266

παρά τῶν ἀνθρώπων πραττόμενα· ὅπερ εἰ κατορθῶσαι σπουδάσομεν, καί ἑαυτοῖς ἑαυτούς περιορίσομεν τοῖς ἐκτός οὐκ ἐπιφυόμενοι, οὔτε ὁρᾷν, οὔτε ἀκούειν, οὔτε λαλεῖν, τόν ὀφθαλμόν, ἤ τό οὖς, ἤ τήν γλῶσσαν τά τῶν ἄλλων ἀφήσομεν, εἰ μέν οἷόν τέ ἐστι, παντελῶς· εἰ δέ μήγε, συμπαθῶς μᾶλλον, ἀλλ᾿ οὐ μή ἐμπαθῶς τούτοις ἐνεργεῖν, καί εἰς κέρδος ἡμέτερον ὁρᾷν τε, καί ἀκούειν, καί λαλεῖν ἐπιτρέποντες· καί τοσοῦτον μόνον, ὅσον τῷ ἡνιοχοῦντι ταῦτα θείῳ λόγῳ δοκεῖ. Οὐδέν γάρ τούτων τῶν ὀργάνων πρός ἁμαρτίαν ἐστίν εὐολισθότερον, μή λόγῳ παιδαγωγουμένων· καί οὐδέν πάλιν πρός σωτηρίαν αὐτῶν ἑτοιμότερον, τάσσοντος αὐτά τοῦ λόγου, καί ῥυθμίζοντος καί ἐφ᾿ ἅ δεῖ καί βούλεται ἄγοντος.

Μή τοίνυν ἀμελήσωμεν κατά δύναμιν τοῦ πείθεσθαι τῷ Θεῷ, καλοῦντι ἡμᾶς εἰς ζωήν αἰώνιον καί μακάριον τέλος, διά τῆς ἐργασίας τῶν αὐτοῦ θείων τε καί σωτηρίων ἐντολῶν· ἵνα λάβωμεν ἔλεος, καί χάριν εὕρωμεν εἰς εὔκαιρον βοήθειαν· Ἡ γάρ χάρις, φησίν ὁ θεῖος Ἀπόστολος, μετά πάντων τῶν ἀγαπώντων τόν Κύριον ἡμῶν Ἰησοῦν Χριστόν ἐν ἀφθαρσίᾳ· τουτέστι, τῶν μετά τῆς κατ᾿ ἀρετήν ἀφθαρσίας, καί τῆς κατά τόν βίον καθαρᾶς τε καί ἀνυποκρίτου σεμνότητος ἀγαπώντων τόν Κύριον, ἐν τῷ ποιεῖν αὐτοῦ τά θελήματα· καί μή παραφθειρόντων τι τῶν θείων αὐτοῦ προσταγμάτων.

Ταῦτα μέν ἐγώ περί τούτων διά τόν τῆς ὑπακοῆς μισθόν, κατά δύναμιν, ὡς ἐδιδάχθην, ἐξεθέμην, τῶν μυστικωτέρων τε καί ὑψηλοτέρων ἅψασθαι μή τολμήσας· ἅπερ εἰ ποθεῖ τις γνῶναι τῶν φιλομαθῶν, τοῖς περί τούτων τῷ ἁγίῳ ∆ιονυσίῳ τῷ Ἀρεοπαγίτῃ ἐνθέως πονηθεῖσιν ἐντύχοι, καί εὑρήσει κατ᾿ ἀλήθειαν μυστηρίων ἀῤῥήτων ἀποκάλυψιν, διά τῆς θείας αὐτοῦ καί διανοίας καί γλώττης χαρισθεῖσαν τῷ τῶν ἀνθρώπων γένει, διά τούς μέλοντας κληρονομεῖν σωτηρίαν. Καί εἰ μέν πολύ τῆς ὑμῶν ἐπιθυμίας οὐκ ἀποπέπτωκε, τῷ Χριστῷ χάρις τῷ χορηγῷ τῶν καλῶν, καί ὑμῖν τοῖς λεχθῆναι ταῦτα βιασαμένοις. Εἰ δέ μακράν που καί πολύ τῆς ἐλπίδος ἀπολείπεται· τί πάθω, ἤ τί δράσω, περί τό λέγειν ἀσθενήσας; Συγγνωστόν γάρ, οὐ τιμωρητόν, ἡ ἀσθένεια· καί ἀποδεκτόν μᾶλλον, ἀλλ᾿ οὐ μεμπτόν τό ἐγχωροῦν καί ἐνδεχόμενον· καί μάλισθ᾿ ὑμῖν, τοῖς ἀγαπᾷν διά τόν θεόν προθεμένοις. Καί Θεῷ δέ φίλον τό κατά δύναμιν ἅπαν γνησίως ἐκ ψυχῆς προσαγόμενον, κἄν μικρόν συγκρίσει μεγάλων ὑπάρχον φανήσεται· ὅς οὐδέ τήν χήραν, τά δύο λέπτά προσκομίσασαν, ἀπεώσατο· ἥτις ποτέ ἦν ἡ χήρα αὕτη, καί τά δύο λεπτά. Εἴτε ψυχή κακίας χηρεύουσα, καί ὥσπερ ἄνδρα τόν παλαιόν μέν ἀποβαλομένη νόμον, οὕπω δέ τῆς πρός τόν Λόγον θεόν ἄκρας συναφείας ἀξία· προσάγουσα δέ ὅμως αὐτῷ ἀῤῥαβῶνος λόγῳ ὥσπερ λεπτά, τόν τέως σύμμετρον λόγον καί βίον· ἤ πίστιν καί ἀγαθήν συνείδησιν· ἤ τήν περί τῶν καλῶν ἕξιν καί ἐνέργειαν· ἤ τήν τούτοις πρόσφορον θεωρίαν καί πρᾶξιν· ἤ τήν ἀνάλογον γνῶσιν καί ἀρετήν· ἤ τούς μικρόν ὑπέρ ταῦτα, φημί δέ τούς ἐν τῷ φυσικῷ καί τῷ γραπτῷ νόμῳ λόγους, οὕς ἡ ψυχή κεκτημένη, κατ᾿ ἔκστασιν τούτων καί ἄφεσιν ὡς ὅλου βίου καί ζωῆς, μόνῳ συναφθῆναι τῷ Λόγῳ καί Θεῷ βουλομένη, προσάγει· καί τῶν κατά φύσιν καί νόμον βιαίων τρόπων τε καί θεσμῶν καί ἐθῶν, ὥσπερ ἀνδρῶν χηρεύειν δέχεται· εἴτε τι ἄλλο τούτων πνευματικώτερον, καί μόνοις θεωρητόν τοῖς καθαροῖς τήν διάνοιαν, διά τοῦ καθ᾿ ἱστορίαν πληρωθέντος γράμματος, ὁ λόγος αἰνίττεται. Πάντα γάρ τῷ κατά θεολογίαν ἐποπτικῷ συγρινόμενα λόγῳ, τά ἐν ἀνθρώποις δοκοῦντα κατ᾿ ἀρετήν εἶναι μεγάλα, μικρά τυγχάνει. Πλήν γε ὅτι κἄν μικρά, καί ἐξ ὕλης εὐτελοῦς καί οὐ πολύ τιμίας· ἀλλ οὖν τοῖς ἐκ χρυσοῦ νομίσμασι τῆς ἐν ὕλαις τιμιωτέρας, ἅ προσφέρουσιν οἱ εὐπορώτεροι, κατά τό ἴσον τόν βασιλικόν χαρακτῆρα φέροντα, κατά (καί τό) πλέον ἴσως ἔχοντα τῆς προσαγούσης τήν ἐξ ὅλης διαθέσεως πρόθεσιν.