158

βίβλοι ἀνοίγονται τῶν ἡμετέρων ἔργων τε καί λόγων καί λογισμῶν, ἔχουσαι μετά πάσης ἀκριβείας τά ἔγγραφα. ∆ι᾿ ὧν ἡ πάντων γίνεται γύμνωσις τῶν πεπραγμένων ἡμῖν ἐπί πάσης τῆς κτίσεως· ὥστε τοσοῦτον ἀλλήλων πάντας γινώσκειν τάς ἁμαρτίας, ὅσον ἕκαστος τάς ἑαυτοῦ, τήν βίβλον ἁπλανῶς ἀναγινώσκων τῆς ἑαυτοῦ συνειδήσεως· καθ᾿ ἥν οἱ μέν ἐκ δεξιῶν τοῦ Κριτοῦ σταθέντες, λήψονται τῶν ἀποῤῥήτων ἀγαθῶν τάς ἐπαγγελίας· οἱ δέ τήν ἀριστεράν λαβόντες στάσιν, τό πῦρ τό αἰώνιον, καί τό ἐξώτερον σκότος, καί τόν ἀκοίμητον σκώληκα, τόν τε βρυγμόν τῶν ὀδόντων, καί τό ἄπαυστον δάκρυον, καί τήν ἀπέραντον αἰσχύνην, ἐφ᾿ ᾗ μᾶλλον ὀδυνηθήσεται πᾶς (417) κατακριθείς τήν ἀπ᾿ αἰῶσιν ἀτελεύτητον βάσανον, ἤ πᾶσιν ὁμοῦ τοῖς ἄλλοις τῆς κολάσεως εἴδεσι. Τούτων οὐδαμῶς ὄντως τῶν φοβερῶν καί πραγμάτων καί ὀνομάτων, ὁ τήν κατά Θεόν λύπην ἔχων ἐπιλανθάνεται· ἀλλ᾿ ὡς ὁρῶν ἀεί τόν Κριτήν καί ὁρώμενος, διατεθήσεται· καί τήν παροῦσαν εὐσεβῶς καί δικαίως διενέγκῃ ζωήν, μηδέ ποιῶν ἤ λέγων ἤ λογιζόμενος, τῶν ἀλλοτρίων τῆς θείας χάριτός τε καί κλήσεως.

Ταύτης τῆς ἐπαινουμένης λύπης γέννημα τυγχάνει, τό ἐν ἀνθρώποις ἐξαίρετον ἀγαθόν, ἡ ταπεινοφροσύνη· δι᾿ ἧς ὁ ευσεβής καί φιλόθεος, πάντων ἑαυτόν ἐλαχιστότερον κατ᾿ ἀλήθειαν ἡγήσεται· κἄν βασιλεύς ᾗ τήν ἀξίαν, ὅρον τῆς ἐπιγνωμοσύνης ἑαυτοῦ ποιούμενος τήν κατά φύσιν ἀσθένειαν· ὑφ᾿ ἧν πάντες κατά τό ἴσον τελοῦσιν, οἱ τῆς αὐτῆς φύσεως μετειληφότες· οὐδαμῶς τοῦ κατά φύσιν λόγου, διά τήν ἀξίαν παραφέρων τόν λογισμόν. Ταύτης προβολή καθέστηκεν ἡ πραότης, ἕξις ὑπάρχουσα τῶν παρά φύσιν, τοῦ τε θυμοῦ καί τῆς ἐπιθυμίας, κινημάτων ἀπωστική· δι᾿ ἧς τήν πρός ἀγγέλους ὁ ἄνθρωπος ὁμοιότητα δέχεται, παρ᾿ οἷς οὐκ ἔστι θυμός λυσσῶν, καί τό συγγενές ἀπρεπῶς καθυλακτῶν· οὔτε μήν ἐπιθυμία τούς νοερούς διαλύουσα τόνους, καί πρός τήν ὕλην τήν ἔφεσιν ὑποσύρουσα· λόγος δέ μόνος, τήν ὅλης ἔχων δυναστείαν, καί διαπύρως κατά νοῦν ἄγων πρός τόν ὑπέρ αἰτίαν καί φύσιν Λόγον. Ταύτης ὑπάρχει καρπός ἡ ἀγάπη, καθ᾿ ἥν Θεῷ τε καί ἀλλήλοις ἑνούμενοι, τοσοῦτον ἀλλήλων ἑκόντες φροντίζομεν, ὡς ἐφικτόν, ὅσον ὁ Θεός ὡς οἰκτίρμων πάντων ἀντέχεται. Ταύτης ἐστί τέλος ἡ τῶν οὐρανῶν βασιλεία, καί τῶν ἐκεῖ θείων ἀγαθῶν ἡ ἀπόλαυσις. Πρός τοῦτο γάρ ἄγει τό πέρας ἡ κατά Θεόν λύπη τούς στέργοντας αὐτήν καί φυλάττοντας.

Ταύτης δέ τῆς λύπης ὑπάρχει γνωρίσματα, τό ἐθίσαι τούς ὀφθαλμούς τήν κτίσιν ὁρᾷν πρός δόξαν μόνην τοῦ Κτίσαντος· καί τά τῶν πλησίον ἄνευ, φθόνου καί βασκανίας ἐπισκοπεῖν· τά ὦτα πρός ὑποδοχήν τῶν τοῦ Θεοῦ λόγων μόνην, καί τῆς τῶν ζεομένων ἡμῶν ἰκεσίας ἑτοίμως ἠνεῷχθαι· πρός δέ πᾶσαν λοιδορίαν, καί λόγων αἰσχρῶν εἰδέχθειαν, σπουδαίως βεβύσθαι· τήν γλῶσσαν ταῖς τῶν ἄλλων εὐφημίαις καθαγιάζεσθαι, μηδαμῶς ταῖς κατ' ἄλλων ὕβρεσι καί λοιδορίαις μολυνομένην. Καί ἁπλῶς ἵνα συνελών εἴπω, πάντα τά μέλη τοῦ τε σώματος καί τῆς ψυχῆς, πρός τό δοκοῦν τῷ Πνεύματι μεταρυθμίσωμεν· καί ὅλος ἡμῖν ὁ κατ᾿ εὐσέβειαν σκοπός κατορθωθῇ [κατορθώθῃ] .

Ταῦτα, εὐλογημένε, κατά πᾶσαν ἀκρίβειαν ἑαυτούς ἐρευνῶντες, εἰ μέν εὕρωμεν ἔχοντας, ἐπιμελῶς διατηρήσωμεν· εἰ δέ μηδέν τούτων κεκτημένους, κατά σπουδήν κτήσασθαι φιλοπονήσωμεν, πᾶσι διά τόν Θεόν καί τήν κοινήν φύσιν ἀνθρώποις, ὡς ἄνθρωποι ταπεινούμενοι· πρός τά συμβαίνοντα παρά τήν ἡμετέραν γνώμην, πρᾶοι καί ἥμεροι διαμένοντες· (430) εὐμετάδοτοί τε πρός τούς πτωχούς, καί πρός τούς ξένους φιλόξενοι· τοῖς δεομένοις προστασίας, κατά τό δυνατόν, πρός ἀντίληψιν ἕτοιμοι· πρός τούς φίλους ὁμόψυχοι καί ὁμογνώμονες· πρός τούς γνωρίμους ἐν πᾶσι περιδέξιοι· τοῖς