Sermo II .

Ego Ioannes vidi sanctam civitatem, Ierusalem novam, descendentem de caelo a Deo, paratam sicut sponsam ornatam viro suo, Apocalypsis vigesimo primo .

(Prothema). Sapientia aedificavit sibi domum. Sequitur: Misit ancillas suas, ut vocarent ad arcem et ad moenia civitatis, Proverbiorum nono.

In verbo isto ultimo describitur praedicatoris officium: mittentis auctoritate, cum dicitur: Sapientia, et: Misit. Ipse est enim ille qui dicit : Ite, messis quidem multa, operarii autem pauci. Ipse est, sine cuius auctoritate nullius praedicatio est efficax et accepta. Missi idoneitate, cum dicit: an-cillas suas, in feminino, non propter sexus fragilitatem, sed quia servi licet sint expeditiores, ancillae tamen sunt et seduliores in ministrando et humiliores in obediendo: in quo significatur, quod praedicatori est necessaria studii sedulitas et ingenii humilitas: et si alterum deficeret, ineptus esset penitus ad officium tam nobile et arduum exsequendum. Ista etiam auditoribus sunt necessaria ad hoc, quod habeat efficaciam in ipsis verbum Dei. Finis utilitate, cum dicit: ut vocarent ad arcem et ad moenia civitatis.

Per arcem intelligitur virtutum sublimitas sive arduitas, quia " virtus circa arduum et difficile "; per moenia civitatis, illius supemae Ierusalem aeterna stabilitas. Ad ista enim praedicatores vocare et allicere debent, quantum possunt, auditores.

Ego Ioannes vidi sanctam civitatem, Ierusalem etc.

In verbis istis describitur materia solemnitatis omnium Sanctorum, quia describitur illa communitas Beatorum sub metaphora civitatis a Deo descendentis et ad Deum tendentis sive revertentis. Descendit enim ab ipso Patre luminum , in quantum est alpha, et redit in ipsum, in quantum est omega: ipse est enim alpha et omega, principium et finis, Apocalypsis primo. Vel, descendit per datrfm naturae et donum gratiae, et redit per virtutum merita et meritorum praemia; vel magis proprie, descendit a Deo per multiformitatem muneris, redii in Deum per uniformitatem amoris. Et quia multiformitas munerum non potest magis proprie significari quam per civitatem ornatam et paratam, nec uniformitas amoris melius quam per sponsam ornatam viro suo; ideo Ioannes convenientissime describit eam, dicens: Ego Ioannes vidi civitatem etc. Ad istorum Sanctorum commendationem sive illius civitatis supernae notandum est, quod de ipsa possumus loqui tripliciter, videlicet in quantum est in caelis aedificata: in quantum in terris fundata et constituta, et in quantum ad Deum reducenda sive ordinanda.

I. Et primo, in quantum est in caelis aedificata,

est notandum, quod omnis effectus suae causae similitudinem gerit, et quanto effectus immediatior, tanto similitudo expressior: ideo omne productum a Deo, quanto Deo est proximius et a Deo immediatius et ad Deum ordinabilius, tanto est aeiformius; et quia inter omnia producta a Deo immediatius producitur illa Beatorum civitas sive illa superna Ierusalem et est ei proximior et ordinatior: ideo est deiformior, immo deiformatur; ratione cuius deiformitatis resultat in ea quadruplex commendabilis conditio per influentiam potentiae Patris, per influentiam sa-pientiae Verbi, per influentiam bonitatis Spiritus

sancti, per superabundantiam totius Trinitatis. fer primum est gloriosa: per secundum, speciosa: per ternium, deliciosa: per quartum, opulenta .

Unde potest illa civitas commendari, quia primo prae ceteris creaturis est gloriosa per influentiam potentiae Patris: propter quod dicitur in Psalmo : Gloriosa dicta sunt de te, civitas Dei. Ibi enim est summa gloria, eo quod omnes Beati unanimes uno ore continue laudant, magnificant et adorant Dominum suum. Secundum Philosophum " gloria est frequens fama cum laude "; ex quo potest colligi, quod gloria est ex ore multorum collecta laudatio. Et quia ibi ex ore multorum laudatur Deus, secundum illud Psalmi : Gloriam regni tui dicent etc; ibi est summae gloriae iucunditas: ideo in Psalmo dicitnr: Magnus Dominus et laudabilis nimis in civitate Dei nostri, in monte sancto eius. Fundatur exsultatione universae terrae mons Sion, latera aquilonis, civitas Regis magni etc. Nec tantum ab omnibus Sanctis laudatur Deus, sed etiam ipsos Beatos laudat Deus: et in hoc consistit maxima gloria, quia Deus neminem laudat nisi dignum, et gloria haec est omnibus Sanctis eius. - Quid igitur isti infirmi, superbi, pomposi, vani et inflati quaerunt gloriam hominum et laudari ab hominibus ? qui indifferenter laudant dignos et indignos, qui confidunt in virtute sua et in multitudine divitiarum suarum gloriantur et quaernnt gloriam mundi, qui sunt flos foeni, immo sunt sicut stercus. Cras dejicientur. Quaeras illam summam et aeternam gloriam: si secure volunt gloriari, utique semper in Domino glorientur.

Speciosa, secundo, per influentiam sapientiae Filii; ideo dicitur Apocalypsis vigesimo primo , quod civitas illa non indiget sole neque luna, ut luceant in ea; nam claritas Dei illuminavit eam, et lucerna eius est Agnus. Sicut enim videmus in ista machina mundiali, quod lumine solis per diem et lumine lunae et stellarum per noctem illuminatur et ornatur; sic civitas illa lumine Agni decoratur et illustratur, quia Divinitas eius est ibi loco solis, humanitas eius loco lunae, Beati loco stellarum; et ideo non eget sole neque luna ratione istius pulcritudinis: et pulcriflcal ipse Filius sive Agnus, qui est candor et substantia lucis aeternae et speculum sine macula, Sapientiae septimo. Potest dici de ea illud Sapientiae septimo: Est enim speciosior sole et super omnem dispositionem stellarum, luci comparata, invenitur prior. Si enim, secundum Augustinum in sexto suae Musicae, "pulcritudo est aequalitas numerosa ", quia, quanto alicuius faciei partes magis proportionantur et adaequantur, tanto venustior, et hoc ratione adaequationis istarum partium: quanta erit pulcritudo in illa civitate, ubi ille " Filins, qui est ars aeterna omnium ", in quo sunt omnes rationes et ideae ab aeterno omnium factorum in tempore, offeret se et repraesentabit se beatis Spiritibus sicut speculum clarissimum, et ab omnibus secundum possibilitatem eorum comprehendetur et manifeste cognoscetur. Ideo Apocalypsis vigesimo primo dicitur,

quod ipsa civitas (est) aurum mundum, simile vitro mundo: aurum, propter fulgorem: simile vitro mundo, propter transparentiam. Uniuscuiusque conscientia ab unoquoque Beatorum cognoscetur, et in hoc erit maxima pulcritudo. - Econtra vero igitur miserrima anima, quae creata est, ut illam lucem aeternam contempletur et ab illis splendoribus illustretur, sic excaecatur, ut incurvelur ad ista inferiora, vel in pulcritudine vestium, quae quidem vestes sunt vel ex velleribus ovium, ut patet in vestibus laneis, vel ex visceribus vermium, ut patet in vestibus sericis ; vel delectetur in pulcritudine membrorum, quae quidem in pulverem vilissimam et foetidissimam putredinem redigenda sunt et a vermibus corrodenda, et dimittat illam pulcritudinem sempiternam: istud videtur esse insania maxima.

Tertio, deliciosa per influentiam benevolentiae

- Spiritus sancti; unde Psalmus : fluminis impetus laetificat civitatem Dei. Fluminis impetus, id est ille fluvius igneus rapidusque, qui ab ore Altissimi egreditur, Danielis septimo, scilicet Spiritus sanctus, qui est desiderium Beatorum, qui eis illabitur: et ex eius illapsu reficiuntur et laetiflcantnr, quia desiderium, si perficiatur, delectat animam; Proverbiorum decimo tertio: Desiderium, si compleatur, delectat

- animam. Immo, cum "delectatio sit coniunctio convenientis cum convenienti ", et ibi ipse Spiritus sanctus Beatis intime coniungatur: ibi est summa delectatio: et sicut ex vera coniunctione convenientis cum convenienti resultat vera delectatio, ita ex phantastica coniunctione phantastica delectatio. Ideo, cum ista sensibilia non immutent sensum nisi per speciem sive similitudinem, et species rei sive similitudo non sit veritas rei, et sic non possit esse vera coniunctio, sed phantastica: ideo nec vera delectatio in istis sen-

. scibilibus.

Unde ille qui istis vult delectari, assimilatur puero, qui vult accipere aurum in pictura, vel fatuo, qui, videns umbram lunae in puteo, descendit, ut capiat eam, vel cani, qui, videns umbram carnis in aqua, intrat aquam. Qui ergo veraciter delectari quaorit, properetur ad illam civitatem incorruptibilem , plenam deliciis.

Quarto, opulenta per influentiam exuberantiae

- unius Dei et trini; ideo dicitur in Isaia : Oculi tui videbunt habitationem opulentam. Opulenta dicitur propter affluentiam omnis boni, non quia ibi sint istae varietates vestium et hujusmodi, sed quia ibi possidetur unum summum bonum, per aequivalentiam: et ideo populus ille beatus sedet ibi in pulcritudine pacis, in requie opulenta, in tabernaculis fiduciae, ut habetur in Isaia. Et ideo de illa civitate potest exponi illud tertii Regum decimo: Fecit rex Salomon, id est Christus, Rex noster pacificus, qui magnificatus est super omnes reges nniversae terrae, ut tanta esset multitudo auri et argenti in civitate Ierusalem, quanta et lapidibus constat. Nam si istud intelligitur ad litteram, falsissimum est, quia nunquam fecit (ea) Salomon ad litteram; si dicatur, quod ibi est hyperbole, istud similiter non potest esse, quod Spiritus sanctus utatur in Scriptura figura hyperboles sine rationabili causa; et ideo mystice exponendo, per lapides intelliguntur Beati in patria: per aurum et argentum, dulcedo et claritas illius suinmae et caelestis sapientiae sive scientiae. Est ibi tanta multitudo auri et argenti, quanta est lapidum, quia secundum uniuscuiusque Beati capacitatem infunditur ei dulcedo et claritas sapientiae et scientiae, immo ipsa Sapientia increata: et in hoc consistit summa affluentia et summa opulentia, quia, secundum Augustinum in libro Confessionis suae , " omnis copia, quae Deus non est, egestas est". Et quia Beati in patria ditantur in lumine aeterno Deo trino et uno: ideo ibi summa opulentia, summa affluentia. Et ideo, sicut dicit Apostolus ad Hebraeos decimo tertio, non habemus hic manentem civitatem, sed futuram inquirimus. Haec est illa quam promisit Dens patri nostro Abraham et semini eius in sempiternum: aliter enim falsus fuisset in promittendo, quia nunquam illam habuit Abraham nec Isaac nec Iacob, quibus facta fuit promissio; ideo dicitur ad Hebraeos undecimo : Exspectabat fundamenta habentem civitatem, cuius artifex et conditor Deus.

II. Sicut ergo Verbum increatum in gloria, quadriformiter influens, hanc civitatem aedificat, sic descendens ad nos, Verbum incarnatum hanc civitatem aedificat (in terris) quadriformiter per gratiam, scilicet per fidem in rationali, per spem in irascibili, per caritatem in concupiscibili, per sanctitatem totius coniuncti ; vel per fidem potentiam cognitivam illuminans, per spem potentiam potestati vam confortans, per caritatem potentiam amalivam delectans, per sanctitatem potentiam operativam iustificans.

Construxit ergo hanc civitatem in terris Verbum incarnatum per influentiam gratiae, prius infundendo fidem ipsi rationali, quae fides specialiter Apostolis applicatur, quorum fide ipsa civitas inconcusse fundatur: in cuius signum dicitur Apocalypsis vigesimo primo , quod murus civitatis habeal duodecim fundamenta, et in ipsis duodecim nomino duodecim Apostolorum Agni. Et notabiliter addit Agni, ne scilicet super homines fundari videatur. Ipse enim est primum fundamentum: Apostolus:

fundamentum aliud nemo potest ponere praeter id quod positum est: et super illud Apostoli fundaverunt Ecclesiam ministerialiter. Isti ergo sunt duodecim illi viri, quos misit Iosue, id est Christus, Salvator populi Israel, ut tollerent duodecim durissimos lapides, id est duodecim solidissimos articulos fidei nostrae, de medio Iordanis alueo, id est de fonte et profunditate Scripturarum, et ponerent eos in loco castrorum, ubi fixuri erant tentoria, id est in Symbolo, quod igitur composuerunt illi duodecim Apostoli : posuit enim in eo quilibet articulum suum. . Deo ergo gratias, qui super tam solidum fundamentum voluit nos fundari, ita ut nos non simus hospites et aduenae, sed cives Sanctorum et domestici Dei, superaedificati super fundamentum Apostolorum et Prophetarum, ipso summo angulari lapide Christo Iesu, ad Ephesios secundo .

Et nota, quomodo potest unusquisque super istud fundamentum aedificari, primae Petri secundo , ubi dicitnr, quod accedentes ad ipsum lapidem vivum, ab hominibus reprobatum, vos et ipsi tanquam lapides vivi: per fidem supple, quae operatur per caritatem, quia aliter fides sine opere mortua est: superaedificamini domus spiritualis, sacerdotium sanctum, offense spirituales hostias, acceptabiles Deo per Iesum Christum.

Secundo, infundendo spem ipsi irascibili, quae quidem spes applicatur Martyribus, quorum constantia Ecclesia secure munitur. In huius signum dicitur leremiae primo in persona cuiuslibet Martyris: Ego quidem dedi te in civitatem munitam et in columnam ferream et in murum aereum super omnem terram. Et bellabunt adversum te et non praevalebunt, quia ego tecum sum, ait Dominus, ut liberem te. Habent enim securum et solidissimum apodium tales et neminem timent: ideo dicebat Iob, decimo septimo: Pone me iuxta te, et cuiusvis manus pugnet contra me. Certum est enim, quod quando aliquis innititur alicui rei, quicumque potest ei auferre manum potest ei inferre praecipitium. Ideo, si beatus Iob innixus fuisset filiis suis vel diuitiis suis, cum esset ditissimus inter omnes orientales, vel viribus suis corporalibus: statim, quando satan occidit filios suos omnes , quando perdidit omnem substantiam suam, quando percussit eum ulcere pessimo: corruisset in foveam desperationis. Sed quia soli Deo innitebatur, quem nec Angelus nec diabolus nec aliqua creatura poterat ei auferre: ideo, sedens in sterquilinio et radens testa scabiem , secure dicebat: Cuiusvis manus pugnet contra me, quia qui confidunt in Domino, sicut mons Sion etc. Et ideo miserrimus, qui confidit in alio: immo maledictus homo, qui confidit in homine et ponit carnem brachium suum, et recedit a Domino cor eius .

Tertio, infundendo caritatem ipsi concupiscibili, quae quidem (caritas) applicatur Confessoribus, quorum caritate ipsa civitas, id est ipsa Ecclesia, pacifice custoditur seu gubernatur: unde secandi Machabaeorum tertio : Sancta civitas habitatur in omni pace, leges etiam optime custodiuntur propter Oniae pontificis pacificam dispositionem et pietatem et animos odio habentes mala. Fiebat, vi et ipsi reges et principes locum summo honore dignum ducerent et templum maximis muneribus illustrarent. Ad litteram in caritate et pietate praelatorum consistit pax Ecclesiae et principum, ut patet in tempore beati Silvestri, beati Gregorii et multorum aliorum, specialiter tamen beati Bonifacii, ita ut de eo possit exponi illud Ecclesiastici : Simon, Oniae filius, qui in vita sua suffulsit domum, qui praevaluit amplificare civitatem. E converso propter praelatorum sive clericorum avaritiam in Ecclesia frequenter contentiones et lites oriuntur, sicut patet.

Quarto, infundendo sanctitatem toti menti, quae quidem sanctitas Virginibus appropriatur, quarum sanctitate ipsa civitas, id est Ecclesia, magnifice decoratur et ornatur: unde Isaiae quinquagesimo secundo dicitur: Consurge, consurge, induere fortitudine tua, Sion, induere vestimentis gloriae tuae, Jerusalem, civitas Sancti. Civitas Sancti dicitur, quia in ea specialiter Dominus habitat, pascitur, delectatur propter munditiae pulcritudinem: de quo dicitur in Ecclesiastico: Pulcritudinem candoris eius admirabitur oculus etc. Istius antem civitatis princeps et regina est beata Virgo Maria: peperit, virgo permanens: sic Ecclesia sancta multos parit, et virgo permanet. - Sic igitur Ecclesia fundatur in fide Apostolorum, aedificatur in confidentia Martyrum, pacificatur in caritate Confessorum, ornatur in sanctimonia Virginum: unde dicitur in Isaia: Ecce, ego sternam per ordinem lapides tuos et fundabo te in sapphiris et ponam iaspidem propugnacula tua et portas tuas in lapides sculptos et omnes

terminos tuos in lapides desiderabiles. - Per sapphiros in fundamento positos, qui sunt aerei, id est caelestis coloris, significantur ipsi caelestes Apostoli, iuxta illud Psalmi : Caeli enarrant gloriam Dei etc.: per iaspidem positum in propugnaculo, qui est viridis coloris, Martyrum virilitas designatur ; per lapides sculptos invicem applicatas, obedientia et caritas Confessorum: per lapides desiderabiles, sanctitas virginalis, quae propter suam pulcritudinem ab omnibus desideratur.

III. Tertio principaliter possumus loqui de ipsa civitate, in quantum est ad Deum ordinanda. Et quantum ad hoc describitur Apocalypsis vigesimo primo , ubi dicitur, quod civitas habebat marum magnum et altum et portas duodecim. Ab Oriente portae tres, ab Aquilone portae tres, ab Austro portae tres, ab Occidente portae tres. Sicut enim videmus, quod quatuor sunt elementa, ex quibus omne mixtum, quatuor qualitates complectentes corpus humanum, quatuor tempora dividentia annum, et quatuor partes orbis terrae; sic sunt quatuor virtutes principales sive cardinales, quibus perficitur homo interior et reducitur ad Deum, scilicet prudentia, fortitudo, temperantia, iustitia, non in quantum sunt consuetudinales tantum, sed in quantum sunt politicae, purgatoriae et animi iam purgati. Secundum enim istas differentias sic in aliquibus magis et minus perficiunt, ita quod quaelibet triplicatur: quae significantur per illas quatuor portas civitatis triplicatus, et per illas quatuor portas iriplicatas reducitur Ecclesia ad Deum.

Per portam igitur orientalem designatur fulgor prudentiae , et hanc aperuit nobis sive ostendit Dominus in sua nativitate et in conversatione seu praedicatione. De hac dicitur. Iob vigesimo nono : Quis mihi tribuat, ut sim iuxta menses pristinos, secundum dies, quibus Deus custodiebat me? quando splendebat lucerna eius super caput meum, et ad lumen eius ambulabam in tenebris: quando procedebam ad portam civitatis, et in platea parabant ca-- thedram mihi.

Et nota, quod triplicatur porta ista; habet enim prudentia memoriam praeteritorum, intelligentiam praesentium et providentiam futurorum, secundum Tullium . Ab ista autem porta deviare facit sollicitudo seu tenebrositas avaritiae: unde Ecclesiastes : Labor stultorum affliget eos qui nesciunt in urbem pergere: nesciunt, inquam, quia supercecidit ignis, et non viderunt solem. E converso per istam portam introducit observantia paupertatis volunta riae: unde Ecclesiastes : Civitas parva, et pauci in ea viri: venit contra eam rex magnus et vallavit eam etc: sequitur: Inventasque est in ea vir pauper

et sapiens et liberavit urbem per sapientiam suam.

Civitas ista est Ecclesia, quae est parua per humilitatem ; pauci in ea viri, quia licet multi vocati, pauci tamen electi. Rex magnus, id est dives avarus vel diabolus, vallavit eam. Inventus est in ea vir pauper, id est Christus pro nobis pauper effectus et praedicans paupertatem; et liberavit eam per sapientiam, et misit pauperrimos Apostolos ad eius liberationem ; et haec est via securissima et rectissima, quae ducit in civitatem; unde in Maltbaeo: Beati, pauperes spiritu, quoniam ipsorum est regnum caelorum.

Per portam aquilonarem designatur vigor constantiae, quia ab Aquilone pandetur omne malum ; et hanc Christus in sua passione aperuit. Oportebat, pati Christum et ita intrare in gloriam suam: unde Apocalypsis vigesimo secundo: Beati, qui lavant stolas suas in sanguine Agni, ut sit potestas eorum in ligno vitae, et per portas intrent in civitatem, id est, per constantiam in adversis intrent in civitatem.

Et triplicatur ista porta, quia fortitudo sive constantia habere dicitur magnanimitatem in aggrediendo, virilitatem in prosequendo, longanimitatem in perseverando. Per istam autem portam non intratur nisi per strenuitatem militiae. Ideo Virgines vitae iuvenculas virilem animum induerunt, ut istam portam infringerent et intrarent: arcta ergo via est, quae ducit ad vitam. Quantam ergo confusionem sustinebunt in die iudicii senes barbati, immo effeminati, vacui ab omnibus operibus bonis: quando ib) apparebit beata Agnes duodecim annorum gladio gutture transfixa, Caecilia decapitata, Agatha mamilla torta, et sic de multis, quae multum debent nos ad passionum tolerantiam animare.

Per portam australem designatur nobis nitor munditiae; et hanc portam aperuit Christus et ostendit nobis in sua ascensione: Ezechielis quadragesimo : Facta est super me manus Domini et adduxit me illuc. In visionibus Dei adduxit me in terram Israel et dimisit me super montem excelsum nimis, super quem erat quasi aedificium civitatis vergentis ad Austrum, et introduxit me illuc. Ista enim porta temperantia seu munditia est proprie in Deum dirigens: unde in Maltbaeo: Beati, mundo corde, quoniam ipsi Deum videbunt.

Et haec porta triplicatur. Requiritur autem ad munditiam sive temperantiam sobrietas in gustu, castitas in tactu, honestas in convictu. Et per hanc portam specialiter debent incedere viri ecclesiastici, quia omnia opera sua honeste et secundum ordinem debent facere, quia debent esse sicut luminaria lucentia in mundo et alios illuminare: Matthaei quinto: Non enim potest civitas abscondi super

montem posita, neque accendunt lucernam et ponunt eam sub modio, sed super candelabrum, ut luceat omnibus, qui in domo sunt.

Per portam occidentalem designatur rigor iustitiae, quam aperiet nobis Christus in aeterno examine, quod examen timebat Iob, dicens : Verebar omnia opera mea, sciens, quod non parceres delinquenti. De ista porta dicitur in Psalmo: Eduxit eos in viam rectam, ut irent in civitatem habitationis. Via recta et brevis est iustitia, quae reddit unicuique quod suum est: et Anselmus dicit, quod "iustitia est rectitudo voluntatis propter se observata ".

Et triplicatur haec sicut et aliae; habet enim tres portas iustitia: obedientiam, respectu superiorum ; modestiam, respectu proximorum ; misericordiam, respectu inferiorum. Istam viam, licet sit recta et brevis, multi deseruerunt ; de quibus in Psalmo dicitur: Erraverunt in solitudine, in inaquoso, viam civitatis habitaculi non invenerunt.

Nota, quod incessus lucis est per vias rectas, vel reflexas ad angulos aequales, quia iustitia ultimi rigoris est irrefragabilis .

Nunc autem, quia istae quatuor virtutes in beata Virgine perfectissime fuerunt, et in quantum politicae et in quantum purgativae et in quantum iam expurgati animi; ideo de ea dicitur in Apocalypsi : Apparuit signum magnum in caelo: mulier amicta sole, et luna sub pedibus eius, et in capite eius corona stellarum duodecim etc.

Ecce, portas, per quas transit civitas viae ad civitatem patriae, ut universitas Beatorum per multiformitatem muneris a Deo descendens, per uniformitatem amoris ad ipsum rediens, tanquam sponsa ornata viro suo deiformiter operetur.