Scholium.

Primum dictum: Naturam humanam per seesse immediate susceptivam beatitudinis. Secundum: Intellectum nostrum non esse sufficienter activum ad Deum videndum, qu a non habet ipsum praesentem in se, nec aliquid, in quo eminenter contineatur. Definitur in Concilio Vienn. et habetur Clem. Ad nostrum. de haeret. Tertium: Si ponatur intellectus passivus, non eget lumine gloria ad Deum videndum. Quartum, hic dubius est, an ponendum sit lumen gloriae, et videtur magis velle ponendam esse speciem essentiae, tamen lumen ponit 1. dist. 17. q. 2. fine, et 3. d. 14. q. 1. art. 3. et hic q. 11. art. 3. et q. 1. Prologi, et 2. dist. 3. q. 9. docet nullum posse naturaliter videre Deam, quod sufficit ad intentum Clem. Ad nostram, de quo dixi q. 1. Prolog. et quodl. 14. Itaque nihil cogit ponendum esse lumen gloriae inhaerens, poni tamen probabilius est.

Respondeo igitur ad quaestionem, duas conclusiones declarando: Prima est, quod natura humana in ipsis naturalibus est immediatum susceptivum beatitudinis. Secunda, quod natura humana in ipsis naturalibus non est sufficienter activa ad visionem beatam, ex quibus sequitur propositum, quod homo ex puris naturalibus non potest consequi beatitudinem.

Prima conclusio probatur sic: Naturae humanae ad hoc quod sit susceptiva beatitudinis, non additur aliqua alia natura essentialiter, quia tunc natura humana manens eadem non beatificaretur, nec etiam per aliquid accidentale superadditum, ut per habitum, est immediatum susceptivum beatitudinis, quia ratio recipiendi beatitudinem non potest esse habitus, quia nec modo per habitum recipitur actus, quia habitus cum generetur ex actibus, sequitur actus; igitur habitus non est ratio recipiendi actum in via; igitur multo magis nec in patria.

Item, susceptivum quod ordinatur ad multas formas ordinatas, maxime ordinatur ad perfectissimam. Sed anima humana ordinatur ad plures formas supernaturales, quarum perfectissima est beatitudo: igitur anima humana maxime ordinatur, ut perficiatur beatitudine; igitur si anima humana sit immediatum susceptivum alicujus illarum, maxime erit immediatum susceptivum beatitudinis, quia illa maxime perficitur.

Dicetur quod habitus requiritur ut perfectius perficiatur beatitudine, unde habitus requiritur tunc propter perfectionem beatitudinis.

Contra, tunc sequitur quod anima humana secundum quid perficitur beatitudine, sed habitus simpliciter, et tunc habitus videret Deum, et charitas diligeret Deum, et anima humana non nisi per accidens, et secundum quid, sicut superficies est per se colorata, et primo, substantia tamen non nisi per accidens mediante superficie; ideo dico primo quod anima humana in puris naturalibus est immediatum susceptivum beatitudinis.

Secundo dico, quod natura humana non est sufficienter activa ad consequendum actum visionis ex puris naturalibus, quia impossibile est quod intellectus sit causa cognitionis visivae, nisi intellectus habeat objectum in se, vel in aliquo, in quo objectum eminentius continetur. Sed natura humana ex se non habet essentiam divinam in se praesentem sibi in ratione objecti, nec in aliquo, in quo eminentius continetur, quia in nullo alio potest eminentius contineri: igitur ex se non sufficit ad habendum visionem essentiae divinae.

Item, visio est cognitio rei intuitiva in se; sed natura humana ex se non potest habere essentiam divinam sibi praesentem in ratione objecti, licet sit sibi praesens per illapsum; igitur non potest ex se habere visionem essentiae divinae.

Ex hoc sequitur corollarium, quod si in beato aliquid erit supernaturale prius operationibus, illud non erit propter receptionem, sed propter actionem, ut eliciatur operatio in beato, qua attingat Deum. Non enim poni potest aliqua forma in Beato solum ad decorem et pulchritudinem, et quod non ordinatur ad operationem, et per consequens, cum nihil requiratur in Beato propter receptionem beatitudinis, ut ostensum est, sequitur quod si sit aliqua forma supernaturalis et spiritualis in anima Beati prius operatione, quod illa requiritur propter operationem eliciendam. Et tunc ulterius, aut requiritur ex parte objecti, aut ex parte potentiae, et cum potentia concurrens ad operationem in Beato sit intellectus et voluntas, potest propter utramque talis forma requiri vel poni.

Si autem propter haec tria ponantur formae supernaturales praecedentes operationem, tunc ponentur tres formae supernaturales priores operatione, una correspondens objecto, quae dicetur species intelligendi in memoria; secanda ex parte intellectus, quae dicitur lumen supernaturale; tertia ex parte voluntatis, quae est charitas. Si autem objectum beatificum in se praesens sufficit ad actionem visionis causandam, quantum requiritur ex parte objecti, tunc non requiritur species.

Si autem intellectus sit mere passivus, se habens ad actum visionis solum in ratione receptivi, tunc propter receptionem non requiritur aliqua forma ex parte intellectus, ut supra ostensum est, et tunc lumen gloriae non requiritur. Si etiam voluntas sit mere potentia passiva respectu fruitionis, tunc ex parte voluntatis non requiritur charitas. Unde ponentes voluntatem passivam mere respectu actus fruitionis, tollunt charitatem, cum ex parte voluntatis non requiratur aliqua forma ad recipiendum fruitionem, quia ipsa secundum se est summe disposita ad recipiendum eam.

Sed quia secundum fidem et sacram Scripturam habemus ponere charitatem, cum saltem necesse sit in Beato ponere charitatem propter operationem eliciendam, lumen autem gloriae aliud a visione beata, non videtur mihi necesse ponere, quanto enim objectum est magis lux, tanto propter ipsum minus requiritur de lumine, nec requiritur propter receptionem, ut dictum est. Unde minus videtur mihi necesse ponere lumen quam speciem, quia species si ponatur, habet poni ut sit memoria perfecta intelligibilitatis. Teneo ergo quod saltem necesse est ponere charitatem propter operationem eliciendam, et per consequens aliquam operationem potest voluntas beata cum charitate elicere, quam non potest ex se ita intensam; et sic patet ad formam quaestionis, quod nullam operationem beatitudinis potest homo habere ex puris naturalibus.

Ad primam rationem dicendum, quod natura dedit homini organa ad consequendum beatitudinem, ut potentias passivas receptivas ejus et activas, non tamen ut statim eam consequantur, sed habitis dispositionibus requisitis.

Ad aliud, dicendum quod non est simile, quia sensus non potest esse nisi potentia organica, et ideo non potest elevari ad aliquid immateriale apprehendendum; potest tamen elevari ad materiale comprehendendum, ut visus Beati; intellectus autem habet pro objecto totum ens; et ideo ad quodlibet cognoscendum potest elevari.

Ad aliud, quando arguitur quod . cuilibet potentiae passivae naturali correspondet aliqua activa naturalis, diceret Philosophus, verum est in toto ente, quia diceret quod Deus quidquid ageret, necessario ageret, sicut si esset agens naturale. Sed secundum Theologos oportet dicere quod cuilibet potentiae passivae correspondet aliqua potentia activa, sed non semper naturalis, sed libera et voluntaria, cujusmodi est potentia activa divina, sicut dictum est supra.

Ad aliud, concedo quod habitus non est potentia, nec principium recipiendi, et ideo intellectus simpliciter potest recipere beatitudinem et cognitionem Dei, sed nunc est in potentia remota, in patria est in potentia propinqua, et hoc si ponatur intellectus tantum potentia receptiva. Si autem ponatur quod intellectus active se habeat, et voluntas respectu actus beatitudinis, tunc si ponitur habitus concurrere, non concurret ut tota causa actus, sed ut causa partialis cum potentia. Ad aliud, dico quod aliqua perfectio inferior potest contineri unitive in superiori, aliqua vero non, quia si fieret summa voluntas, eodem modo se haberet ad beatitudinem, sicut infima, quia utraque eodem modo se habet al suam beatitudinem, licet illa sit majoris beatitudinis capax, et tunc ut sic considerando utramque praeter habitum illum, tunc summa est simpliciter magis imperfecta, quia quanto aliquid est aptum ad majorem perfectionem, si ea careat, tanto est imperfectius, nec illa perfectio, per quam hoc debetur inferiori, est quod sit in summa, vel in superiori unitive, quia hoc est impossibile, quia illa voluntas infima non esset ejus capax.