QUAESTIO I.

Utrum sola actione divina possit corpus Christi confici?

Alens. 4. p. q. 14. m. 3. art. 1. D. Bonav. d. 10. art. 1. q. 1. D. Thom. 3. p. q. 7. art. 8. Suarez 3. tom. g. 60. sect. S. Scot. in Oxon. hic q. 1. et quodl. 10.

Circa distinctionem decimam tertiam quaero: Utrum sola actione divina possit confici corpus Christi ?

Arguitur quod non: Omnis actio in motu fundatur lib. 6. Princip. c. de actione. Deus non agit per motum; igitur nulla actione potest convertere panem in corpus suum.

Item, proprium est actioni inferre passionem ut prius; sed per conversionem panis in corpus non fit passio, quia in ultimo instanti illius conversionis, non est substantia panis, et per consequens tunc non patitur substantia, nec corpus Christi patitur, quia tunc mutaretur; igitur corpus Christi nulla actione potest confici, cum non sit ei passio in aliquo correspondens.

Item, quod non solum actione divina, videtur, quia agens naturale potest convertere aliquod totum in aliquod totum, quia potest generare; generatio vero est conversio totius in totum ex 1. de Generatione text. 10. et 13. igitur ad hoc quod corpus Christi efficiatur, non requiritur nisi quod totum aliud convertatur in ipsum totum, quod potest per agens naturale fieri, ut videtur.

Item, natura potuit formare corpus Christi in esse naturali; igitur similiter potest illud formare in esse, quod habet in Eucharistia. Consequentia patet, quia idem est esse corporis Christi in esse naturae, et in Eucharistia; igitur idem agens potest habere causalitatem super id utrobique. Antecedens patet, quia corpus suum est ejusdem speciei cum corporibus nostris; igitur si virtus naturalis potest informationem corporis nostri, poterit et corporis sui.

Item, si Sacerdos non potest convertere panem in corpus Christi, igitur non requiritur intentio in Sacerdote, ad hoc ut conficiat, quia in nulla causa requiritur intentio alicujus effectus, super quem non habet causalitatem.

Contra 1. q. 1. Juxta catholicam Ecclesiam, et ponitur in littera, et sumitur ab Augustino in lib. de corpore Christi, qui dicit quod ipse. scilicet Deus, est, qui per Spiritum sanctum efficit ibi corpus Christi, scilicet in Eucharistia. Ad hoc est etiam auctoritas Gregorii in littera.

SCHOUUM I.

Certum est actione Dei panem converti posse in corpus Christi; sed de actione qua id fit, dubitatur an sit quid absolutum ? et multis suadetur quod sic.

Respondeo, ista quaestio quaerit an tantum actione divina possit confici corpus Chriti, vel actione cujuscumque alterius, et hoc vel ut principalis, vel ut instrumentalis agentis; et ideo circa solutionem ejus tria sunt videnda. Primo, si actione divina possit panis converti in corpus Christi. Secundo, si hoc potest fieri actione alterius agentis ut principalis agentis. Tertio, an actione alicujus creati, ut instrumentaliter agentis?

De primo, non videtur dubium quin sic, et probatur: si panis converteretur in aliquid non praeexistens, hoc fieret actione divina; igitur similiter si convertatur in praeexistens, ut in corpus Christi, hoc fiet actione divina. Consequentia patet, quia non minoris virtutis est convertere aliquid in praeexistens, quam in non praeexistens, cum utrobique requiratur agens, cujus virtuti activae totaliter subsit esse et non esse extremorum. Antecedens patet, quia si panis converteretur in non praeexistens totaliter, et simpliciter produceretur a Deo; sed non producitur aliquid simpliciter, nisi actione simpliciter, quia relatione nihil simpliciter producitur; sed si aliquid convertatur in non existens, hoc erit actione divina, et non aliqua relatione.

Item, facta conversione alicujus in non praeexistens, si terminus illius actionis non produceretur, cum non minus producatur ibi terminus quam in creatione, sequeretur quod creatio, qua Deus producit creaturam, non esset vera actio, sed relatio, cum creare creaturam sit velle eam esse; sequeretur quod velle Dei, quo vult eam esse, est relatio ad creaturam, quod est manifeste falsum. Item, relatio fundatur super actionem et passionem 5. Metaph. ad aliquid text. com. 20- Relatio non fundatur super relationem; igitur actio non est relatio; igitur actio divina conversionis panis in corpus Christi, est vera actio.

Item, si productio, qua Deus producit extra, esset relatio et non actio, eadem ratione et productio ad intra verius esset relatio quam actio, et tunc in divinis non est nisi quoddam referri, quod non est verum.

Item, relativum non est causa sui correlativi, quia sunt simul natura; sed producens est causa producti, quod constat per productionem formaliter; ergo productio, qua Deus aliquid producit, non est relatio, sed vera actio.

SCHOUUM II.

Sententia Doctoris, actionem Dei. non esse de genere Actionis, alias creatio passiva esset passio de genere Passionis; ponit ergo tres respectus producentis, educentis et transmutantis; et in hoc tertio docet consistere actionem de genere Actionis, et alii duo spectant ad genus Relationis, de quo late in Oxon. hic a n. 2. ubi probat haec juxta mentem Philosophi tenenda. Vide Scholium ibi ad n. 17.

Ad hoc respondeo quod non multum movet, et dico qupd nec pror ductionem ad intra, vel ad extra, oportet ponere actionem de genere Actionis, eo modo quo genera Praedicamentorum transferuntur ad divina, sed relationem, ut Praedicamentum relationis conceditur ibi manere, quia tam generatio quam creatio magis assimilatur relationi, ut distinguitur contra actionem de genere actionis quam actioni. Cujus probatio facilis est de creatione activa, quia si creatio activa in Deo esset actio, ut actio distinguitur contra relationem, sequeretur quod creatio, sive productio passiva esset passio in creatura, ut passio distinguitur contra relationem; consequens est falsum, ergo et antecedens. Probatio consequentiae: Actioni proprie correspondet passio sub propria ratione passionis, nisi actio ponatur aliquid absolutum in Deo, quod non convenit, quia tunc Deus secundum aliquid absolutum in eo diceretur ad creaturam; si igitur in Deo sit creatio vera actio, igitur creatio in creatura qua producitur, est vera passio. Consequentia etiam probatur per locum a minori sic: Minus videtur quod actio vera de genere Actionis, sive assimiletur actioni illius generis, sit in Deo, quam passio in creatura, quia creatura est fundamentum novum, et respectus novus. In Deo nihil est novum, sed in creatura; creatio non est vera passio, quia habitudines istae, et respectus actionis et passionis sunt respectus extrinsecus advenientes, et non oriuntur ex natura extremorum positis extremis, quia dato quod sic, oporteret dicere quod actio et passio non sunt distincta genera, sed species relationis, et cum sex sint tales respectus, si necessario consequerentur fundamentum positis terminis, non erunt nisi quatuor Praedicamenta. Sed respectus creaturae ad Deum est ex natura rei creatae, imo summe oritur ex natura extremi, quia impossibile est creaturam esse sine respectu et dependentia ejus ad Deum, et ideo forte respectus ille non est alia res asuo fundamento, cum tamen relatio unius creaturae ad aliam necessario sit alia res a suo fundamento, sicut alias apparebit; igitur creatio passiva in creatura non est passio de genere Passionis, sed relatio de genere Relationis formaliter.

Item, actio ut distinguitur contra relationem semper respicit passum per Philosophum 5. Metaph. text. com. 1. ubi definiens potentiam activam dicit quod est principium transmutandi aliud inquantum aliud; igitur actio proprie dicta est passi transmutabilis, et respicit aliud ut transmutatum. Sed ubi totum est productum, sicut est in creatione. ibi non est aliquid transmutatum proprie, quia non aliquid quod aliter se habet nunc quam prius, cum prius fuerit nihil, et modo primo sit aliquid; igitur creatio in Deo, qua creatura producitur extra, non est actio, ut distinguitur contra relationem.

Quantum ad istum articulum, dico quod ad hoc quod agens naturale agat per motum ad productionem termini, inducendo formam, et alterando passum ipsum, tria requirit, scilicet ipsum productum, vel creatum per motum, vel mutationem quod est primus terminus, et ipsum eductum, sive inductum ut formam, quae est formalis terminus, et principium passivum sive materiam praesuppositam suae actioni; et isti respectus ad producentem non sunt iidem, sed alius et alius, quia fundamenta sunt alia utrobique. Similiter e converso, alia est relatio agentis ad passum, alia producentis ad productum, sive sit primus terminus ipsius productionis, vel formalis. Istud etiam patet ex alio, quia relatio producentis ad productum est mutua; non est autem mutua producentis ad passum, vel transmutabile, in quod agit, quia producens est causa termini producti; et ideo productum dependet a producente essentialiter, et per consequens relatio ejus ad producentem est relatio intrinsecus adveniens, sine qua non est productum, posito termino. Similiter e converso, si est mutua relatio producentis ad productum, ipsius ad productum est relatio intrinsecus adveniens; sed sic non est transmutans et agens per motum causa transmutabilis, sed praesupponit ipsam, unde simul cum agente concurrit, ut causa partialis ad rationem producti; unde transmutatum non dependet essentialiter a transmutante, quantum ad esse suum primum, sicut productum dependet essentialiter a producente in esse suo primo. Est ergo alia habitudo producentis ad productum, et transmutantis ad transmutabile, quia prima habitudo consequitur ex natura extremorum; non sic illa habitudo inter transmutans et transmutabile sequitur positis extremis, quia utrumque potest uniformiter manere, ut lignum, et ignis in natura sua nulla actione vel passione existente inter illa, et quando extrema possunt habere idem esse sine relatione alia, tunc illa relatio est respectus et contingenter eis adveniens.

Quod dixi in primo lib. dist 27., quod generatio in divinis non est actio, adhuc dico, quia cum actio de genere Actionis semper sit respectu passi, et Pater non producat Filium de aliquo passivo, vel materia, non est actio in divinis, ut distinguitur contra relationem; non igitur sic generatio in divinis est actio, prout sibi correspondet passio in aliquo. Similiter dico de creatione, quod non est actio, ut actio distinguitur contra relationem, quia actio talis cum sit respectu alicujus passi praesupposita non posset esse productio alicujus secundum totum esse suum, sed tantum productio ejus secundum partem formalem, cui praesupponitur pars materialis transmutati: creatio vero est productio totalis rei, quia de nihilo, et ideo non potest esse actio de genere Actionis. Similiter dicendum est de conversione illa panis in corpus, quod non est vera actio, ut distinguitur contra relationem, sed tantum relatio, ut dictum est de creatione.

Tamen propter argumenta sciendum est, quod hoc nomen actio est aequivocum, omissis enim operationibus, quae sunt perfectiones simpliciter ipsius operantis, ut intelligere et velle, et non proprie actiones, quia actio non perficit agentem simpliciter, adhuc actio dicit tres habitudines, unam ad primum productum, et sic actio dicitur productio activa; aliam habitudinem ad formam inductam, et dicitur eductio vel inductio activa; tertiam habitudinem habet ad passum, et sic dicitur transmutatio; attamen ista tertia non est tantum de genere Actionis, sed respectus extrinsecus et contingenter adveniens. Actio vero secundum alias significationes est species relationis intrinsecus adveniens, oriens ex natura extremorum vere; igitur potest dici quod actione divina convertitur panis in corpus Christi, et quod a nullo creetur, prout creatio relationem dicit, et non actionem de genere Actionis; relatio enim et substantia solum attribuuntur Deo inter Praedicamenta.

Ad primum argumentum in oppositum, cum arguitur quia productione, sive actione aliquid producitur; sed illa actio non est de genere Actionis, sicut nec passio termini producti est de genere Passionis, quia totum producitur, et nihil ejus praefuit, quod necessario convenit, ubi est talis passio; et ideo nego assumptum, et dico quod illa productio, qua creatura producitur, est formaliter in genere Relationis. Et cum arguis, relatione nihil producitur; productione aliquid producitur: igitur productio non est relatio. Dico quod haec ratio neminem debet movere, quia non concludit contra me, quod probo sic: Nam nihil absolutum ponitur in Deo in comparatione ad creaturam; igitur productio, qua Deus dicitur creaturam producere, non dicit aliquid absolutum in eo; igitur est respectus aliquis; sed quae est necessitas ad magis concedendum quod respectu aliquid producatur, quam quod relatione aliquid producatur? non enim est magis inconveniens unum, quam aliud; igitur sicut unum potest concedi, et aliud.

Secundo sic per idem, formalius dicitur aliquid produci productione passiva, quae est in eo, quam productione activa, quae est in agente; si igitur non est inconveniens ut aliquid dicatur produci productione passiva, quae est in eo relatio, et non passio de genere Passionis, ut ostensum est, multo fortius potest concedi quod producatur productione activa, quae est relatio in agente, et nullo modo actio de genere Actionis.

Dico ad ipsum argumentum, quod peccat per amphibologiam, et figuram dictionis, sicut hoc argumentum: Omne quod est simile, qualitate est simile: sed homo est similis similitudine: igitur similitudo est qualitas; sicut hic, ille liber est Aristotelis; ergo est possessio Aristotelis, etc. Utrumque enim peccat secundum amphibologiam ex diversa constructione ablativi casus, qui construitur in ratione principii formalis. Nam ablativus potest construi in ratione pricipii formalis, et hoc vel principii formalis proximi vel remoti; haec enim est vera, homo est similis albedine, vel qualitate, quia ablativus construitur in ratione principii formalis remoti vel fundamentalis. Fundamentum enim non est formaliter similitudo; sed haec: homo est similis similitudine, est vera, prout ablativus construitur in ratione principii proximi, sicut haec, homo ese albus albedine. Ideo arguendo, homo est similis albedine, et est similis similitudine, est amphibologia ex diversa constructione ablativi casus cum aliquo, et ulterius inferendo conclusionem ex praemissis veris in diverso sensu, et non eodem, fit fallacia figurae dictionis, quia in illa conclusione interpretatur constructionem ablativi casus cum verbo in ratione principii formalis proximi, esse constructionem ejus in ratione principii formalis remoti, et e converso.

Ad propositum, dico quod haec, productione aliquid producitur, est ve ra, prout ablativus construitur in ratione principii formalis proximi et non remoti, quia tunc productio esset aliqua forma activa, si construeretur in ratione principii formalis remoti, quod est falsum; unde Deus productione producit, ut proximo denominativo. Sed cum dicis in minori quod relatione nihil producitur, haec est falsa, si ablativus construatur in ratione principii formalis proximi, sicut prius, et proximi denominativi; unde quo modo major est vera, eo modo minor est falsa. Si autem intelligat in minori relatione, et ablativum casum construi in ratione principii formalis remoti, sic est vera, et illo modo major affirmando est falsa, et ideo in conclusione fit fallacia figurae dictionis, quia interpretatur principium formale proximum, et non est proximum, sed remotum, et commutatur unum principium in aliud.

Ad secundum, cum dicis si creatio non esset actio vera, sed relatio, creare Dei esset referri ad creaturam. Dico quod creatio activa non est actio de genere Actionis, sicut nec creatio passiva est passio de genere Passionis, sed tantum relatio, et concedo consequentiam, quod creare est formaliter referri ad creaturam.

Sed cum infers, igitur intelligere et velle rem creandam esse, non esset nisi relatio, respondeo quod intelligere et velle rem, importat duo, unum principaliter, et aliud ex consequenti: ex principali significato significat operationem divinam, et ex consequenti connotat respectum, quatenus significatur transire super rem creatam; unde importat velle dominium, vel operationem divinam, ut tamen transit super objectum: unde ex principali significato ejus dicit aliquid absolutum, et ex consequenti respectum. Creare vero e converso principaliter et formaliter significat respectum ad creaturam, connotat tamen velle divinum ut fundamentum, et principium ejus; modo non sequitur, creare est referri formaliter; igitur velle divinum, quod connotat, est formaliter relatio.

Ad tertium, cum dicitur quod super actionem et passionem fundatur relatio, dico quod non, sicut alias dixi, dist. 27. primi libri, * sed super potentiam activam et passivam tantum, et non super eas, nisi ut disponentes primas ad talem relationem, quia quando est relatio talis fundata super potentiam activam et passivam, ut paternitas et filiatio, non est actio, sed transit. Quando etiam talis actio est, nondum est talis relatio paternitatis; non enim quando generat, est pater, sed tantu m post quando foetus primo formatur, et quando foetus est formatus in utero; et quando est relatio paternitatis et filiationis, tunc non est actio generationis, nec passionis, quia praeccsserunt prius: et ista communiter est actio de genere Actionis sine relatione illa, quae consequitur eam, et e converso; quod non contingeret, si esset fundamentum ejus, quia fundamentum est simul cum eo quod fundat, et fundatum non est sine eo quod fundat ipsum. Est tamen, ut dixi, prima dispositio ad illam relationem, sicut alteratio ad formam substantialem; et sicut alteratio non est quando forma substantialis inducitur, sic possibile est actionem non esse, quando illud ad quod disponit, est. Salvatur igitur dictum Philosophi 5. Metaphys. quod relationes de secundo modo dicuntur secundum potentiam activam et passivam, ut secundum fundamenta talium relationum; vel secundum actionem et passionem ut secundum dispositiones primas ad relationes illius modi; disjunctivaenim illa est vera pro altera sui parte in ratione fundamenti eorum.

Aliter potest dici, quod Philosophus in 5. Metaph. non tantum loquitur de speciebus relationis, sed etiam de modis relativorum, nam quilibet dicitur relative, sive sit in illo genere, sive non, sicut ibidem determinans de qualitate non solum loquitur de speciebus qualitatis, sed etiam de modis ejus, quibus dicitur qualitas etsi improprie, unde dicit ibi, quod differentia substantialis uno modo potest dici qualis, quae tamen non est de genere Qualitatis, sed Substantiae. Ita potest dici hic, quod in secundo modo relativorum non tantum ponuntur species relationis, quae sunt respectus intrinsecus advenientes, sed etiam modi respectivi alii extrinsecus advenientes, ut actio et passio; et secundum istos respectus dicuntur aliqua formaliter ad alterum, licet non adveniant ab intrinseco, sicut illae relationes intrinsecus advenientes. Per hoc ad Philosophum dico, quod illa quae referuntur secundum potentiam activam et passivam fundant, sicut illa quae sunt species relationis, et alia quae dicuntur secundum actionem et passionem, non fundamentaliter, sed formaliter; non quod actio et passio sunt species Relationis, et respectus intrinsecus advenientes, sed quod sint formaliter respectus extrinsecus advenientes. Et secundum hoc dicatur quod non solum ponit ibi species Relationis, sed illa etiam, quae habent modum relationis, ut esse formaliter ad aliud, et sic actio et passio possunt esse relationes. Tertio modo potest dici, quod Philosophus loquitur ibi de actione secundum quod importat habitudinem agentis ad productum, et secundum hanc significationem actio formaliter dicit respectum aliquem de genere Relationis, et non actionem de genere Actionis, quia illa non dicit nisi respectum ad passum, et materiam transmutabilem, sicut ad partem producti. Et tunc posset dici ad Philosophum, quod secundo modo relativorum dicuntur aliqua relative secundum potentiam activam et passivam fundamentaliter, vel secundum actionem et passionem formaliter, quia isto modo actio et passio sunt formaliter relationes, et non de genere Actionis et Passionis.

Ad quartum, quod tunc generare et dicere, est referri; si enim praedicatio abstracti de abstracto sit vera, ut vere possit dici, generatio est relatio, non est inconveniens; sed necessarium est quod concretum vere dicatur de concreto, et ita concedo quod generare filium sit referri ad eum; omnia enim verba sunt concreta, a concretis tamen usque ad abstractum non semper recurritur nisi quando concreta sunt per se eadem, et e converso semper valet communiter.

Aliter potest dici, quod dicere non tantum dicit relationem formaliter, sed etiam cum hoc connotatur principium formale ejus, non enim tantum dicit productionem, sed productionem per memoriam, tanquam per principium formale expressivum notitiae. Unde non est dicere praecise idem quod referri, quia plus connotat dicere, licet formaliter sit idem et referri.

Ad quintum, cum dicitur quod producens est causa producti, non sic correlativum sui correlativi. Respondeo quod ratio illa est contra quamcumque opinionem, quia secundum illam rationem, vel oportet ponere personas absolutas, quod ipse negat, vel negare originem inter illas, quia origo unius ab alia est relatio. Unde dico quod relativum est causa sui correlativi, et principium originativum illius, unde referri relatione originis non est nisi esse ab alio, vel esse a quo alius. Et cum dicit quod non, quia relativa sunt simul natura, ita quod unum non potest esse sine alio, sed sunt invicem simul secundum definitionem illorum, quae sunt simul natura 5. Metaphys. text. 17. et tamen constat quod unum correlativorum sit causa, vel principium originans alterius correlativi, et prius sit origine, quia si nullo modo esset prius eo origine, statim sequeretur quod nullo modo originaretur ab illo, non magis quam e converso. Quomodo autem simultas naturae stet cum prioritate originis, dictum est dist. 26. primi libri. *

Secundum hoc dicendum est ad primum articulum, quod actione divina, quae est relatio, et non actio de genere Actionis, sicut potest ibi poni, conficitur corpus Christi, sed non actione quae sit relatio realis ad creaturam, sed tantum relatio rationis, quia, ut dictum est in 1. lib. * Dei ad creaturam non potest esse relatio realis, propter formalem necessitatem ejus, quae non requirit necessario aliud secum esse, et ejus simplicitatem, ut ibi patet.