141

θελήσει, μηδόλως μεριμνήσωμεν. Τί γάρ πρός ἡμᾶς, τό μή καθεστώς κατά φύσιν ἐξ ἀνάγκης, ἤ κατά γνώμην ἐκ τοῦ θέλειν ἡμέτερον; Καί τοῦτο τυχόν ἡμᾶς σκοπῆσαι βουλόμενος ὁ λόγος, διά θείας ἐντολῆς οὐ δέδωκεν ἡμῖν περί τούτου διάταξιν· ἵνα μή τοῖς οὐκ ἐφ᾿ ἡμῖν ἐγχειροῦντες παρά φύσιν, τῇ τοῦ θέλειν δυνάμει ψεκτῶς παραχρώμεθα· καί τήν μέν ἀσθενοῦσαν δείξωμεν, οὐκ ἔχουσαν τά μηδαμῶς ὑπ᾿ αὐτήν εἶναι δυνάμενα· τό δέ Θεόν βιαζώμεθα, νομίζοντες ἑαυτῶν εἶναι τήν τῆς προνοίας διοίκησιν, τήν σοφῶς τοῖς οὐκ᾿ ἐφ᾿ ἡμῖν εἰς κόλασιν μέν χρωμένην τῶν ἐφ᾿ ἡμῖν κακῶν· ἐπίδοσιν δέ καί εὔτονον δρόμον τῶν ἐφ᾿ ἡμῖν ἀγαθῶν.

∆ιαιροῦντες οὖν τῶν ἐφ᾿ ἡμῖν τά οὐκ ἐφ᾿ ἡμῖν, τά μέν τῆς θείας ὑπάρχειν ὁλοσχερῶς προνοίας· τά δέ, μετά τῆς θείας προνοίας, καί τήν ἡμῶν κατά θέλησιν γνώμης εἶναι κατόρθωμα πιστεύσωμεν. Ἐφ᾿ ἡμῖν οὖν ἐστιν, ἵνα ὡς ἐν ὅρῳ περιλαβών εἴπω πᾶν ὅτιπερ ἀρετῆς λόγῳ, ἤ τοὐναντίον κακίας τρόπῳ περιεχόμενον, κατά θέλησιν ἡμῶν τῇ γνώμῃ παρέπεται. Οὐκ ἐφ' ἡμῖν δέ ἐστι, πᾶν ὅτιπερ τῆς οἰκείας ὑπάρξεως δημιουργόν τήν ἡμῶν οὐκ (369) ἔχει προαίρεσιν· καί πᾶν μέν κατά φύσιν ὑπάρχον ἀρετῆς καί κακίας ἐλεύθερον· τῇ δέ χρήσει τῶν ἐχόντων, τοῦτο ἤ ἐκεῖνο γινόμενον, ἤ φαινόμενον εἰπεῖν οἰκειότερον. Πάντα τοιγαροῦν τά ἐφ᾿ ἡμῖν ἀγαθά μονώτατα, ὡς τῆς ἡμῶν σύν Θεῷ προαιρέσεως ἔργα, καί τῆς ἡμῶν γνώμης ὑπάρχοντα πράγματα, θελήσωμέν τε σφοδρῶς καί περί πολλοῦ ποιησώμεθα· καί ἐσόμεθα τῆς θείας οὕτω γε χάριτος πῶλοι εὐπειθεῖς καί εὐήνιοι, ἐπιβαίνοντα τόν Λόγον δεχόμενοι, καί τόν δρόμον ἡμῖν εὐτάκτως κατορθοῦντα τῶν ἀρετῶν. Τά δέ οὐκ ἐφ᾿ ἡμῖν, ὡς οὐκ ὄντα δι᾿ ἑαυτά κατά φύσιν κακία ἤ ἀρετή, ἀλλ᾿ ὄργανα προαιρέσεως, τοῦ ἐφ᾿ ἡμῖν λόγου κεκρυμμένην τήν ὁρμήν εἰς τό φανερόν ἄγοντα, μή θελήσωμεν ὅλως· ἵνα μή τήν κατά φύσιν τοῦ θέλειν τῇ παραχρήσει διαφθείρωμεν δύναμιν, βουλομένην ἐπιλαβέσθαι τῶν ἀμηχάνων, καί ὑπ᾿ αὐτῆς κατορθοῦσθαι μή δυναμένων. Ἀλλά πιστεύσωμεν αὐτά τῷ Θεῷ, καί δεξώμεθα μετ᾿ εὐχαριστίας πᾶσαν καιρῶν τε καί πραγμάτων μεταβολήν, κατά τήν σωτήριον τοῦ Θεοῦ βούλησιν συμφερόντως ἡμῖν γινομένην· ὥστε μή μόνον διά τῶν αὐτῶν, ἀλλά καί τῶν οὐ τῶν αὐτῶν ὥσαύτως, καί διά τῶν ἀνωμάλων ὁμαλῶς ἡμῖν τό καλόν κατορθωθῆναι τῆς ἀρετῆς. Οὐδείς γάρ τῆς ἀγαθῆς ἐλπίδος ἐκπίπτει ποτέ, παραχωρῶν καί ἐμπιστεύων τῷ Θεῷ τήν ἐπ᾿ αὐτῷ τῶν οὐκ ἐπ᾿ αὐτῷ διοίκησίν τε καί πρόνοιαν. Καί ἀληθής ὁ φήσας που τῶν ἑαυτοῦ λόγων Σοφός· Ἐμβλέψατε εἰς τάς ἀρχαίας γενεάς, καί ἴδετε τίς ἐπίστευσε Κυρίῳ καί κατησχύνθη· ἤ τίς ἐπικαλέσατο αὐτόν, καί ὑπερεῖδεν αὐτόν;

Ἐπειδή ταῦτα τοῦτον ἔχει τόν τρόπον, καθώς ἔδειξε σύν ἀληθείᾳ τρέχων ὁ λόγος· καί τήν τῶν θελητῶν καί οὐ θελητῶν ἰδιότητα παρέστησε σαφῶς, ἀλλήλων διακρίνας ὁρισμῷ τά μή φυρόμενα· μήτε ἀφαιρουμένης ἡμῶν τῆς ἀρχῆς, ὡς καλοῦ τινος στέρησιν ὑπομένοντες, ἀντιποιήθωμεν· οὔτε γάρ ἕπεται πάντως ἡμῖν ἡ ἀρχή θελήσασι, τοῦ ἐφ' ἡμῖν λόγου πόῤῥω τυγχάνουσα· ὥσπερ οὐδέ πλοῦτος καί ὑγεία, οὐδ᾿ ὅσα τῶν ἐν μέσῳ κειμένων δι᾿ ἡμῶν μορφοῦται πρός ἀρετήν ἤ κακίαν· μήτ᾿ αὖ πάλιν διδομένην ὡς κακόν τι παντελῶς ταύτην ἀπωσώμεθα, δυναμένην τυχόν ἀρετῆς ὄργανον εἶναι τοῖς φιλοθέοις· καί πάντα προσφέρειν Θεῷ διά πάσης σπουδῆς πρός τοῖς ἐπ᾿ αὐτοῖς ἅπασι, καί τά οὐκ ἐπ᾿ αὐτοῖς κατ᾿ οἰκονομίαν συμβαίνειν αὐτοῖς συγχωρούμενα, προῃρημένοις. εἰκότως ἐστίν. Ὧν γάρ ἄνευ καλοί τε καί ἐνάρετοι γίνεσθαί τε καί εἶναι καί διαμένειν Τό γάρ μή δι᾿ ἑαυτόν κατά φύσιν τυχόν καλόν ἤ κακόν, οὔτε ἑραστόν οὔτε φευκτόν δυνάμεθα· καί πάλιν κακοί καί πάσης ἀρετῆς ἔρημοι, τούτων οὐκ ἀναγκαία πάντως ἡμῖν καθοτιοῦν ἡ κτῆσις· οὔτε μήν ἡ ἀκτησία, πρός γένεσιν καλοῦ τινος ἤ κακοῦ καί συντήρησιν. Ἐπεί καί δυναστείας καί πλούτου καί (372) ὑγείας τινές ἐστερημένοι,