163

κινούμενον δέ, ὡς ἔχον πρός ὅ κινηθήσεται· τῆς δέ κατά τήν κίνησιν τροπῆς αἴτιον, οὐ τήν φύσιν γινώσκει, ἀλλά τήν κρίσιν, ὅτ᾿ ἄν ἐσφαλμένη οὖσα τυγχάνῃ αὕτη.

Ἡ τροπή οὖν, οὐ περί αὐτήν τῆς ψυχῆς ὑπάρχει, ὡς οἶμαι, τήν οὐσίαν· ἐπεί καί μετέβαλλεν ἀπειράκις, καί οὐχ ἡ αὐτή διέμενε κατ᾿ οὐσίαν· ἀλλά κατά τήν κίνησιν τήν ἀφ᾿ ἡμῖν, τῷ αὐτοκρατορικῷ θελήματι συμφερομένη. Τοιγάρτοι τροπῆς δύναμιν ἔχειν τούς ἀντιλέγοντας φάσκειν καί ἀποφαίνεσθαι , καί αὐτήν τήν περί τό Θεῖον τῆς ψυχῆς ἀεικινησίαν, οὐ μή δοκεῖ ἀληθευόντων εἶναι· ἀλλά πομπικῶς τό κομψόν, καί οὐκ εὐλαβῶς τό ἀκριβές τοῦ λόγου ἐπιζητούντων. Ἐπεί τίς ἄν λόγου μέτοχος, καί ἀρετῆς φιλίας οὐκ ἄμοιρος ἀγνοεῖ, ὅτι οὐδέν ὑπάρχει ἕτερον ἡ περί τό καλόν τῆς ψυχῆς ἀεικινησία, ἤ ἐνέργεια φυσική, ἐφ᾿ ᾗ καί δι᾿ ἥν γεγένηται αἰτίαν τελουμένη; ἡ δέ τροπή, κίνησις παρά φύσιν, τήν ταύτης ἀποτυχίαν τῆς αἰτίας εἰσάγουσα. Τροπή γάρ, κατ᾿ ἐμέ εἰπεῖν, οὐδέν καθέστηκεν ἕτερον, ἤ ἀσθένεια, καί ἔκπτωσις τῶν κατά φύσιν ἐνεργειῶν. Μηκέτι οὖν φάναι ἀξίωσον τοῖς λογολέσχαις, Θεόν καί κτίσιν συγκρῖναι τολμήσητε. Ἐπειδή τό Θεῖον κυρίως εἰπεῖν, οὔτε σῶμα, οὔτε ἀσώματον, οὔτε οὐσία, οὔτε τι τῶν νοουμένων ἤ λεγομένων ἐστίν, ἵνα μή πάντα καθεξῆς ἀπαριθμῶμαι· ἀλλά καί νοούμενον ἄληπτον, καί λεγόμενον ἄῤῥητον διαμένει.

Ταῦτα μέν οὖν ζητητικῶς, ἀλλ᾿ οὐ δογματικῶς παρ᾿ ἡμῶν εἰρήσθω· καί εἰ μέν αὐτάρκως ἔχει πρός τήν ὑπόθεσιν, ὡς δι᾿ ἐπιτόμου ἐπιστολῆς δυνατόν, καί οὐ πολύ τῆς ὑμεστέρας μεγαλονοίας ἀπολέλειπται· Θεῷ χάρις, καί ὑμῖν τοῖς προβιβάζουσιν. Εἰ δέ βούλεσθε, εἴπερ μή πεισθεῖεν οἱ ἀντιλέγοντες, ἀγωνιστικώτερον αὐτοῖς συμπλακῆναι, ἕτοιμοί ἐσμεν Θεοῦ χάριτι, τό περικείμενον ἡμῖν τῶν θείων ματρύρων τε καί μαρτυριῶν καταφεῖναι αὐτῶν νέφος· ἵνα πάσης τῆς ἐπιπόνου περί τούτου διασκέψεως τόν ὄγκον ἀποθέμενοι, καί τή εὐπερίστατον τῶν φιλονείκων λογομαχίαν, ἀνενοχλήτως τήν ἀληθῆ περί τε Θεοῦ καί τῶν αὐτοῦ κτισμάτων γνῶσιν κατέχωμεν. Εἰ δέ ἐνδεῶς, ὅπερ πᾶσα παθεῖν ἀνάγκη, καί οὐκ ἐπιτετευγμένως, ὡς ἐξ ἀμαθοῦς διανοίας καί ἀσθενοῦς ὀργάνου προενηνεγμένα· σύγγνωτέ μοι, ἠγαπημένοι, δι᾿ ὑπακοήν καί μόνην, ὡς ὁ ἐρευνῶν τάς καρδίας ἐπίσταται Θεός, καί ταῦτα εἰπεῖν θαῤῥήσαντι· καί διορθώσασθε ἠπίως τόν οὐκ ἐθέλοντά τι (433) τῶν συμφερόντων ἀγνοεῖν, καί χειραγωγήσατε συμπαθῶς τόν ὀρθῶς βαίνειν ἐπιθυμοῦντα.

Ζ´. Τοῦ αὐτοῦ πρός Ἰωάννην πρεσβύτερον, περί τοῦ καί μετά θάνατον ἔχειν τήν ψυχήν τήν νοεράν ἐνέργειαν, καί μηδεμιᾶς ἐξίστασθαι φυσικῆς δυνάμεως.

Τῇ δευτέρᾳ τοῦ ἐνεστῶτος Αὐγούστου μηνός τῆς παρούσης πρώτης ἐπινεμήσεως, ὁ κοινός ἡμῶν φίλος τίμια τῆς ὑμετέρας πατρικῆς ἁγιωσύνης γράμματα ἐπιδέδωκέ μοι· οἷς ἐντυχών, παρεκλήθην μέν εἰκότως ἐφ᾿ ὑμῖν τοῖς ἐμοῖς δεσπόταις, καί μετά Θεόν πάντων μοι τῶν καλῶν αἰτίοις, ἐν ὑγείᾳ διάγουσι. Τοσοῦτον γάρ ὑμῖν ἥνωται δι᾿ ὅλου τό Πνεῦμα τοῦ Θεοῦ τό ἅγιον, ὅτι καί ἀπόντας ὑμᾶς νοός ὀφθαλμοῖς μόνον ἀναθεωρῶν, ῥυθμίζομαι κατά τήν ὑποῦσάν μοι δύναμιν καί βίον καί λόγον· ὡς Θεόν κατά τήν μνήμην δι᾿ ὑμῶν ἐμφανιζόμενον, καί ὁρῶν καί αἰδούμενος. Ἠνιάθην δέ οὐ μετρίως ἐπί τῷ περί ψυχῆς δόγματι τῷ ὑπό τινων, ὡς γεγράφατε, ἀδεῶς ἐκεῖσε κηρυττομένῳ, ὅσην κἀνταῦθα τό τοιοῦτο κακόν ἔχειν ἰσχύν καί παῤῥησίαν ἐννοῶν. Τό δέ πλέον με κατηφείας ἐμπιπλῶν ἐνταῦθα, καί βάρος ὥσπερ νέφος τῇ διανοίᾳ ἐμβάλλον, τό νῦν ὑπό πάντων σχεδόν, καί μάλιστα τῶν δῆθεν ἐπιφανῶν μοναχῶν πρεσβευόμενον περί ἀναστάσεως καινοπρεπές δόγμα· ὥστε μηδέ στοχαστικῶς ἔτι προοιμιάζεσθαι τήν τοῦ