▾
Thomas Aquinas, In III Sententiarum – In Libros Sententiarum
⎗←→⎘
▾
Utrum christus sit caput ecclesiae, secundum quod homo.
Ad primum sic proceditur. Videtur, quod christus non sit caput ecclesiae secundum quod homo. A capite enim spiritus animalis ad membra diffunditur. Sed spiritus sanctus non diffunditur in ecclesiam a christo secundum quod homo, sed inquantum deus: quia, ut dicit Augustinus, ipse accepit spiritum sanctum ut homo, et effudit ut deus. Ergo ipse non est caput ut homo, sed ut deus.
Praeterea, sensus et motus traducuntur a capite in membra. Sed gratia, quae motum vitae facit in corpore ecclesiae, non est per traductionem ab uno in alium. Ergo christus, secundum quod homo, non est caput ecclesiae.
Praeterea, gratia a solo deo creatur in nobis; quia, secundum Augustinum, natura mentis humanae immediate a deo formatur. Sed vita ecclesiae est per gratiam.
Cum igitur de ratione capitis sit ut membra quantum ad aliquem actum vivificet, videtur quod christus, secundum quod homo, non possit dici caput ecclesiae.
Praeterea, capitis non est aliud caput. Sed caput christi est deus; 1 Cor. 11. Ergo christus non est caput.
Praeterea, caput recipit influentiam ab alio membro, scilicet a corde. Sed christus non recipit influentiam ab alio membro ecclesiae. Ergo christus non debet dici caput.
Praeterea, caput potest dici membrum totius corporis et commembrum aliis membris. Sed christus, ut videtur, non potest dici membrum ecclesiae: quia sic virtus ejus partialitatem haberet respectu totius ecclesiae, et ecclesia esset perfectior christo.
Ergo christus non debet dici caput.
Ad oppositum est Eph. 1: ipsum dedit caput super omnem ecclesiam, quae est corpus ejus. Ergo cum ecclesia sit corpus ejus secundum humanam naturam, prout sibi conformis est, videtur quod ipse secundum humanam naturam sit caput.
Praeterea, rex dicitur esse caput regni, et pontifex ecclesiae sibi commissae. Sed christus, secundum quod homo, est rex et pontifex totius humani generis. Ergo ipse, secundum quod homo, est caput.
Praeterea, illud quod est dignissimum in quolibet genere, dicitur caput, sicut leo est caput animalium. Sed christus, etiam secundum humanam naturam, praecellit omnes homines. Ergo etiam secundum quod homo, est caput totius ecclesiae.
Respondeo dicendum, quod christus dicitur caput ecclesiae per similitudinem capitis naturalis. Inveniuntur enim in capite naturali tres conditiones respectu aliorum membrorum singulariter.
Prima est quod excellit ea dignitate in tribus, scilicet in altitudine situs, in nobilitate propriae virtutis (quia scilicet nobiliores vires, scilicet imaginatio et memoria, et hujusmodi, habent locum in capite): et etiam in perfectione, quia in capite congregantur omnes sensus, cum in aliis membris sit solus tactus. Secunda est quod a capite sunt omnes vires animales in aliis membris; et sic dicitur esse principium aliorum membrorum, dans aliis sensum et motum. Tertia est quod dirigit omnia membra in suis actibus, propter imaginationem et sensus, qui in eo abundant formaliter.
Habet autem quartam proprietatem communem cum aliis membris, quod est conformis cum eis in natura. Ratione ergo primae proprietatis, scilicet perfectionis, omne quod est perfectissimum in quacumque natura, dicitur caput, sicut leo in animalibus. Ratione autem secundae, omne principium dicitur caput, sicut fons caput fluminum; et sicut dicitur caput libri, vel caput viae. Ratione autem proprietatis tertiae, omnis rector dicitur caput, sicut rex, dux, vel pontifex. Quantum igitur ad has tres proprietates capitis, potest christus dici caput et secundum humanam naturam, et secundum divinam: quia secundum divinam naturam in eo est plenitudo omnis deitatis, ut dicit apostolus Coloss. 1; unde est super omnes deus benedictus in saecula, Rom. 9: et similiter ab ipso, inquantum deus, est nobis omnis spiritualis gratia.
Item inquantum deus, dirigit nos in seipsum. Sed etiam haec conveniunt ei secundum humanam naturam, quae in christo dignissima est ratione altitudinis, quia est usque ad unionem in divina persona exaltata: ratione propriae operationis, quia dignissimum actum habuit in ecclesia, scilicet redimere ipsam, et aedificare eam in sanguine suo: et etiam ratione perfectionis, quia omnis gratia in eo est, sicut omnes sensus in capite. Similiter etiam dicitur caput ratione secundae proprietatis, quia per ipsum, sensum fidei et motum caritatis accepimus, quia gratia et veritas per jesum christum facta est; joan. 1, 17: et similiter direxit nos doctrina et exemplo: quia coepit jesus facere et docere, Act. 1, 1. Sed quarta conditio christo convenit secundum humanam naturam tantum; et haec complet in ipso rationem capitis: quia christus secundum humanam naturam habet perfectionem aliis homogeneam, et est principium quasi univocum, et est regula conformis, et unius generis. Unde communiter loquendo, christus secundum quod deus, potest dici caput ecclesiae simul cum patre et spiritu sancto; sed proprie loquendo est caput secundum humanam naturam. Et dicitur gratia capitis, secundum quam praedictae proprietates ei conveniunt praecipue secundum quod influit aliis membris.
Ad primum ergo dicendum, quod dare spiritum sanctum contingit dupliciter: scilicet auctoritate et ministerio. Auctoritate quidem tantum dei est; sed ministerio dicuntur etiam homines dare, inquantum scilicet per ministerium eorum datur a deo, sicut dicit Paulus Galat. 3, 5: qui tradidit vobis spiritum, ut supra in 1 Lib., dist. 15, magister dixit: et hoc modo christus, secundum quod homo, spiritum sanctum ministerio dare potuit, ut dicitur Rom. 15, 8: dico enim christum jesum ministrum fuisse circumcisionis.
Ad secundum dicendum, quod in hoc quod de christi plenitudine omnes accepimus, est aliquid simile traductioni, quamvis non sit proprie traductio.
Est igitur similitudo quantum ad ipsum spiritum sanctum increatum, qui idem numero est in capite et in membris, et aliquo modo a capite ad membra descendit, non divisus, sed unus. Est autem dissimilitudo quantum ad ipsum donum, secundum quod spiritus sanctus in nobis inhabitat, quia istud non traducitur de subjecto in subjectum.
Ad tertium dicendum, quod in aliqua actione potest aliquid esse medium dupliciter; scilicet quantum ad perfectionem, et quantum ad dispositionem tantum: sicut natura est medium in operatione qua deus producit animam sensibilem, quia ipsa perfectio ultima fit mediante natura; sed in operatione qua producit animam rationalem, natura non est medium, nisi quantum ad dispositionem. Similiter dico, quod deus immediate format mentem nostram quantum ad ipsam perfectionem gratiae; et tamen potest ibi cadere medium disponens; et sic gratia fluit a deo mediante homine christo: ipse enim disposuit totum humanum genus ad susceptionem gratiae; et hoc tripliciter. Uno modo secundum operationem nostram in ipsum: quia secundum quod credimus ipsum deum et hominem, justificamur; Rom. 3, 25: quem posuit deus propitiatorem per fidem in sanguine ipsius. Alio modo per operationem ipsius in nos, inquantum scilicet obstaculum removet, pro peccatis totius humani generis satisfaciendo; et etiam inquantum nobis suis operibus gratiam et gloriam meruit; et inquantum pro nobis interpellat apud deum. Tertio modo ex ipsa ejus affinitate ad nos; quia ex hoc ipso quod humanam naturam assumpsit, humana natura est magis deo accepta.
Ad quartum dicendum, quod caput christi dicitur deus, non secundum completam rationem capitis (est enim caput ipsius secundum quod est principium ejus, principium autem ejus est secundum divinitatem et secundum humanitatem); sed inquantum est principium ejus secundum humanitatem; et sic deficit quarta conditio capitis, quae est conformitas in natura: inquantum autem est principium ejus secundum divinitatem, sic deficit prima conditio, quia sic non habet majorem dignitatem.
Ad quintum dicendum, quod cor est principium virium vitalium in toto corpore, et est primum principium omnium membrorum quantum ad esse ut dicit philosophus: sed caput est principium virium animalium quae pertinent ad sensum et ad motum. Et quia cum dicimus christum principium esse membrorum ecclesiae, non intendimus quantum ad esse naturale, secundum quod sunt homines, sed quantum ad fidem et caritatem, per quam ecclesiae membra uniuntur; ideo accommodatius dicitur caput quam Cor.
Ad sextum dicendum, quod in nomine capitis importatur principium et origo alicujus rei; in nomine autem membri importatur partialitas, quae repugnat rationi primae originis: quia in prima origine sunt omnia virtute quae inveniuntur in originatis; et ideo non potest dici membrum, quia non recipit ab aliquo alio influentiam. Quia in corpore naturali caput non solum influit aliis membris, sed etiam ab aliis recipit, ut nutrimentum, et alia obsequia; ideo et caput dicitur, et commembrum: sed christus, secundum quod homo, non recipit aliquid ab aliis membris ecclesiae, sed a solo deo; unde non potest dici commembrum, secundum quod caput ecclesiae dicitur ipse secundum humanitatem. Potest autem dici membrum secundum humanitatem, secundum quod ipse est caput ecclesiae secundum divinitatem: et sic dicit apostolus, 1 corinth. 12, 26: vos estis corpus ejus et membrum de membro.