250

ἀτρέπτους ἑαυτοῦ διαφυλάττῃ τάς πρός τόν Θεόν κινήσεις·τόν δέ λόγον ὡσαύτως φρόνησιν καί εἶναι καί καλεῖσθαι, ὅταν σωφρόνως τήν ὑπ᾿ αὐτοῦ κατά πρόνοιαν διοικουμένην ζωτικήν δύναμιν ταῖς ἐνεργείαις συνάψας τῷ νῷ, δείξειεν ἀδιάφορον· τήν αὐτήν αὐτῷ καί ὁμοίαν δι᾿ ἀρετῆς ἔμφασιν τοῦ Θείου φέρουσαν· ἥν καί ἐπιμερίζεσθαι τῷ τε νῷ καί τῷ λόγῳ φυσικῶς ἔλεγεν· ὡς εἶναι μᾶλλον καί συνισταμένην δείκνυσθαι προηγουμένως τήν ψυχήν, ἐκ τοῦ νοῦ καί τοῦ λόγου, ὡς νοεράν τε καί λογικήν· τῆς ζωτικῆς ἐπ᾿ ἀμφοῖν κατά τό ἴσον δηλονότι, νοῦ τε καί λόγου φημί, θεωρουμένης δυνάμεως· οὐδ᾿ ὁπότερον γάρ τούτων ζωῆς ἄμοιρον εἶναι θέμις ἐννοεῖν, καί ὑπ᾿ ἀμφοῖν διειλημμένης· δι᾿ ἧς ὁ μέν νοῦς, ὅν καί σοφίαν ἔφαμεν καλεῖσθαι, τῇ θεωρητικῇ ἕξει κατ᾿ ἀπόῤῥητον σιγήν τε καί γνῶσιν ἐξαπλούμενος, πρός τήν ἀλήθειαν δι᾿ ἀλήστου τε καί ἀκαταλήκτου γνώσεως ἄγεται· ὁ δέ λόγος, ὅν ἐκαλέσαμεν φρόνησιν, τῇ πρακτικῇ ἕξει σωματικῶς κατ᾿ ἀρετήν εἰς τό ἀγαθόν διά πίστεως καταλήγει· ἐξ ὧν ἀμφοτέρων ἡ ἀληθής τῶν τε θείων καί τῶν ἀνθρωπίνων ἐπιστήμη συνέστηκε πραγμάτων· ἡ ὄντως ἄπταιστος γνῶσις, καί πάσης τῆς κατά Χριστιανούς θειοτάτης φιλοσοφίας πέρας.

Καί σαφέστερον περί τούτων εἰπεῖν· τῆς ψυχῆς, τό μέν ἔλεγε εἶναι θεωρητικόν καθώς εἴρηται· τό δέ, πρακτικόν, καί τό μέν θεωρητικόν ἐκάλει νοῦν· τό δέ πρακτικόν, λόγον· ὡς πρώτας δηλαδή δυνάμεις τῆς ψυχῆς· καί πάλιν τόν νοῦν, σοφίαν· τόν δέ λόγον, φρόνησιν, ὡς πρώτας ἐνεργείας. ∆ιεξοδικῶς δέ πάλιν, τῆς ψυχῆς ἔφασκεν εἶναι, κατά μέν τό νοερόν, τόν νοῦν, τήν σοφίαν, τήν θεωρίαν, τήν γνῶσιν, τήν ἄληστον γνῶσιν· τούτων δέ τέλος εἶναι τήν ἀλήθειαν· κατά δέ τό λογικόν, τόν λόγον, τήν φρόνησιν, τήν πρᾶξιν, τήν ἀρετήν, τήν πίστιν· τούτων δέ τέλος τό ἀγαθόν. Τήν ἀλήθειαν δέ καί τό ἀγαθόν, τόν Θεόν ἔλεγε δηλοῦν· ἀλλά τήν μή ἀλήθειαν, ὅταν ἐκ τῆς οὐσίας τό Θεῖον σημαίνεσθαι δοκῇ· ἁπλοῦν γάρ, καί μόνον, καί ἕν, καί ταυτόν, καί ἀμερές, καί ἄτρεπτον, καί ἀπαθές πρᾶγμα ἡ ἀλήθεια καί ἀλάθητον, καί παντελῶς ἀδιάστατον· τό δέ ἀγαθόν, ὅταν ἐκ τῆς ἐνεργείας. Εὐεργετικόν γάρ τό ἀγαθόν, καί προνοητικόν τῶν ἐξ αὐτοῦ πάντων, καί φρουρητικόν· ἀπό τοῦ ἄγαν εἶναι, ἤ τεθεῖσθαι, ἤ θέσιν, κατά τήν τῶν ἐτυμολογούντων δόξαν, πᾶσι τοῖς οὖσι τοῦ εἶναι καί διαμένειν, καί κινεῖσθαι χαριστικόν.

(676) Τάς οὖν περί τήν ψυχήν νοουμένας πέντε συζυγίας περί τήν μίαν τήν τοῦ Θεοῦ σημαντικήν συζυγίαν ἔλεγε καταγίγνεσθαι. Συζυγίαν δέ φημιν νῦν τόν νοῦν καί τόν λόγον· τήν σοφίαν καί τήν φρόνησιν· τήν θεωρίαν καί τήν πρᾶξιν· τήν γνῶσιν καί τήν ἀρετήν· τήν ἄληστον γνῶσιν καί τήν πίστιν. Τήν δέ τοῦ θείου σημαντικήν, τήν ἀλήθειαν καί τό ἀγαθόν· αἷς κατά πρόοδον ἡ ψυχή κινουμένη, τῷ Θεῷ τῶν ὅλων ἑνοῦται, μιμουμένη αὐτοῦ τῆς οὐσίας καί τῆς ἐνεργείας τό ἄτρεπτον καί εὐεργετικόν, διά τῆς ἐν τῷ καλῷ παγίας καί ἀμεταθέτου κατά τήν προαίρεσιν ἕξεως. Καί, ἵνα τούτων μικρόν τι μίξω θεώρημα πρόσφορον, τάχα αὕτη ἐστίν ἡ θεία δεκάς τῶν χορδῶν τοῦ κατά ψυχήν νοητοῦ ψαλτηρίου· ἡ τόν λόγον ὑπηχοῦντα τῷ πνεύματι, διά τῆς ἄλλης τῶν ἐντολῶν μακαρίας δεκάδος ἔχουσα, καί τούς ἐντελεῖς τε καί ἁρμονίους, τούς ἐμμελεῖς νοητῶς ἀποτελοῦσα φθόγγους, δι᾿ ὧν ὑμνεῖται ὁ Θεός· ἵν᾿ ἐγώ μάθω, τίς ὁ τῆς ᾀδούσης, καί τῆς ᾀδομένης δεκάδος ὁ λόγος· καί πῶς δεκάδι δεκάς μυσικῶς ἑνουμένη τε καί συναπτομένη, Ἰησοῦν μέν τόν ἐμόν Θεόν καί Σωτῆρα συμπληρωθέντα δι᾿ ἐμοῦ σωζομένου, πρός ἑαυτόν ἐπανάγει τόν ἀεί πληρέστατον, καί μηδέποτε ἑαυτοῦ ἐκστῆναι δυνάμενον· ἐμέ δέ τόν ἄνθρωπον θαυμαστῶς ἑαυτῷ ἀποκαθίστησι· μᾶλλον δέ Θεῷ, παρ᾿ οὗ τό εἶναι λαβών ἔχω, καί πρός ὅν ἐπείγομαι, πόῤῥωθεν τό εὖ εἶναι προσλαβεῖν ἐφιέμενος. Ὅπερ ὁ γνῶναι δυνηθείς, ἐκ τοῦ παθεῖν τά λεγόμενα, εἴσεται πάντως