale, cecidit in mortem, et quod fuit opulentissimum, cecidit in egestatem.

Tertio fuit beata Agnes amica propter sapientias perfruitionem. Dices forte: poteris tu bene supersedere de eius sapientia, ne velis eam vestire plumis alienis.

Dicit Ambrosius , quod nullus est magister ita contemplativus et exercitativus, qui magis proprie respondisset. Si fuisset discipula Dionysii et audisset hierarchicas dispositiones et habuisset excessus mentales sicut Paulus: satis bene respondit. Nullus est amicus Dei sine sapientia; unde in libro Sapientiae : Per nationes in animas sanctas se transfert et amicos Dei et Prophetas constituit. Neminem diligit Deus, nisi eum qui cum sapientia inhabitat. Et ideo beata Agnes fuit amica propter sapientiae perfruitionem. Pulcra es, amica mea, et suavis et decora sicut Ierusalem, terribilis ut castrorum acies ordinata. Dicit: sicut Ierusalem. Quae similitudo est hic?

Dixerunt aliqui, quod anima disponebatur ad beatitudinem, quando in ipsa describebatur universum esse. Dicitur in Apocalypsi: Scribam super eum nomen Dei mei et nomen civitatis Dei mei novae Ierusalem, id est caelestis hierarchiae, et nomen meum novum. Nomen meum novum, id est nomen Christi; mnde in Ioanne : Haec est vita aeterna, ut cognoscant te, solum Deum verum, et quem misisti Iesum Christum.

Impossibile est, animam esse beatam, nisi fiat in ea ista triplex descriptio, hic scilicet per gratiam et in futuro per gloriam: in gratia sapienliali propinquissima est anima descriptioni aeternae per gustum. Per gustum enim accedit ad illuminationem et per illuminationem accedit ad aeternam stabilitatem. Suavis enim est gustui; Psalmus : Gustate et videte, quoniam suavis est Dominus: et in Ecclesiastico : Transite ad me, omnes, qui concupiscitis me. Anima tristis et moerens non habet delectationes in se, sed quando gustat, quam suavis est Dominus, retrahit se ab exterioribus occupationibus: tunc intrat in cor suum et disponit se tanquam oculus unus (?) ad aeternos splendores; tunc fit decora et rapitur in splendorem aeternum. - Si anima videret istud pulcrum pulcherrimum, omnes chordae de mundo non retraherent ipsam ab. ipso: et tunc stabilitur anima et sic stabilitur sicut Ierusalem: Psalmus : Lauda, Ierusalem, Dominum etc, quoniam confortavit seras portarum tuarum. Tunc est impossibile, quod impugnetur; Apostolus: Quis nos separabit a caritate Christi? An gladius, an persecutio, an mors etc. Audite, inquit, audientes me, et comedite bonum. Omnes suavi lates corporales non sunt nisi excoriationes et corruptiones bonorum spiritualium.

Agnes, ubi delectaris ? Certe in Domino nostro Iesu Christo. Ecce, tu pulcra es, amica mea: ecce, tu pulcra es. Nos sumus sicut Ierusalem combusta et dissipata:

Jeremias : Quomodo, Ierusalem, prostrata es? Qui habel hierarchicas ascensiones non potest audire nec videre nec gustare nisi dilectum, sicut Agnes, quae ascensiones in corde suo disposuit. Per sensum lactus sursum -fuil attracta et dilecto unita.

Sed impietnr in nobis hodie quod dicitur de filiis Israel, qui habebant cibum optimi saporis, et tamen nauseabat sapor eos et desiderabant pepones, allia et hujusmodi, quae comederant in Aegypto. Sanctissimum Sacramentum altaris proposuit nobis in cibum, et si anima susciperet istum cibum cum devotione, posset videre mirabilem Dei potentiam, pulcritudinem et bonitatem. Hoc Sacramentum venustat decorem Ecclesiae: quidquid significatur in veteri Lege impletur in isto Sacramento.

Ultima conditio, quare beata Agnes fuit amica Christi, est propter perseverantiae perennitatem: unde in Proverbiis : Omni tempore diligit qui amicus est. Qui perseveraverit usque ad mortem hic salvus erit. In Canticis dicitur: Surge, amica mea, formosa mea. Jam enim hiems transiit, imber abiit et recessit.

Surge, amica mea, scilicet, quando anima egredietur de corpore. Veni de Libano, veni, coronaberis. Iam hiems transiit, id est difficultas ad bene operandum ; imber abiit, id est pronitas , quae est ad delicias carnales, quasi dicat: iam non est tempus tentationum, neque est vacandum deliciis carnalibus. Flores apparuerunt, scilicet Martyrum. Virgines sunt flores candidi, et Martyres sunt flores rosarum: circumdabant eam flores rosarum .

Tu, beata Agnes, es flos candidus et rubicundus; ideo voluit Dominus, quod esses rubicunda sanguine proprio et varietate supervestita , sicut " capillis fuit tecta", quasi dicat Dominus: Volo te transplantare. Quid tibi cum mundo? Volo, quod habeas ruborem patientiae cum candore pudici tiae; sicut dicitur in Canticis: Dilectus meus candidus et rubicundus. Filius Virginis in cruce est rubicundus.

Coniunctio Christi et Agnetis est coniunctio Sponsi et sponsae. Agnes Virgo fuit et Martyr. Sicut perseverantia in bono porta est paradisi, ita perseverantia in malo est porta inferni; si. perseveras in bono, in morte pulsas ad portam paradisi. Si essent duo hospitia, unum simile paradiso, aliud simile inferno, et diceretur nobis: in isto recipient vos ministri sicut in paradiso et in alio sicut in inferno: circumspecti essemus, quod non iremus ad malam domum, sed ad domum, ubi essent opes excellentiae et honoris .

Dicit aliquis: Volo vitam, ibo ad contrarium terminum, sed poenitebo. Loqueris, ac si tempus haberes in bursa. Cyprianus exponit, quod in qualibet petitione orationis dominicae petitur perseverantia. Si desistas a cursu, perditus es: anum est. Quia non cito profertur sententia, ideo filii hominum absque ullo timore perpetrant mala, peccant homines et implentur corda eorum malitia. Dicit Dominus: Ecce, amica mea. Videamus, si es amicus. Si perseverantiam habes in bono proposito. - Propter oblationem Agnetis Christus multa bona fecit Ecclesiae. Conversa est filia imperaloris et purgata a lepra , et data est pax Ecclesiae tempore Silvestri, qui post ipsam fuit. Habent Virgines virtutem nos castificandi; ideo debemus ad ipsas recurrere et implorare ipsarum auxilium. Rogemus Dominum etc.