77

ποθουμένου τελείαν ἐκνίκησιν, καί παύλαν κινήσεως τήν ἀεικίνητον στάσιν, καθ᾿ ἥν ὁ πάλαι τῆς φύσεως κρατήσας ἐξαφανίζεται θάνατος, οὐχ ἠττωμένης τούτῳ διά παραβάσεως. Οὐ γάρ ἔτι σάλον ὑφίστασαι, διά τήν ἐπικρατήσασαν χάριν τοῦ Πνεύματος, ὑφ᾿ ἧς τῷ ἀντέχεσθαι κατ᾿ εὐχάς ἀντεχόμενος, καί τάς ταύτης ἐπιστημόνως ἐξανύων τρίβους, ὑποδεικνύεις μέν κατ᾿ ἐνέργειαν, ὅσαι βασιλικαί καί θεῖαι τυγχάνουσιν, τοῖς πρός ἀπλανῆ τρίβον τήν τῆς εὐσεβείας ἰθυπορεῖν βουλομένοις· τούτων δέ τάς παρ᾿ ἑκάτερον ἐκτροπάς διορίζεις· καί τῶν μέν τάς ἠπειλημένας ἀνίας· τῶν δέ τάς ἐπηγγελμένας ἱεράς ἀμοιβάς ὑποφαίνεις· ὡς ἄν δέει καί πόθῳ πρός τήν ἔνθεον ἀγάγοις τελείωσιν. Καί σοῦ τήν ἐργασίαν ἀποθαυμάσας ἐπαινῶ προσηκόντως τήν σύνεσιν· μᾶλλον δέ τήν περί ἑκατέρα καταπλαγείς εὐτονίαν, τόν δυναμοῦντά σε καί σοφίζοντα δοξάζω Θεόν, λιπαρῶν ταῖς αὐταῖς χρῆσθαι μεθόδοις πρός τούς ἐνδεεῖς φρενῶν, καί μή κάμνειν· οὐ γάρ ἔχει κάματον ἡ ἀρετή, πάντων οὖσα κατεργαστική τῶν καλῶν, μέχρις ὅτου νοῦν ἐμποιήσῃς Χριστοῦ, καί τά βάθη τοῦ Πνεύματος διερευνᾷν ἐκπαιδεύσῃ, οὗ καί τά ἐμφανῆ, πᾶσαν τῶν ὄντων περιγράφει σοφίαν καί δύναμιν, καί τήν ἐν μυστηρίῳ λαλουμένην ἀποκαλύπτει, τοῖς κατά σέ προσθεμένοις αὐτῷ, καί μηδέν εἰς συμβίωσιν τούτου προκρίνασι τιμιώτερον.

Ἀλλ᾿ ἐπειδή τήν πασῶν πρωτίστην ὁμοίως καί τελευταῖαν, ὡς πραγωγόν καί σφραγίδα περιλάμπουσαν ἀρετήν κεκτημένος· λέγω δή τήν ταπείνωσιν, πυθέσθαι κατηξίωσας τόν σόν οἰκέτην καί μαθητήν, διά τόν περί φυσικοῦ θελήματος ὁρισμόν, ὅν ὁ εὐλαβής πεποίηκε μοναχός, εἰ εὖ ἔχει, ἤ μή, φήσας, "∆ύναμιν ὑπάρχειν τοῦ κατά φύσιν ὄντος ὀρεκτικήν, καί τῶν οὐσιωδῶς τῇ φύσει προσόντων συνεκτικήν πάντων ἰδιωμάτων." Καί, ὅτι ἄλλο τοῦτο, καί τό γνωμικόν ἄλλο, καλῶς ἔχειν ὑπολαμβάνω, καί τῆς τῶν θεοκρίτων οὐκ ἀπᾴδοντα διδασκαλίας Πατέρων, εἰ καί τισιν ἐνομίσθη μή οὕτως ἔχειν, θέλησιν καί θεληθέν ἤ θελητόν (188) ἰσχυριζομένοις τό θέλημα τούς Πατέρας ὁρίζεσθαι. Καί τίς οὕτως ὁρίζεται, καί ποῖος τῶν Πατέρων, ἠδέως ἄν ἠρόμην αὐτούς. Εἰ γάρ οὕτως, τί ποτε ἄλλο τοῦτο καθέστηκεν, ἤ διάλληλος δεῖξις, ἡ τόν αὐτοῦ καθ᾿ ἑαυτόν μή διευκρινοῦσα λόγον, ἀλλ᾿ ἑκατέρου τόν αὐτόν δι᾿ ἑκατέρου τιθεμένη παρά τό εἰκός, καί προΐσχουσα, ὅπερ ὑπάρχει τό, θέλησιν ὁρίζειν τό θέλημα, καί τοῦτο αὖθις ἐκείνην. Ἀντιστρέφει γάρ πρός τόν οἰκεῖον ὅρον τά ὁριζόμενα. Ὅτι γάρ καί θέλησιν τό θέλημα λέγουσιν, δῆλον. Οὐ μήν ὡς ὁρισμόν θελήματος τοῦτό φασι. Τίς γάρ ὁ δεῖξαι δυνάμενος· ἐπεί καί βουλήματος βούλησις, καί κίνησις αὖθις κινήματος, καί ἀνθρώπου ἀνθρωπότης ἔσται, κατά τούς λέγοντας, ὁρισμός. Εἴτε δέ οὕτως, εἴτ᾿ ἐκείνως σημαίνουσι τό σημαινόμενον, οὐδαμῶς τήν ὕπαρξιν αὐτοῦ παραβλάπτουσι, εἴτε κίνησις, εἴτε οὐσία τό δηλούμενον ᾗ. Καί γάρ εἰ τοῦτο, πάντων καθολικῶν ἅμα καί μερικῶν διαπεσεῖται πάντως ἡ ὕπαρξις. ∆ιαφόροις γάρ ἐν πᾶσι προσχρώμεθα σημασίαις. Κἀκεῖνο δέ φημι, ὡς εἰ καί θέλησιν τό θέλημα προσαγορεύουσιν, ἀλλ᾿ οὐδαμῶς θεληθέν ἤ θελητόν. Πῶς γάρ ταυτόν ἔφεσις, καί ἐφετόν; Εἰ γάρ τοῦτο, πρός τί κινηθήσεται, αὐτό τοῦτο κυρίως ὑπάρχουσα πρός ὅπερ ἄν καί κινεῖται, καί μή ἄλλο παρ᾿ ἐκεῖνο τήν φύσιν τυγχάνουσα; Μέση γάρ αὕτη τῶν ἄκρων σχέσις ἐστίν· ἑνωποιοῦσα μέν ταῦτα δι᾿ ἑαυτῆς, οὐ συμβαίνουσα δέ τούτοις κατά τήν ὕπαρξιν. Καί μάρτυς ὁ θεῖος καί μέγας Γρηγόριος, τό θεληθέν καί γεννηθέν, οὐκ εἰς ταυτόν ἄγων τῇ θελήσει καί τῇ γεννήσει καθάπαξ· ἀλλά διά τούτων ὡς σχέσεων φυσικῶν, ἀνάγων ἐπί τόν γεννῶντα καί θέλοντα. Εἰ γάρ μήτε τήν ἀναφοράν τοῦ θεληθέντος ἤ γεννηθέντος πρός τήν θέλησιν καί τήν γέννησιν ποιῆσαι κατεδέξατο, καίτοι μέσης κατά φύσιν οὔσης, "Οὐ γάρ ἕπεται πάντως, φησί, πῶς ἔμελλεν εἰς ταὐτόν ἀγαγεῖν, καί ἕν εἶναι ταῦτα διαγορεύειν."