98

σημασίαν, καί μακρόν ἄν εἴη τάς ἐν τούτοις ἐκείνων διαιρέσεις ἐξαπλοῦν, λόγον τε διατείνειν, ὡς οὐ μᾶλλον ἐπιστολικῆς ταῦτα συμμετρίας, ἤ γραφικῆς ἀσχολίας τυγχάνοντες. Τοῖς δέ θείοις Πατράσιν, συνεχής τε καί σύντομος ἡ τούτων καθέστηκε δήλωσις, οὐκ ἐπί τινος ὑποκειμένου λαμβανομένη, τουτέστιν οὐσίας καί φύσεως, ἀλλά τῶν τῇ οὐσίᾳ, καί μέντοι γε τῶν τῇ ὑποστάσει θεωρουμένων. Ποιότητα γοῦν εἶναί φασιν, οὐσιώδη μέν ὡς ἐπ᾿ ἀνθρώπου τό λογικόν, ἤ ἵππου τό χρεμετιστικόν· ὑποστατικήν δέ τοῦ τινος ἀνθρώπου γρυπόν, ἤ σιμόν· ἤ τοῦ τινος ἵππου τό ψαρόν ἤ ξανθόν. Οὕτω δέ καί ἐπί τῶν ἄλλων ἔχει γενητῶν ἁπάντων οὐσιῶν καί ὑποστάσεων, κοινῶς τε καί ἰδικῶς, ἤγουν καθολικῶς τε καί μερικῶς τοῖς οὖσιν ἐνθεωρουμένην, καθ᾿ ἥν καί πρός ἄλληλα διαφορά τῶν τε εἰδῶν (249) καί ἀτόμων γνωρίζεται, διευκρινοῦσα τήν τῶν πράγματων ἀλήθειαν.

Ἐπί δέ τῆς ἀγεννήτου καί μοναρχικῆς φύσεως, οὐκ ἄν μέν ὅλως ἤ κυρίως λεχθείη ποιότης. Οὐ γάρ ἐξ οὐσίας τινός καί συμβεβηκότων τό Θεῖον, ἐπεί καί κτιστόν ἔσται πάντως, ὡς ἐκ τούτων σύνθετον καί συγκείμενον. Καταχρηστικῶς δέ, καί ὅσον ἄν τις ἐκ τῶν καθ᾿ ἡμᾶς δύναιτ᾿ ἄν τά ὑπέρ ἡμᾶς εἰκάζειν· ἅτε δή μήτ᾿ ἄλλως ἤ οὕτως καί μόγις ἱκανούντων ἡμῶν τήν ἐκείνων ἀμυδρῶς εἰσδέξασθαι γνῶσιν, καί λόγῳ κἄν ποσῶς γοῦν, εἰ καί μή τελείως, διατρανοῦν· φυσική μέν ποιότης ἐστί τό πανάγιον, τό πανσθενές, τό παντέλειον, τό ὑπερτελές, τό αὐτοτελές, τό αὐτοκρατορικόν, τό παντέφορον καί εἴτι τοιοῦτον ἄλλο λέγεται φυσικόν τε καί θεῖον, καί Θεῷ μόνον συμπρέπον ὡς ὑπερούσιον. Ὑποστατική δέ ποιότης, Πατρός μέν τό ἀγέννητον, Υἱοῦ δέ τό γεννητόν, καί Πνεύματος ἁγίου τό ἐκπορευτόν, ἤγουν ἀγεννησία, καί ἡ γέννησις καί ἡ ἐκπόρευσις, ἅπερ καί ἰδιότητας ὀνομάζουσι, διά τῷ μόνον αὐτῷ καί οὐκ ἄλλῳ (περί Θεοῦ λέγεται) προσεῖναι ταῦτα φυσικῶς ἤ ὑποστατικῶς. Ἐξ ὧν αἵ τε οὐσιώδεις καί ὑποστατικαί συνίστανται διαφοραί, καταχρησικῶς μέν, ὡς ἔφην, ἐπί Θεοῦ, κατά φύσιν δέ κυρίως ἐπί τῶν γενητῶν ἁπάντων. Ὅθεν ταὐτόν μέν ἀλλήλοις ὑπάρχειν ταῦτά φασι, ποιότητά φημι καί ἰδιότητα καί διαφοράν, καί τῶν τε συμβεβηκότων, ἀλλ᾿ οὐχ ὑποκειμένου τινός, ἤγουν οὐσίας λόγον ἐπέχειν. ∆ιαφέρειν μέν τῷ τήν ποιότητα καθολικωτέραν εἶναι, καί ἐπί πάντων ἁπλῶς, εἴπερ οὐδέν παρέξ Θεοῦ τῶν ὄντων ἄποιον, ὡς οὐκ ἄσχετον, οὐδέ ἀνείδεον. Τήν ἰδιότητα δέ μερικήν, ὡς πρός ἐκείνην, καί μή ἁπασῶν, ἀλλ' ἁπλῶς καί τοιῶσδε (ὁποσοῦν καί ἁπλῶς, ἀλλά τοιῶσδε ) λέγεσθαι, καί ἐπί τῆσδε τῆς οὐσίας, καί οὐκ ἄλλης· τήν δέ διαφοράν ὡς συστατικήν τῶν ὄντων καί ἀφοριστικήν. Ὅθεν καί οὕτω ταύτην κατονομάζουσι, συστατικήν καλοῦντες διαφοράν διευκρίνουσαν, ὡς ἔφην, τά ὄντα κατά τε οὐσίαν καί φύσιν, κατά τε πρόσωπον καί ὑπόστασιν, καί πᾶσαν πασῶν ἐλαύνουσαν τροπήν τε καί σύγχυσιν.

Αὕτη οὖν καί οὕτως ἔχουσα, κατά τήν τῶν Πατέρων διδασκαλίαν, ἡ περί ποιότητος καί ἰδιότητος καί διαφορᾶς, ὡς ἐν ἐπιτομῇ φάναι, διάληψίς τε καί διασάφησις. Ἀμήχανον δέ τι τούτων εἶναί ποτ᾿ ἄν ἤ ἐπινοηθῆναι δύνασθαι χωρίς τῆς ὑποκειμένης οὐσίας, ἧς καί ἔστι καί λέγεται τούτων ἕκαστον· (252) οὐσίας γάρ ἀλλ' οὐχ ἑαυτῆς ἤ τε ποιότης λέγεται καί ἰδιότης καί διαφορά· καί ὁ μή τοῦτο λέγων, ἠλόγησε, τοῦ κατά φύσιν λόγου παρά λόγον ἐκστάς. Οὗπερ μόνος καί παρά πάντας Σεβῆρος ὁ παράφρων σοφιστής, ὡς τά μηδαμῆ μηδαμῶς περινοῶν ἑαυτῷ καί πλαττόμενος, καί ποιοτήτων ἀνουσίων ἐπί Χριστοῦ λέγων διαφοράν, ἵν᾿ ἀνύπαρκτον αὐτόν ἀποφήνῃ, τῇ τῶν ἐξ ὧν καί ἐν αἷς συνέστηκε φύσεων ἀποσκευῇ, καί αὐτῶν γε πάλιν συναποσκευῇ τῶν ποιοτήτων. Οὐ γάρ δύναιντ᾿ ἄν ἀναιρουμένων τῶν φύσεων, ·ὡς μηδέ κἄν ταύταις