162

ἑτερούσιον, καλῶς εἰδότες λέγειν οὐ παραιτούμεθα· σῶμα δέ αὐτήν εἶναι ἀποφαίνεσθαι, ὡς θρασύτατόν τε ἅμα καί ἀπαιδευτότατον, παντελῶς ἀποφεύγομεν· πολύ διαφέρειν τοῦ ἔχειν τό εἶναι οὐκ ἀγνοοῦντες.

Εἰ δέ ὅτι ἀσώματον λέγουσι τό Θεῖον, τόν μή ὄντα φοβούμενοι φόβον, ἀσώματον εἰπεῖν τήν ψυχήν οὐ καταδέχονται, ἵνα μή εἰς ἴσον αὐτήν τῷ Θεῷ ἐνέγκωσι· καί τά λοιπά ἡμῶν περικοπτέτωσαν, ἵν᾿ ᾗ αὐτοῖς τῆς ἀπονοίας τέλειον τό ἀγώνισμα, ὅσα ἐκ Θεοῦ ὡς μετέχοντες· ἤ Θεός ἐξ ἡμῶν, ὡς ἐνεργῶν καί διδούς, ἤ μεταδιδούς, προσηγορεύθημεν, ἤ παρ᾿ ἡμῶν προσηγορεύθη Θεός. Τίνα δή λέγω ταῦτα; Τό εἶναι, τό ζῇν, τό φωτίζεσθαι, τό ἀγαθύνεσθαι, τό λογίζεσθαι, τό νοεῖν· τά μέν, διά τήν οὐσίαν· τά δέ , διά τήν κίνησιν, ἤτοι γνώμην καί διάθεσιν. Ὄντες γάρ λεγόμεθα, καί ζῶντες, καί φῶτες, καί ἀγαθοί, καί νοεροί, καί λογικοί. Τόν τε Θεόν ὁμοίως, ὄντα καί ζῶντα, καί φῶς, καί ἀγαθόν, καί νοῦν καί λόγον ὀνομάζομεν· εἴτε ὡς ἐξ αἰτίου ὄντες ταῦτα (429) καί καλούμενοι· εἴτε ὡς ἐνεργούμενοι, ἐκ τῶν ἡμετέρων ταῦτα τό θεῖον πρασαγορεύοντες. Τίς οὖν ὁ λόγος αὐτοῖς, ταῦτα μέν πάντα πρς ἑτέροις πολλοῖς εἶναι τήν ψυχήν καί ὀνομάζεσθαι· ἀσώματον δέ, μηκέτι, ὅ τι περ τό Θεῖον; Ὡς δέον, ἤ μή λέγεσθαι ἡμᾶς ταῦτα, διότι τό Θεῖον, ἤ τόν Θεόν ταῦτα μή ὀνομάζεσθαι, ὅ τί περ καί ἡμεῖς. Ἀλλά μήν καί ἐσμέν ταῦτα· καί ὀνομαζόμεθα· οὐχ ὡς ταυτόν τῷ Θεῷ διά ταῦτα ὄντες· ἀλλ᾿ ὡς πρός αἴτιον αἰτιατόν, ἤ μέτοχον πρός μετεχόμενον, ἤ ὕπαρξιν πρός αἰτίαν. Οὐδέ συγκριτικῶς ἤ συνωνύμως, ὡς ἐπί τῶν ὁμοουσίων· ἀλλ᾿ ὁμονύμως, καί οἷον εἰπεῖν μεθεκτῶς· τῶν πραγμάτων κατά τό ἄπειρον ἀλλήλων τῇ φύσει διεστηκότων· εἰ μή τῷ φίλον, ὡς ἀληθῶς, τό Θεῖον εἰπεῖν, καί ὑπέρ φύσιν καί πρᾶγμα.

Ποῦ δέ λοιπόν κατ᾿ αὐτούς πάλιν, εἰ δοθείη τήν ψυχήν εἶναι σῶμα, ὁ τοῦ κατ᾿ εἰκόνα ἡμῖν διασωθήσεται λόγος, εἰ μή διά πάντων ἔχειν φαμέν τήν ψυχήν, τήν πρός τό ἀρχέτυπον ὁμοιότητα; Ὥσπερ γάρ τοῦ νοεροῦ νοεράν, καί τοῦ ἀθανάτου, ἀφθάρτου τε καί ἀοράτου, τήν ἐν τούτοις γνωριζομένην εἰκόνα ὀνομάζομεν· οὕτω δή καί τοῦ ἀσωμάτου, ἀσώματον λέγοντες, ὡς πάντα τε ὄγκον, καί πᾶσαν ὁμοίως διαφεύγουσαν διαστηματικήν καταμέτρησιν· ἄλλο τι πάλιν αὐτήν παρ᾿ ἐκεῖνο, κατά τήν τῆς φύσεως ἰδιότητα λέγομεν. Ἐπεί οὐκ ἔτι ἄν εἴη εἰκών, ἀλλ᾿ ἀπαράλλακτος ταυτότης. Ἐν οἷς δέ ἐν τῇ ἀκτίστῳ καί ἀτρέπτῳ καί ἀνάρχῳ φύσει ἐκεῖνο καθορᾶται, ἐν τοῖς αὐτοῖς τήν κτιστήν λογικήν φύσιν· οὐ κατά τό αὐτό δέ, ἀλλ᾿ ὡς ἐν ἐσχάτοις ἀπηχήμασι φωνῆς λόγου δήλωσιν, δείκνυσθαι, ἐναργῶς νομίζομεν. Καί ὥσπερ διά τῶν ἐν τοῖς οὖσι κατά τήν τοῦ παντός διακόσμησιν ἐπιτελουμένων ὁ φιλοσοφώτατος νοῦς, πρός τό καθαρόν τε καί ἄϋλον μετενεγκών τῶν νοημάτων αὐτοῦ τάς δυνάμεις, διακρίνει ἀπό τῶν κινουμένων τό κινοῦν, καί ἕν καί μόνον καί ἁπλοῦν αὐτό ἐξ ἑαυτοῦ ὑπάρχον, ὡσαύτως ἔχον καί ποιητικόν αἴτιον καταλαμβάνων ἐν τῇ οἰκείᾳ τῆς ταυτότητος μονιμότητι, ἀπρόσιτον κατά τήν φύσιν τοῖς ἄλλοις ἐπίσταται· ἄτρεπτον μέν, ὅτι ἀκίνητον· οὐ γάρ ἐστι πρός ὅ κινηθήσεται τό, τά ὄντα καί ποιοῦν καί πληροῦν, καί ὑπερ πάντα ὄν τά ὄντα· περιεκτικόν δέ, ὡς δημιουργόν, καί πρό γενέσεως, τῷ ἀπείρῳ τῆς δυνάμεως τά πάντα γινῶσκον. Κατά τόν αὐτόν τῆς θεωρίας τρόπον, καί διά τῆς τῶν μελῶν καί μερῶν ποικίλης καί ἐντεχνοῦς κινήσεως τοῦ μικροῦ κόσμου· λέγω δή τοῦ ἀνθρώπου· τό κινητικόν αἴτιον λογιζόμενος, ἄλλο τι οἶδε κατά τήν οὐσίαν παρά τήν ὀργανικήν τοῦ σώματος ὕπαρξιν· καί οὐχ ὡς σῶμα ἐν σώματι· ὅπερ δοκεῖ τοῖς νέοις σοφοῖς, καί τῶν ἀναποδείκτων δογματισταῖς· (432) ἀλλ᾿ ἁπλοῦν καί ἑνιαῖον ἐν τοῖς ἐσκεδασμένοις θεωρεῖ, καί ἐν τοῖς συνεσταλμένοις, ἀόριστον· τρεπόμενον μέν, ὡς κινούμενον·